Page 22 - Shahrvand BC No. 1263
P. 22
‫سیاست ‹‬

‫‪ 22‬یارسان‪ ،‬از خودسوزی در مقابل مجلس تا گف ‌توگو با رییس مجلس‬

‫کاوه کرمانشاهی‬

‫در آغاز این هفته به دلیل بازداشت تعداد زیادی از پیروان آیین‬ ‫سال مکی‌‌و تسیب ‪ /‬شماره ‪ - 1263‬جمعه ‪ 10‬نابآ ‪1392‬‬
‫«یاری» (اهل حق) که قرار بود در مقابل ساختمان مجلس شورای‬
‫اسلامی تجمع کنند‪ ،‬بازهم نام این اقلیت مذهبی در رسانه‌های ُکردی‬
‫و فارسی زبان ایران مطرح شد‪ .‬آیینی که با وجود قدمت ‪۷۰۰‬ساله‌‬
‫و گستردگی پیروانش در مناطق مختلف کشور‪ ،‬شاید برای بسیاری‬
‫از ایرانیان هنوز ناشناخته باشد یا دست کم‪ ،‬شناخت درستی از آن‬

‫نداشته باشند‪.‬‬
‫در بسیاری از موارد‪« ،‬اهل حق» با «دراویش» یکی انگاشته م ‌یشوند‬
‫و یا گاه با نا ‌مهایی مانند «علی الهی» یا «شیطان پرست» مورد خطاب‬
‫قرار م ‌یگیرند‪ .‬مقایسه و نا ‌مهایی که نه تنها مورد پسند خود آن‌ها‬
‫نیست‪ ،‬بلکه تصویر نادرستی را هم از پیروان‪  ‬آن در سطح جامعه‬
‫به وجود م ‌یآورد‪ .‬به نظر می‌رسد اشتراکات عرفانی‪ ،‬قایل بودن ذات‬
‫خدایی برای «علی بن ابیطالب» و لعن نکردن «شیطان» در این‬

‫مذهب دلیل چنین مقایسه و نام گذار ‌یهایی بوده است‪.‬‬

‫مرکزیت آن را در بخش «گوران» از توابع شهرستان « دالاهو» در‬ ‫انسان پس از مرگ نه به بهشت م ‌یرود و نه جهنم‪ ،‬بلکه در جسمی‬ ‫اما نام اصلی این آیین چیست و قدمت آن به چه دور ‌هایی باز‬ ‫‪In touch with Iranian diversity‬‬
‫استان کرمانشاه قرار دهیم‪ .‬در قدیم بی ‌شترپیروان آیین یاری از‬ ‫دیگر منزل م ‌یکند و باز متولد می شود‪ .‬بنابر آن‌چه در متون مذهبی‬ ‫می‌گردد؟‬
‫طایفه‌های ُکرد گوران بوده‌اند و به دلیل وجود مکان‌های مقدس و‬ ‫آن‌ها آمده‪ ،‬روح انسان هزار و یک قالب یا جامه عوض م ‌یکند و با‬ ‫‪Vol. 21 / No. 1263 - Friday, Nov. 1, 2013‬‬
‫قبرهای بزرگان یارسان‪ ،‬این منطقه از ارزش و جایگاه خاصی در بین‬ ‫گردش در جامه‌های مختلف‪ ،‬جزای اعمال گذشته‌ خود را م ‌یبیند‪.‬‬ ‫«یاری» نامی است که در متون مقدس این آیین به کار برده شده‬
‫این جابه‌جایی روح را در اصطلاح‪ ،‬یارسان «دونادون» م ‌یگویند و‬ ‫است و پیروان آن «یارسان» مورد خطاب قرار م ‌یگیرند‪« .‬یار» در‬ ‫‪22‬‬
‫تمامی مردم اهل حق برخوردار است‪.‬‬ ‫زبان‌های ُکر دی و فارسی به معنی دوست و صحابه و «سان» در‬
‫افزون بر شهرستان دالاهو(کرند) و صحنه با جمعیت غالب‪ ،‬کرمانشاه‪،‬‬ ‫همین اعتقاد اصل مشترک این دین با «بودیسم» است‪.‬‬ ‫زبان ُکردی گورانی به معنی «سلطان» است‪« .‬اهل حق» و «طایفه»‬
‫سرپل ذهاب‪ ،‬قصرشیرین‪ ،‬کنگاور و هرسین در استان کرمانشاه و‬ ‫ه ‌مچنین می‌توان نقطه اشترا ‌کهایی میان اهل حق با ادیان ابراهیمی‬ ‫نام‌های متداول دیگری برای این مذهب هستند که اولی بیش‌تر در‬
‫کلاردشت‪ ،‬هشتگرد و رودهن از جمله شهرهایی هستند که جمعیت‬ ‫«اسلام‪ ،‬مسیحی و یهودی» یافت‪ .‬ضمن این‌که در گفتار و اشعار‬
‫قابل توجهی از پیروان این آیین را در خود جای داد‌هاند‪ .‬بخ ‌شهایی از‬ ‫بزرگان یارسان بنابراصل تناسخ‪ ،‬گفته شده که آن‌ها در دوره‌های‬ ‫بین مردم فارس زبان و دومی در بین ُکردها رایج است‪.‬‬
‫لکستان‪ ،‬لرستان‪ ،‬آذربایجان و شمال ایران‪ ،‬و نیز در شهرهای همدان‪،‬‬ ‫مختلف در جامه پیامبرانی چون «زرتشت‪ ،‬موسی‪ ،‬عیسی‪ ،‬محمد‪،‬‬ ‫هر چند تعدادی از پژوه ‌شگران که تحقیقاتی را در مورد این‬
‫قزوین‪ ،‬کرج و تهران گرو‌ههایی از یارسان به شکل جمع‌های متمرکز‪،‬‬ ‫ایوب و‪ »...‬و نیز تعدادی از خلفای راشدین و امامان شیعه مانند «عمر‬ ‫آیین داشت ‌هاند‪ ،‬ریشه باورهای یارسان را منتسب به ادیان باستانی‬
‫بن الخطاب‪ ،‬علی بن ابیطالب‪ ،‬حسین بن علی‪ ،‬علی بن موسی الرضا‬ ‫«مهرپرستی‪ ،‬زرتشتی‪ ،‬مزدکی و مانوی» و حتی «بودایی» م ‌یدانند‪.‬‬
‫سکونت دارند‪.‬‬ ‫این نظر با توجه به اعتقاد پیروان آن به تناسخ و انسان‌خدایی‪ ،‬تقدس‬
‫خارج از مرزهای ایران‪ ،‬در کردستان عراق هم شاهد حضور شمار‬ ‫و‪ »...‬ظهور کرد‌هاند‪.‬‬ ‫نور و سجده به خورشید‪ ،‬ه ‌مچنین باور به حلول روح در جسمی دیگر‬
‫زیادی از مردم اهل حق هستیم که در آن‪‎‬جا با نام «کاکه‌ای» شناخته‬ ‫در این میان‪ ،‬نزد یارسان ارادت خاصی نسبت به عل ‌یب ‌نابی‌طالب وجود‬ ‫پس از مرگ شکل گرفته است‪ .‬اما در واقع آیین یاری به شکلی که‬
‫می‌شوند‪ .‬در ترکیه و سوریه «علویان» دارای نزدیکی بسیار زیادی با‬ ‫دارد و او را دارای ذات خدایی و جلوه واقعی حضرت حق م ‌یدانند‪ .‬از‬ ‫ما امروز می‌شناسیم در قرن هفتم هجری قمری از سوی شخصی‬
‫یارسان هستند‪ .‬اقلیتی با نام «ایزدی» در کردستان عراق و «دروزی»‬ ‫همین روست که گاه به آن‌ها «علی‌اللهی» نیز گفته می‌شود‪ .‬اما در‬ ‫به نام «شیخ اسحاق برزنج ‌هایی» در منطقه‌ «پردیور» در «هورامان»‬
‫واقع اهل حق‪ ،‬علی را خدا نم ‌یدانند بلکه معتقد به ظهورات مختلف‬
‫در کشور لبنان وجود دارند که عقایدشان به هم شبیه است‪.‬‬ ‫و متدرج خدا هستند و ظهور کامل‌تر آن را در شخص علی م ‌یدانند‪.‬‬ ‫کردستان بنیان‌گذاری شده است‪.‬‬
‫هر چند هیچ آمار دقیقی از جمعیت مردم اهل حق در ایران وجود‬ ‫هر چند طی سال‌های اخیر برخی از رهبران مذهبی گرو‌ههایی از‬ ‫«پرد» در زبان ُکردی گورانی به معنی پل و «ور» نیز به معنی سمت و‬
‫ندارد اما در منابع مختلف‪ ،‬جمعیت پیروان این آیین بین دو و نیم تا‬ ‫یارسان پیروان خود را به خواندن نماز و گرفتن روزه به سبک شیعیان‬ ‫سو است‪« .‬ور» در تعبیری دیگر به خورشید و نور هم معنی شده است‪.‬‬
‫سه میلیون نفر تخمین زده شده است‪ .‬در مورد دیگر کشورهای جهان‬ ‫توصیه کرده و یا دست کم انجام این فرایض را بدون مانع دانست ‌هاند‪،‬‬ ‫«هورامان» که در زبان فارسی «اورامانات» خوانده م ‌یشود‪ ،‬منطقه‌ای‬
‫با توجه به تعدد و اختلاف اسامی مذاهبی که با «یاری» یکی انگاشته‬ ‫اما در آیین یاری چنین دستورهای مشابه آ ‌نچه در اسلام آمده‪ ،‬وجود‬ ‫استدر کردستان که بخشی از آندر ایران و بخشدیگرشدر عراق قرار‬
‫ندارد‪ .‬یارسان به جای نماز‪ ،‬نیاز (نذر) م ‌یکنند و روزه آ ‌نها در چله‬ ‫دارد‪ .‬هوراماندر ایران نیز بیندو استان کرمانشاه و کردستان قراردارد‪.‬‬
‫م ‌یشوند‪ ،‬حتی آمارهای تخمینی هم در دسترس نیست‪.‬‬ ‫زمستان ُکردی (متغیر در ایام آبان ماه شمسی) به مدت سه روز است‪.‬‬ ‫در حال حاضر آرامگاه «شیخ اسحاق» که در زبان ُکردی به او «سلطان‬
‫مطالبات و اعتراضات یارسان‬ ‫«تبور» ساز عرفانی و مقدس اهل حق است که در مراسم‌های‬ ‫سهاک» م ‌یگویند و در بین یارسان به «سلطان حقیقت» معروف‬
‫دینی نواخته می‌شود‪ .‬به صورت سنتی‪ ،‬زنان حق نشستن در‬ ‫است‪ ،‬در همین محل قرار دارد و قبله‌گاه ظاهری پیروان این دین به‬
‫انکارهویت مذهبی یارسان‪ ،‬توهین به مقدسات آ ‌نها و پایمال کردن‬ ‫جمع‌های مذهبی که به آ ‌نها «جم» گفته می‌شود را ندارند‪ .‬اما‬ ‫شمار م ‌یرود‪ .‬کوهستان «دالاهو» در استان کرمانشاه مقدس‌ترین و‬
‫حقوق‌شان در ایران موضوع جدیدی نیست‪  .‬دست کم از زمان شکل‬ ‫گروهی از یارسان به تازگی این منع را در مور د حضور زنان در‬ ‫پر راز و رمزترین مکان در جهان نزد آن‌ها است‪ .‬روستاهای «گره‌بان»‬
‫گیری جمهوری اسلامی تا کنون هیچ‌گاه این آیین‪ ،‬چه به عنوان‬ ‫جم برداشت ‌هاند‪ .‬این گروه ه ‌مچنین داشتن شارب «سبیل» برای‬ ‫در شهرستان هرسین و «جیحون آباد» در شهرستان صحنه (هر‬
‫یک دین مستقل و چه حتی شاخه‌ای از اسلام و شیعه‪ ،‬به رسمیت‬ ‫مردان یارسان که از دستورات یاری است را واجب نم ‌یدانند‪.‬‬ ‫دو در استان کرمانشاه) از دیگرمکان‌های مورد احترام گروه‌هایی از‬
‫شناخته نشده است‪ .‬در اصول ‪ ۱۲‬و ‪  ۱۳‬قانون اساسی‪ ،‬آن جا که از‬ ‫یاری مانند دیگر ادیان‪ ،‬در طول زمان شاخه‌های جدیدی پیدا کرده‬
‫مذاهب اسلامی و ادیان توحیدی به عنوان تنها اقلیت‌های رسمی در‬ ‫است؛ از جمله اضافه شدن چهار خاندان به خاندان‌های هفت گانه‌ای‬ ‫یارسان هستند‪.‬‬
‫که در زمان سلطان اسحاق پایه‌گذاری شده بو دند‪ .‬در حال حاضر‬ ‫مجموعه‌ای از گفتارهای سلطان اسحاق و تعداد دیگری از بزرگان اهل‬
‫ایران نام برده شده‪ ،‬هیچ اشار‌های به اهل حق نشده است‪.‬‬ ‫‪۱۱‬خاندان اهل حق عبارت هستند از«حاج ویسی»‪« ،‬یادگاری»‪،‬‬ ‫حق در کتابی به نام «دفترحقیقت» یا «کلام سرانجام» گردآوری شده‬
‫گنجاندن نام آیین یاری به عنوان یک اقلیت رسمی در قانون اساسی‪،‬‬ ‫«میرسور»‪« ،‬شاه ابراهیمی»‪« ،‬خاموشی»‪« ،‬عالی قلندری»‪،‬‬ ‫است‪ .‬این گفتار در قالب شعر و به زبان ُکردی گورانی نوشته شده‌اند‪.‬‬
‫نخستین درخواست جامعه یارسان از حکومت ایران است‪ .‬این را‬ ‫«مصطفایی»‪ «،‬ذوالنوری»‪« ،‬آتش بیگی»‪« ،‬شاه حیاسی» و «بابا‬ ‫اما ترجمه‌ای از این مجموعه به زبان ترکی نیز وجود دارد که مختص‬
‫«سیاوش حیاتی»‪ ،‬سخن‌گوی «مجمع مشورتی فعالان مدنی یارسان»‬
‫که روز یک شنبه ‪ ۲۸‬مهرماه‪  ‬با علی لاریجانی‪ ،‬رییس مجلس شورای‬ ‫حیدری»‪.‬‬ ‫قرائت در جمع پیروان ترک زبان این آیین است‪.‬‬
‫تمامی این خاندا ‌نها هر چند بر سر اصول یاری توافق دارند‪ ،‬اما‪  ‬لزوما‬ ‫ارکان دین یاری‪ ،‬آ ‌نگونه که در کتاب مقدس‌ آ ‌نها آمده و‬
‫اسلامی دیدار کرده است‪ ،‬م ‌یگوید‪.‬‬ ‫در انجام مراسم و مناسک خود یکسان عمل نم ‌یکنند‪ .‬حتی در بین‬ ‫همواره از سوی یارسان مورد تاکید قرار م ‌یگیرد‪ ،‬چهار اصل‬
‫این دیدارعصرهمان روزی انجام شد که به دعوت این مجمع مشورتی‪،‬‬ ‫آن‌ها در مورد اعتقاد به استقلال یاری از ادیان دیگر یا معرفی آن به‬ ‫«پاکی»‪« ،‬راستی»‪« ،‬نیستی» و« ردا» است‪ .‬به این معنی که‬
‫قرار بود تجمعی اعتراضی به شکل مسالمت آمیز در مقابل ساختمان‬ ‫عنوان شاخه‌ای از اسلام و شیعه‪ ،‬اختلاف نظرهای جدی وجود دارد‪.‬‬ ‫باید ظاهر و باطن یک فرد اهل حق از هر نظر پاک باشد‪ ،‬در‬
‫مجلس شورای اسلامی در تهران برگزار شود‪ .‬اما یک شب پیش از این‬ ‫راه راستی و نیکی قدم بردارد‪ ،‬صفات نکوهیده‪ ،‬کبر و غرور‬
‫تاریخ‪ ،‬نهادهای حکومتی با چند تن از اعضای مجمع مشورتی تماس‬ ‫یارسان در چه مناطقی زندگی می‌کنند و جمعیت آ ‌نها چقدر‬ ‫را از خود دور سازد و بردباری‪ ،‬فروتنی و فداکاری را پیشه کند‪.‬‬
‫گرفته و در برابر قول مساعد برای انجام یک دیداربین نمایندگان‬ ‫است؟‬ ‫یارسان بنا بر اعتقادی که در میا ‌ن آ ‌نها وجود دارد و از آن به عنوان‬
‫یارسان با رییس مجلس‪ ،‬از آن‌ها خواسته م ‌یشود تجمع را لغو کنند‪.‬‬ ‫«سر مگو» (راز سرپوشیده) نام برده می‌شود‪ ،‬برای دین خود تبلیغ‬
‫سیاوش حیاتی در این باره م ‌یگوید‪« :‬هرچند ما برای نشان دا دن‬ ‫اگر بخواهیم جغرافیایی برای مردم اهل حق ترسیم کنیم باید‬ ‫نم ‌یکنند و بر این باورند که نباید درباره اعتقادات خود با هر کسی و‬
‫حسن نیت خود تصمیم به لغو تجمع گرفتیم اما فرصت کافی برای‬ ‫درهر جایی سخن گفت‪ .‬آ ‌نها ه ‌مچنین اجازه ندارند کتاب‌های دینی‬
‫اطلاع رسانی در اختیار نداشتیم‪ .‬بنابراین‪ ،‬در موعد مقرر در محل‬ ‫خود را در اختیار افرادی غیر از ه ‌مکیشان خود قرار دهند‪ .‬عده‌ای‬
‫دلیل این امر را ترس از قضاوت‌های نادرست و تحت آزار و سرکوب‬
‫قرار گرفتن در طول دوره‌های مختلف تاریخی از سوی حاکمان و‬

‫همسایگان مسلمان تندرو و متعصب م ‌یدانند‪.‬‬
‫اساس آیین یاری بر فلسف ‌ه تناسخ استوار است؛ یعنی معتقدند روح‬
   17   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27