Page 27 - No.1347
P. 27
نگاهی به تاثیر نشر الکترونیکی و فضای مجازی ادبیات
سال / 22شماره - 1347جمعه 22دادرخ 139427 نقد و
بررسی
بر ادبیات مدرن ایران
که در این‌نگاه نوع شک لگیری ادبیات در فضای مجازی نمی‌تواند پایدار داستان در فضای مجازی به نوعی مقاومت در برابر سانسور و جلوگیری آزاده دواچی
و تاثی رگذار باشد و از سوی دیگر کیفیت آثار شکل گرفته شده در این از توسعه‌ی ادبیات زی رزمینی است .
فضا یعنی انتشار تصاویر همراه با شع ر ،عکس و غیره به صورت مجازی
-۲برقراری پل میان ادبیات داخل ایران و ادبیات مهاجر ت: به زودی به فراموشی سپرده م یشو د .از سوی دیگر در این نوع از نگاه به
یکی دیگر از تاثیرات گسترش و توسعه‌ی فضای مجازی در نشر آثار فضای مجازی ،انتشارات چاپی ارزش و بهای بیشتری نسبت به انتشارات
ادبی برقراری پل ارتباطی میان آثار داخل و خارج از ایران است .به مجازی دارد و از سوی دیگر می‌تواند به صورت کارساز‌تر و موثر‌تری
دلیل شدت گرفتن مهاجرت در چند سال گذشته و همینطور فشار بر به دست مخاطبان برسد .در این نوع نگاه نسبت به انتشارات مجازی و
نویسندگان داخل و خارج ،بسیاری از نویسندگانی که در خارج از ایران گسترش شعر و داستان در اینترنت تاکید بر مخاطب است؛ مخاطبی
مهاجرت کرد‌هاند تنها پل ارتباطی خود با مخاطب داخل ایران را همین که دسترسی به اینترنت ندارد و همینطور شکل ساده‌ای از خوانش و
نشر مجازی م یدانند .اهمیت این ارتباط تا آن جایی است که نویسنده نوشتن م دنظر اس ت .از سوی‌دیگر اکثر طرفداران این نوع نگاه ،سانسور
و مخاطب را به اثر مورد نظر نزدیک‌تر م یکند و از یک سو بر تنوع و را دلیل مناسبی برای ارائه و نشر آثار به صورت الکترونیکی نم یدانند و
تنها به نوع خاصی از ادبیات نگاه م یکنند که قادر است در فضای داخل
شکل‌گیری آثار ادبی در دو فضای داخل و خارج یاری م یرساند.
-۳صادرکردن ادبیات داخل ایران به خارج از ایران و بالعکس: ایران شکل بگیرد .در این نوع نگاه یعنی برخورد محافظ هکارانه با نشر
این روند نیز در توسعه‌ی ادبیات ایران تاثیر شگرفی دارد ب هخصوص که الکترونیکی و قدرت انتشار در فضای مجازی ،مسئله‌ای که اهمیت داده
توسعه‌ی آن ادبیات را به‌سمت جهانی‌شدن نزدیک م یکند و از انزوا و نمی‌شود و اصلا به آن توجه نمی‌شود حضور حجم زیادی از نویسندگان
محصور‌شدن در یک فضای خاص جلوگیری م یکند .اهمیت این مسئله در خارج از ایران است .به خصوص که فضای مجازی را ب هعنوان پلی
ب هدلیل خوانده‌شدن ادبیات داخل ایران توسط مخاطب مهاجر و یا هر
میان نویسندگان مهاجر و مخاطب داخل ایران در نظر نم یگیرند .
-۲نگاه نوع دوم به گستر ش ادبیات در فضای مجازی نگاهی مدرن‌تر مخاطب دیگری است که به راحتی دسترسی به فضای نشر در داخل
است .معمولا موافقان نشر آثار در فضای مجازی از آن دسته از ایران نداشته باشد .همین روند موجب آشنایی و ب هروز شدن مخاطبان
نویسندگانی هستند که سانسور را تجربه کرد‌هاند .گسترش شعر و با فضای ادبیات داخل ایران می‌شود و نوعی گرایش متفاوت و بازبینی را
داستان در فضای مجازی در نگاه این نوع از نویسندگان می‌تواند به در روند آفرینش ادبی ایجاد م یکند .به روز شدن مخاطب خارج از ایران
باز‌یابی ادبیات سانسور‌شده کمک کند .از سوی دیگر ب هعنوان پلی میان با ادبیات داخل ایران گرچه از طریق انتشارات چاپی هم ممکن است اما
ادبیات زی رزمینی ایران ،سانسور و نشر کتاب‌ها در نظر گرفته شود .اما سرعت در انتشار و به رو‌زرسانی آثار الکترونیکی مخاطب را به روز‌تر و
مشکل این نوع نگاه در عدم ارائه‌ی راهکارهای موثر برای بسط فضای زودتر به اثر منتشره می‌رساند .
مجازی و حرف ها یکردن آن برای انتشار ادبیات اس ت .با اینکه در این
نوع نگاه ادبیات به طریق اینترنتی و مجازی به مخاطب می‌تواند بدون - ۴تنوع در ساختار و شکل ادبیات مدرن :با اینکه به دلیل سانسور
سانسور منتقل شود،اما راهکارهای لازم برای بسط و توسعه‌ی تکنیکی حاکم بر فضای ادبی در ایران بسیاری از آثار نم یتوانند منتشر شوند،
این نوع از نگاه همچنان ارائه نمی‌شود .در آسی بشناسی گست رش فضای مجازی به بسیاری از نویسندگان این فرصت را داده است که IntouchwithIraniandiversity سرعت و رشد ارتباطات در چند سال گذشته نه تنها بر جنبه‌های
ادبیات در فضای مجازی می‌توان گفت که همچنان راهکارهای لازم در فرم و ساختار زبان و روایت تنوع ایجاد کنند .از آنجایی که سخت مختلف زندگی عادی جوامع امروزی تاثیر فراوانی گذاشته است ،بلکه
برای تکنیک یکردن این فضا و استفاده‌ی همه جانبه از فضای مجازی گیری‌های وزارت ارشاد در تغییر در ساختار ادبیات عموما چاپ بسیاری بخش وسیعی از ادبیات و هنر را نیز تحت تاثیر خود قرارداده است .در
بدون تغییر باقی‌مانده است.همین عدم تغییر در این نوع ساختار موجب از آثار جدید را با مشکل مواجه کرده است ،اما فضای مجازی و اینترنتی طول چند سال گذشته با رشد وسایل ارتباطی و گسترده شدن فضای
شده است که گسترش ارائه‌ی آثار ادبی در فضای مجازی نتواند به یکی این قدرت را به بسیاری از نویسندگان داده است که با توجه به امکانات مجازی ،در ساختار و فرم ارائه‌ی آثار هنری به خصوص ادبیات مدرن
از ابزار حرفه‌ای در ادبیات مدرن ایران تبدیل شود و حتی برای ارایه‌ی در فضای مجازی بدون دغدغه و نگرانی از گرفتار‌شدن در سانسور، ایران ،تغییرات فراوانی ایجاد شده است .در طول چند سال گذشته با
دست به انتشار آثار خود بزنند .همین موجب ارائه‌ی تنوع در ساختار و سری عتر و ب یدغدغه‌تر به مخاطب به کار‌گرفته شود . فراز و نشی بهایی که در حیا‌ت اجتماعی و جنبش‌های سیاسی داخل
محتوای بسیاری از آثار شده است و آنها را از یک فرم و محتوای خاص ایران ایجاد شده است ،گسترش فضای مجازی تاثیر دو چندان بر نوع
و کلیشه‌ای و یا از حذف شدن در امان نگاه داشته است. در عین حال که هر دو نگاه به آثار ادبی از این موقعیت و آسیب شناسی و شک لگیری ساختار ادبیات ب هخصوص در کارهای نسل جوان داشته
برخوردار است ،اما تاثیر فضای مجازی را به خصوص در چند سال است .آنچه که مسلم است نگاه شک لگرفته شده در این فضا هم می‌تواند
گذشته در بنا و رشد ادبیات نمی‌توان نادیده گرفت .عوامل مهمی که -۵تشکیل حلقه‌ها و گرو ههای ادبی در فضای مجاز ی :از دیگر در تضاد با دستاوردهای ادبیات مدرن باشد و هم می‌تواند به صورت
می توان در توسعه‌ی ادبیات در فضای مجازی برشمرد به شرح زیر است :تاثیرات فضای مجازی بر ادبیات مدرن ایران شک لگیری حلقه‌های غیر‌مستقیم و یا مستقیم در پیشرفت و دگرگونی ساختار ادبیات مدرن
ادبی و مبادله‌ی شعر و اطلاعات میان نویسندگان در فضای مجازی ایران ب هخصوص در دراز‌مدت تاثیرات مثبتی بگذار د .اما مهمترین تاثیر
و همچنین توسعه و گسترش حلقه‌های ادبی در فضای مجازی اس ت. -۱مبارزه با سانسور و اجاز هی نشر کتا ب :هرچقدر فضای مجازی فضای مجازی را در شک لگیری ادبیات ایران می‌توان در گسترش نشر
شاید بتوان مهمترین تاثیر این حلق ههای ادبی را در ارتباط میان توسعه و قدرت بیشتری پیدا کند قدرت در برابر سانسور بیشتر م یشود چاپ ی ،توسعه‌ی وب‌سایت‌های ادبی ،انتشار شعر و داستان در فضاهایی
نویسندگان در داخل و خارج دانست .از سوی دیگر با توجه به پراکندگی این مسئله به خصوص از آنجایی اهمیت دارد که اثار بسیاری به دلیل چون فیس‌بوک و غیره دانست .این مسئله به خصوص از آنجایی اهمیت
نویسندگان در مناطق مختلف فضای مجازی سانسور در داخل ایران قابل انتشار نیست بنابراین نشر و بازتاب شعر و
پیدا م یکند که در چند سال گذشته به دلیل
و ایجاد این حلقه‌های ادبی مجازی به نوعی سخت‌گیری‌های وزارت ارشاد ایران ،آثار
ارتباط میان نویسندگان در جغرافیای مختلف زیادی اجازه‌ی انتشار نیافت هاند و بسیاری از
را به‌هم ممکن تر و نزدیک‌تر ساخته اس ت .این آنان در محاق توقیف و سانسور گرفتار شده
امر می تواند در تبادل اطلاعات و همی نطور است .با وجود اهمیت زیادی که گسترش
آگاهی و بحث مجازی نویسندگان پیرامون نشر الکترونیکی و فضای مجازی در توسعه‌ی
Vol. 22 / No. 1347 - Friday, June 12, 2015 ادبیات تاثیر‌گذار باشد. ادبیات زیر زمینی ایران و به خصوص مبارزه
با سانسور ایفا کرده‌است ه مچنان به عنوان
نتیجه :با توجه به موارد بالا م یتوان گفت ابزار جدی برای توسعه‌ی ادبیات مدرن
که تاثیر فضای مجازی بر ادبیات مدرن ایران در ایران که بتواند در خارج از ایران هم
تنها محدود به یک یا دو مورد نیست ،در کنار تاثی رگذار باشد جدی گرفته نمی‌شود .در
هم هی موارد ذکر شده م یتوان موارد زیادی را آسیب شناسی همین مسئله می‌توان دو نگاه
از توسع هی فضای مجازی دی د .به عبارت دیگر متفاوت به توسعه‌ی فضای مجازی را در ایران
همچنان که نشر چاپی در ارایه آثار اهمیت دید هر دوی این نگاه در تضاد باهم هستند
فراوانی دارد اما بد نیست که به راهکارها و تاثیر اما از سوی دیگر ایراد کلی در ه ردو وجود
دو چندان فضای مجازی در ادبیات مدرن ایران دارد که در زیر به شرح و آسیب شناسی این
توجه بسزایی شو د ،چرا که هر چه قدر نگاه و
توسع هی این فضا به خصوص در حوزهی ادبیات دو دیدگاه خواه مپرداخت :
27 تخصص یتر و تکنیک یتر شود ،تاثیر مثمرثمرتر و -۱نگاه محافظه‌کاری که به نوعی در برابر
گسترش فضای مجازی و تاثیر آن بر فضای
مه متری هم خواهد گذاشت که به مرور به بخش ادبی ایستادگی م یکند و چندان مایل به
جدای یناپذیری از ادبیات تبدیل خواهد شد . دخالت این فضا در حوزهی ادبیات نیس ت ،چرا
سال / 22شماره - 1347جمعه 22دادرخ 139427 نقد و
بررسی
بر ادبیات مدرن ایران
که در این‌نگاه نوع شک لگیری ادبیات در فضای مجازی نمی‌تواند پایدار داستان در فضای مجازی به نوعی مقاومت در برابر سانسور و جلوگیری آزاده دواچی
و تاثی رگذار باشد و از سوی دیگر کیفیت آثار شکل گرفته شده در این از توسعه‌ی ادبیات زی رزمینی است .
فضا یعنی انتشار تصاویر همراه با شع ر ،عکس و غیره به صورت مجازی
-۲برقراری پل میان ادبیات داخل ایران و ادبیات مهاجر ت: به زودی به فراموشی سپرده م یشو د .از سوی دیگر در این نوع از نگاه به
یکی دیگر از تاثیرات گسترش و توسعه‌ی فضای مجازی در نشر آثار فضای مجازی ،انتشارات چاپی ارزش و بهای بیشتری نسبت به انتشارات
ادبی برقراری پل ارتباطی میان آثار داخل و خارج از ایران است .به مجازی دارد و از سوی دیگر می‌تواند به صورت کارساز‌تر و موثر‌تری
دلیل شدت گرفتن مهاجرت در چند سال گذشته و همینطور فشار بر به دست مخاطبان برسد .در این نوع نگاه نسبت به انتشارات مجازی و
نویسندگان داخل و خارج ،بسیاری از نویسندگانی که در خارج از ایران گسترش شعر و داستان در اینترنت تاکید بر مخاطب است؛ مخاطبی
مهاجرت کرد‌هاند تنها پل ارتباطی خود با مخاطب داخل ایران را همین که دسترسی به اینترنت ندارد و همینطور شکل ساده‌ای از خوانش و
نشر مجازی م یدانند .اهمیت این ارتباط تا آن جایی است که نویسنده نوشتن م دنظر اس ت .از سوی‌دیگر اکثر طرفداران این نوع نگاه ،سانسور
و مخاطب را به اثر مورد نظر نزدیک‌تر م یکند و از یک سو بر تنوع و را دلیل مناسبی برای ارائه و نشر آثار به صورت الکترونیکی نم یدانند و
تنها به نوع خاصی از ادبیات نگاه م یکنند که قادر است در فضای داخل
شکل‌گیری آثار ادبی در دو فضای داخل و خارج یاری م یرساند.
-۳صادرکردن ادبیات داخل ایران به خارج از ایران و بالعکس: ایران شکل بگیرد .در این نوع نگاه یعنی برخورد محافظ هکارانه با نشر
این روند نیز در توسعه‌ی ادبیات ایران تاثیر شگرفی دارد ب هخصوص که الکترونیکی و قدرت انتشار در فضای مجازی ،مسئله‌ای که اهمیت داده
توسعه‌ی آن ادبیات را به‌سمت جهانی‌شدن نزدیک م یکند و از انزوا و نمی‌شود و اصلا به آن توجه نمی‌شود حضور حجم زیادی از نویسندگان
محصور‌شدن در یک فضای خاص جلوگیری م یکند .اهمیت این مسئله در خارج از ایران است .به خصوص که فضای مجازی را ب هعنوان پلی
ب هدلیل خوانده‌شدن ادبیات داخل ایران توسط مخاطب مهاجر و یا هر
میان نویسندگان مهاجر و مخاطب داخل ایران در نظر نم یگیرند .
-۲نگاه نوع دوم به گستر ش ادبیات در فضای مجازی نگاهی مدرن‌تر مخاطب دیگری است که به راحتی دسترسی به فضای نشر در داخل
است .معمولا موافقان نشر آثار در فضای مجازی از آن دسته از ایران نداشته باشد .همین روند موجب آشنایی و ب هروز شدن مخاطبان
نویسندگانی هستند که سانسور را تجربه کرد‌هاند .گسترش شعر و با فضای ادبیات داخل ایران می‌شود و نوعی گرایش متفاوت و بازبینی را
داستان در فضای مجازی در نگاه این نوع از نویسندگان می‌تواند به در روند آفرینش ادبی ایجاد م یکند .به روز شدن مخاطب خارج از ایران
باز‌یابی ادبیات سانسور‌شده کمک کند .از سوی دیگر ب هعنوان پلی میان با ادبیات داخل ایران گرچه از طریق انتشارات چاپی هم ممکن است اما
ادبیات زی رزمینی ایران ،سانسور و نشر کتاب‌ها در نظر گرفته شود .اما سرعت در انتشار و به رو‌زرسانی آثار الکترونیکی مخاطب را به روز‌تر و
مشکل این نوع نگاه در عدم ارائه‌ی راهکارهای موثر برای بسط فضای زودتر به اثر منتشره می‌رساند .
مجازی و حرف ها یکردن آن برای انتشار ادبیات اس ت .با اینکه در این
نوع نگاه ادبیات به طریق اینترنتی و مجازی به مخاطب می‌تواند بدون - ۴تنوع در ساختار و شکل ادبیات مدرن :با اینکه به دلیل سانسور
سانسور منتقل شود،اما راهکارهای لازم برای بسط و توسعه‌ی تکنیکی حاکم بر فضای ادبی در ایران بسیاری از آثار نم یتوانند منتشر شوند،
این نوع از نگاه همچنان ارائه نمی‌شود .در آسی بشناسی گست رش فضای مجازی به بسیاری از نویسندگان این فرصت را داده است که IntouchwithIraniandiversity سرعت و رشد ارتباطات در چند سال گذشته نه تنها بر جنبه‌های
ادبیات در فضای مجازی می‌توان گفت که همچنان راهکارهای لازم در فرم و ساختار زبان و روایت تنوع ایجاد کنند .از آنجایی که سخت مختلف زندگی عادی جوامع امروزی تاثیر فراوانی گذاشته است ،بلکه
برای تکنیک یکردن این فضا و استفاده‌ی همه جانبه از فضای مجازی گیری‌های وزارت ارشاد در تغییر در ساختار ادبیات عموما چاپ بسیاری بخش وسیعی از ادبیات و هنر را نیز تحت تاثیر خود قرارداده است .در
بدون تغییر باقی‌مانده است.همین عدم تغییر در این نوع ساختار موجب از آثار جدید را با مشکل مواجه کرده است ،اما فضای مجازی و اینترنتی طول چند سال گذشته با رشد وسایل ارتباطی و گسترده شدن فضای
شده است که گسترش ارائه‌ی آثار ادبی در فضای مجازی نتواند به یکی این قدرت را به بسیاری از نویسندگان داده است که با توجه به امکانات مجازی ،در ساختار و فرم ارائه‌ی آثار هنری به خصوص ادبیات مدرن
از ابزار حرفه‌ای در ادبیات مدرن ایران تبدیل شود و حتی برای ارایه‌ی در فضای مجازی بدون دغدغه و نگرانی از گرفتار‌شدن در سانسور، ایران ،تغییرات فراوانی ایجاد شده است .در طول چند سال گذشته با
دست به انتشار آثار خود بزنند .همین موجب ارائه‌ی تنوع در ساختار و سری عتر و ب یدغدغه‌تر به مخاطب به کار‌گرفته شود . فراز و نشی بهایی که در حیا‌ت اجتماعی و جنبش‌های سیاسی داخل
محتوای بسیاری از آثار شده است و آنها را از یک فرم و محتوای خاص ایران ایجاد شده است ،گسترش فضای مجازی تاثیر دو چندان بر نوع
و کلیشه‌ای و یا از حذف شدن در امان نگاه داشته است. در عین حال که هر دو نگاه به آثار ادبی از این موقعیت و آسیب شناسی و شک لگیری ساختار ادبیات ب هخصوص در کارهای نسل جوان داشته
برخوردار است ،اما تاثیر فضای مجازی را به خصوص در چند سال است .آنچه که مسلم است نگاه شک لگرفته شده در این فضا هم می‌تواند
گذشته در بنا و رشد ادبیات نمی‌توان نادیده گرفت .عوامل مهمی که -۵تشکیل حلقه‌ها و گرو ههای ادبی در فضای مجاز ی :از دیگر در تضاد با دستاوردهای ادبیات مدرن باشد و هم می‌تواند به صورت
می توان در توسعه‌ی ادبیات در فضای مجازی برشمرد به شرح زیر است :تاثیرات فضای مجازی بر ادبیات مدرن ایران شک لگیری حلقه‌های غیر‌مستقیم و یا مستقیم در پیشرفت و دگرگونی ساختار ادبیات مدرن
ادبی و مبادله‌ی شعر و اطلاعات میان نویسندگان در فضای مجازی ایران ب هخصوص در دراز‌مدت تاثیرات مثبتی بگذار د .اما مهمترین تاثیر
و همچنین توسعه و گسترش حلقه‌های ادبی در فضای مجازی اس ت. -۱مبارزه با سانسور و اجاز هی نشر کتا ب :هرچقدر فضای مجازی فضای مجازی را در شک لگیری ادبیات ایران می‌توان در گسترش نشر
شاید بتوان مهمترین تاثیر این حلق ههای ادبی را در ارتباط میان توسعه و قدرت بیشتری پیدا کند قدرت در برابر سانسور بیشتر م یشود چاپ ی ،توسعه‌ی وب‌سایت‌های ادبی ،انتشار شعر و داستان در فضاهایی
نویسندگان در داخل و خارج دانست .از سوی دیگر با توجه به پراکندگی این مسئله به خصوص از آنجایی اهمیت دارد که اثار بسیاری به دلیل چون فیس‌بوک و غیره دانست .این مسئله به خصوص از آنجایی اهمیت
نویسندگان در مناطق مختلف فضای مجازی سانسور در داخل ایران قابل انتشار نیست بنابراین نشر و بازتاب شعر و
پیدا م یکند که در چند سال گذشته به دلیل
و ایجاد این حلقه‌های ادبی مجازی به نوعی سخت‌گیری‌های وزارت ارشاد ایران ،آثار
ارتباط میان نویسندگان در جغرافیای مختلف زیادی اجازه‌ی انتشار نیافت هاند و بسیاری از
را به‌هم ممکن تر و نزدیک‌تر ساخته اس ت .این آنان در محاق توقیف و سانسور گرفتار شده
امر می تواند در تبادل اطلاعات و همی نطور است .با وجود اهمیت زیادی که گسترش
آگاهی و بحث مجازی نویسندگان پیرامون نشر الکترونیکی و فضای مجازی در توسعه‌ی
Vol. 22 / No. 1347 - Friday, June 12, 2015 ادبیات تاثیر‌گذار باشد. ادبیات زیر زمینی ایران و به خصوص مبارزه
با سانسور ایفا کرده‌است ه مچنان به عنوان
نتیجه :با توجه به موارد بالا م یتوان گفت ابزار جدی برای توسعه‌ی ادبیات مدرن
که تاثیر فضای مجازی بر ادبیات مدرن ایران در ایران که بتواند در خارج از ایران هم
تنها محدود به یک یا دو مورد نیست ،در کنار تاثی رگذار باشد جدی گرفته نمی‌شود .در
هم هی موارد ذکر شده م یتوان موارد زیادی را آسیب شناسی همین مسئله می‌توان دو نگاه
از توسع هی فضای مجازی دی د .به عبارت دیگر متفاوت به توسعه‌ی فضای مجازی را در ایران
همچنان که نشر چاپی در ارایه آثار اهمیت دید هر دوی این نگاه در تضاد باهم هستند
فراوانی دارد اما بد نیست که به راهکارها و تاثیر اما از سوی دیگر ایراد کلی در ه ردو وجود
دو چندان فضای مجازی در ادبیات مدرن ایران دارد که در زیر به شرح و آسیب شناسی این
توجه بسزایی شو د ،چرا که هر چه قدر نگاه و
توسع هی این فضا به خصوص در حوزهی ادبیات دو دیدگاه خواه مپرداخت :
27 تخصص یتر و تکنیک یتر شود ،تاثیر مثمرثمرتر و -۱نگاه محافظه‌کاری که به نوعی در برابر
گسترش فضای مجازی و تاثیر آن بر فضای
مه متری هم خواهد گذاشت که به مرور به بخش ادبی ایستادگی م یکند و چندان مایل به
جدای یناپذیری از ادبیات تبدیل خواهد شد . دخالت این فضا در حوزهی ادبیات نیس ت ،چرا
