Page 30 - Shahrvand BC No.1253
P. 30
شعر كرده است .همچنین ارجاعات شیو‌هی نوشتاری روی آورد .در تعریف شعر خوب در كتاب خطاب ادبیات /نقدفمنیستی 30
فرا متنی شعر به شخصیت زنانی كه به پروان هها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ (رضا براهنی) آمده
در حافظ هی تاریخی -اجتماعی مان است ،كه چنین شعری همیشه ما را به این نكته آگاهی م یدهد كه ماهیت زبانی نوشتار زنانه سال متسیب /شماره - 1253جمعه 1رویرهش 1392
نقش ایفا کرد‌هاند قابل درنگ است. چیزی در آن هنوز گفته نشده است ،چیزی در آن مخفی و پنهان
مانده است كه ما را با سحر و جادوی خود به دنبال می‌کشد و تفكر نگاهی اجمالی به کارنامه‌ی شعری In touch with Iranian diversity
چای تازه‌ای دم كرده كولی واقعی ادبی و هستی شناختی ،ناشی از عبور از ظواهر گفته شد‌هها ،به شیوا ارسطویی
/بر گهای پخته‌ی چای سوی آن چیزی است كه فقط ما هنگام عبور م یفهمیم كه باید گفته Vol. 20 / No. 1253 - Friday, Aug. 23, 2013
چسبیده‌اند به دیوار استكان م یشد ،گفته نشده است و فقط ما م یتوانیم بگوییم و اگر خوب گفته مهرنوش قربانعلی
باشیم ،دیگری هم در آن چیزی كه ما گفت هایم فضای مخفی و ناپیدایی
نشانی ما را/ زبان شعر جهان را محك می‌زند و
جادویی پیدا خواهد كرد كه خواهد كوشید آن را شخصاً پر كند. آن را مورد پرسش قرار م یدهد،
گم /پاهایم نشانی هیچ كفش ساختار خود را برابر ساختار
را /تهمینه روی بازوهای طوافم این ویژگی در برخی شعرهای كتاب گم دیده می‌شود .شعر «وقت جهان قرار م یدهد و آن را مورد
/گم /قرمز پوش جنونم /...اما/ خریدن انگور» دارای مراكز معنایی متعدد است و از تمركز بر مركزی سؤال و م ُواخذه قرار م یدهد،
واحد اجتناب كرده است ،ترجیع /آخر چرا نیامد /چرا نشد /بین رولان بارت از شیوه‌ای سخن به
گم ...ص۵۸ : روایت‌های شعر گسست ایجاد می‌کند ،روایت‌ها هم از زبان راوی‌های میان م یآورد كه در آن به زبان
كتاب شعر دیگر شیوا ارسطویی ،بیا تمامش كنیم (نشر گیو ،سال متعدد بیان می‌شوند ،هم خود روای تها در پیوستاری كامل شكل به چشم وسیله نگاه نم یشود،
)۱۳۸۲بافاصله‌ای حدود یك دهه از كتاب گم به چاپ می‌رسد .آنچه نگرفته‌اند ،بلكه اعتراضی به ساختاری واحد را نشان گرفت هاند. بلكه به عنوان نوعی مصالح پذیرفته می‌شود و در این مصالح با دقت
در كتاب بیا تمامش كنیم ،با آن روبرو می‌شویم ،هرچند که كتاب قابلیت‌های موسیقیایی شعر كه در ترجیع‌های آن نمود بیشتری پیدا و حوصله‌ای بی‌حد و مرز كار می‌شود ،یعنی اصل كار خود زبان است،
دارای شعرهایی كه قوت‌های آن جای تأمل و بررسی دارد ،نوعی می‌کند ،نیز قابل تأمل است / ،خودكار باردارم /كه زمانی خودكار بیرون از آن نیست .ژان ریكاردو هم معتقد است كه جز از طریق
اتوماتیسم ذهنی و دید شكلی شعرها نسبت به كتاب گم است .دید دخترانه‌ای كنار جلد ظریفی درون كیفی بود ،/در این شعر همچنین نوشتن و جز از طریق كوشش برای ساختن زبان بر طبق یك كاركرد
شكلی شعرها نسبت به كتاب گم تغیر بارزی ندارد ،دید شكلی نیاز رجوعی به ظرفیت‌های داستا ننویسی مشاهده می‌شود كه تداخل كامل نمی‌توان ساختار زبان را كاوش و كشف كرد .نوشتن جهان
به حدوث مجدد دارد ،به تعبیری باید بارها و بارها قطع شود و به تازه‌ای را بر می‌انگیزد كه ساختارش همان ساختار زبان است.
وسیله‌ی شکل‌های دیگر ،نحوهای بیانی دیگر ،معرفی ترکیب‌های ژانرها را یادآوری می‌کند. برای پرداخت به نوشتار زنانه كه زبان از اجزای لاینفك آن است،
موسیقیایی تا حدی ارجاع ناپذیر گردد .این اتفاقی است كه در كتاب ابتدا نیاز به مراجعه‌ای به اصطلاح نوشتار زنان ضروری است كه اولین
بیا تمامش كنیم كمتر به آن پرداخته شده است ،حتی شعری مانند /سرد شد شام /انگور گندید /شب پیر شد و گفت /فردا عمل بار توسط هلن سیكسو (از فیمنیست های فرانسه) در مقاله‌ای با
«یك پره پرتقال» در این كتاب شعر «پیش بند عشق تو» در كتاب گم دارم /خودكار باردارم /كه زمانی خودكار دخترانه‌ای /كنار نام (خنده مدوسا )۱۹۷۱مطرح شد .او تاكید می‌کند كه زنان باید
جلد ظریفی /درون كیفی بود /سقط كرد شعری را /رفت به خود را بنویسند ،در مورد زنان بنویسند و آ نها را به نوشتن وادارند.
را به ذهن متبادر می‌کند. ژولیا كریستوا از همكاران سیكسو نیز بر این باور است كه زبان دارای
فرا روی شیوا ارسطویی از پیشینه‌ی شعری خودش در شعر بلند خواب /حیف! /چرا نیامد /آخر چرا نشد /چرا ...ص۹: دو نظم است ،نظم نمادین و نظم نشانه‌ای ،آنچه در حوزه‌ی نظم
«بیا تمامش كنیم» بیشتر بارز است .این شعر دارای ۱۰قسمت به در دیگر شعر كتاب «پیش بند عشق تو» هرچند نوسانی موسیقیایی نمادین است ،از نظر او مردانه و در انحصار این گفتمان است و برای
همراه شعر مجنون جستجو است كه آن‌ها را هم به عنوان فصل‌های دیده م یشود و از این نظر قوت شعر پیشین در آن دیده نم یشود، ایجاد زبانی كه دیگر باشد یا نوشتار زنانه باید این نظم دره مشکسته
داستانی كوتاه می‌شود ،تصور كرد ،هم به عنوان داستا نهایی مینی اما زوایه روایت در آن تازه است ،راوی از تیپ فراتر رفته و به كاراكتر شود .آنچه برای خلق نوشتار زنانه اهمیت دارد ،تولید گفتمانی نشانه
مال كه دارای پی رنگی مشترك هستند ،روایت این شعر بلند هم تبدیل شده است ،چرا كه دست به چالش با خویش زده است ،در شناسانه است كه فقط منحصر به زنان نیست و مردان نیز م یتوانند
سكون و گریزی كه هر دو سویش برابر است ،در این شعر دو سوی ساختارهای زبان را درهم بریزند و با چالش با قدرتی كه پیش انگار‌هها
بیشتر سوی ههای داستانی دارد و به اعترافی نویسی پهلو م یزند. رئال و سورئال زیست راوی به هم م یآمیزد و روایتی به دست م یدهد را پدید م یآورد و مانع دیده شدن مشرب‌های گوناگون فكری و
كه در آمیختگی ساختاری آن مضمون فردی -اجتماعی چند لایه‌ای شیو‌ههای گوناگون زندگی م یشود ،چنین نوشتاری تولید كنند.
تاب از طناب طاقت من ،عاشق بد حساب ،صاف م یرود سراغ در اوایل دهه‌ی هفتاد دكتر رضا براهنی در شعری كه زمان درگذشت
خیال تو /ب یتای بی تو با همه بد حساب یام روی دست جهان را رقم م یزند. زنده‌یاد غزاله علیزاده منتشر شد ،این شیوه نوشتار را مطرح می‌کند.
باد می‌کنم /آی كه جان بی تو ارزانی جنون /گون ههای این همه در این شعر كهن الگوها و پیش انگاره‌های زبان کاملًا به چالش
كاشی سفید /گل انداخته از ب یتابی بی توی یام /بیا تمامش كنیم پی شبند عشق تو را باز می‌کنم /تا میان ظروف خانگی كشیده می‌شود ،ایجاد وا جآرایی در بخشی از شعر با مخاطب ایجاد
آشیانه كنم /رفتم /بعد از این میان من و اجاق /بال پلیكان ارتباط می‌کند و در بخشی از آن هم گشتن به دور یك موضوع به
ص۷۱: است كه می‌سوزد /بعد از این دامن مرا /خرده سبزی‌های جای بیان كردن ،شعر را وارد عرصه‌ی این نوع ادبیات می‌کند .بخشی
خرد هفروشان سبز می‌کنند /رفتم /و جغجغه‌ی كودكی را كه هم به علت وجود روایت غیرمتمرکز با وجود این كه موضوع ،موضوع
شعر شیوا ارسطویی در فرا روی‌هایی از این دست است كه پیش به دنیا نم یآمد /به جست و خیز دیوانگان دادم /رفتم تا در واحدی بوده و موضوع بسیار قدیمی ای هم بوده (مرثیه‌سرایی)
می‌رود و تعریف دیگری م یپذیرد. ظروف گود آشپزخانه‌ام /با پرنده‌های پختنی شهر هم آشیانه ویژگی‌های نوشتار زنانه را دارد ،این شعر به اعتقاد علیرضا بهنام یكی
شوم /من دیگر «نیست»ام /شاید از امروز هر روز بپیچم از کامل‌ترین و قدیمی‌ترین شعرهای این نوع است ،كه شاعرش هم
-------------- دور ماسوره‌ای /ولی دیگر نیستم تا به دایر ههایی كه رسم
منابع: یك مرد بوده است.
می‌کردی /بر دیوار /بیاویزم ص۱۶-۱۷: شیوا ارسطویی در نیمه اول ده هی هفتا د با كتاب گم (انتشارات
-وظیفه ادبیات (مجموعه مقالات) تدوین و ترجمه :ابوالحسن نجفی فراز كتاب گم كه فرا رو یهای موسیقیایی و قابلی تهای ساختاری آن روشنگران ،سال )۱۳۷۷در شمار نخستین شاعرانی بود كه به این
نشر نیلوفر (چاپ اول)۱۳۵۶ را نشان م یدهد ،در شعر «گم» است كه بازتاب بخشی از پیشنهادهای
دكتر رضا براهنی در آن مشهود است ،این بحث كه در شعر چند شكلی
-خطاب به پروان هها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ دكتر رضا شدن تصویری امر کهن های است ،باید «پولی مورفیسم» هنجارهای
براهنی نشر مركز (چاپ اول ،سال )۱۳۷۴ نحوی جدیدی پیش بیاورد ،و این كه از قطع یك حركت زبانی توسط
حركت زبانی دیگری كه توسط یك حركت دیگر قطع خواهد شد ،ما به
-در باره نوشتار زنانه گفتگو با علیرضا بهنام ویژه‌نامه (كارنامه صد درون نوشته به درون عمل بر م یگردیم ،لذت ای نگونه شعرها برخاسته
سال شعر زنان فارسی سرا ۲۸-۲۹مهر سال ،۱۳۸۸دانشگاه الزهرا
از رفتاری است كه با زبان شده است.
«س»)
-نوشتار زنانه و شعر زنان در ده ههای اخیر در ایران چرخ شهای زبانی این شعر ،دوایری را پدید آورده است كه هر چند
دكتر فرشته وزیری نسب سایت شعر ،بنیاد ادبی هنری كندو (پاییز مماس با یكدیگر رویت م یشوند .دوایر ساختاری مجزایی را نیز شكل
داد‌هاند .نقش چندگان هی كلمه گم ایجاد گسست ،پیوست در بندهای
)۱۳۹۱
-گم شیوا ارسطویی انتشارات روشنگران ،چاپ اول ۱۳۷۳
-بیا تمامش كنیم شیوا ارسطویی نشر گیو ،چاپ اول ۱۳۸۲
30
فرا متنی شعر به شخصیت زنانی كه به پروان هها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ (رضا براهنی) آمده
در حافظ هی تاریخی -اجتماعی مان است ،كه چنین شعری همیشه ما را به این نكته آگاهی م یدهد كه ماهیت زبانی نوشتار زنانه سال متسیب /شماره - 1253جمعه 1رویرهش 1392
نقش ایفا کرد‌هاند قابل درنگ است. چیزی در آن هنوز گفته نشده است ،چیزی در آن مخفی و پنهان
مانده است كه ما را با سحر و جادوی خود به دنبال می‌کشد و تفكر نگاهی اجمالی به کارنامه‌ی شعری In touch with Iranian diversity
چای تازه‌ای دم كرده كولی واقعی ادبی و هستی شناختی ،ناشی از عبور از ظواهر گفته شد‌هها ،به شیوا ارسطویی
/بر گهای پخته‌ی چای سوی آن چیزی است كه فقط ما هنگام عبور م یفهمیم كه باید گفته Vol. 20 / No. 1253 - Friday, Aug. 23, 2013
چسبیده‌اند به دیوار استكان م یشد ،گفته نشده است و فقط ما م یتوانیم بگوییم و اگر خوب گفته مهرنوش قربانعلی
باشیم ،دیگری هم در آن چیزی كه ما گفت هایم فضای مخفی و ناپیدایی
نشانی ما را/ زبان شعر جهان را محك می‌زند و
جادویی پیدا خواهد كرد كه خواهد كوشید آن را شخصاً پر كند. آن را مورد پرسش قرار م یدهد،
گم /پاهایم نشانی هیچ كفش ساختار خود را برابر ساختار
را /تهمینه روی بازوهای طوافم این ویژگی در برخی شعرهای كتاب گم دیده می‌شود .شعر «وقت جهان قرار م یدهد و آن را مورد
/گم /قرمز پوش جنونم /...اما/ خریدن انگور» دارای مراكز معنایی متعدد است و از تمركز بر مركزی سؤال و م ُواخذه قرار م یدهد،
واحد اجتناب كرده است ،ترجیع /آخر چرا نیامد /چرا نشد /بین رولان بارت از شیوه‌ای سخن به
گم ...ص۵۸ : روایت‌های شعر گسست ایجاد می‌کند ،روایت‌ها هم از زبان راوی‌های میان م یآورد كه در آن به زبان
كتاب شعر دیگر شیوا ارسطویی ،بیا تمامش كنیم (نشر گیو ،سال متعدد بیان می‌شوند ،هم خود روای تها در پیوستاری كامل شكل به چشم وسیله نگاه نم یشود،
)۱۳۸۲بافاصله‌ای حدود یك دهه از كتاب گم به چاپ می‌رسد .آنچه نگرفته‌اند ،بلكه اعتراضی به ساختاری واحد را نشان گرفت هاند. بلكه به عنوان نوعی مصالح پذیرفته می‌شود و در این مصالح با دقت
در كتاب بیا تمامش كنیم ،با آن روبرو می‌شویم ،هرچند که كتاب قابلیت‌های موسیقیایی شعر كه در ترجیع‌های آن نمود بیشتری پیدا و حوصله‌ای بی‌حد و مرز كار می‌شود ،یعنی اصل كار خود زبان است،
دارای شعرهایی كه قوت‌های آن جای تأمل و بررسی دارد ،نوعی می‌کند ،نیز قابل تأمل است / ،خودكار باردارم /كه زمانی خودكار بیرون از آن نیست .ژان ریكاردو هم معتقد است كه جز از طریق
اتوماتیسم ذهنی و دید شكلی شعرها نسبت به كتاب گم است .دید دخترانه‌ای كنار جلد ظریفی درون كیفی بود ،/در این شعر همچنین نوشتن و جز از طریق كوشش برای ساختن زبان بر طبق یك كاركرد
شكلی شعرها نسبت به كتاب گم تغیر بارزی ندارد ،دید شكلی نیاز رجوعی به ظرفیت‌های داستا ننویسی مشاهده می‌شود كه تداخل كامل نمی‌توان ساختار زبان را كاوش و كشف كرد .نوشتن جهان
به حدوث مجدد دارد ،به تعبیری باید بارها و بارها قطع شود و به تازه‌ای را بر می‌انگیزد كه ساختارش همان ساختار زبان است.
وسیله‌ی شکل‌های دیگر ،نحوهای بیانی دیگر ،معرفی ترکیب‌های ژانرها را یادآوری می‌کند. برای پرداخت به نوشتار زنانه كه زبان از اجزای لاینفك آن است،
موسیقیایی تا حدی ارجاع ناپذیر گردد .این اتفاقی است كه در كتاب ابتدا نیاز به مراجعه‌ای به اصطلاح نوشتار زنان ضروری است كه اولین
بیا تمامش كنیم كمتر به آن پرداخته شده است ،حتی شعری مانند /سرد شد شام /انگور گندید /شب پیر شد و گفت /فردا عمل بار توسط هلن سیكسو (از فیمنیست های فرانسه) در مقاله‌ای با
«یك پره پرتقال» در این كتاب شعر «پیش بند عشق تو» در كتاب گم دارم /خودكار باردارم /كه زمانی خودكار دخترانه‌ای /كنار نام (خنده مدوسا )۱۹۷۱مطرح شد .او تاكید می‌کند كه زنان باید
جلد ظریفی /درون كیفی بود /سقط كرد شعری را /رفت به خود را بنویسند ،در مورد زنان بنویسند و آ نها را به نوشتن وادارند.
را به ذهن متبادر می‌کند. ژولیا كریستوا از همكاران سیكسو نیز بر این باور است كه زبان دارای
فرا روی شیوا ارسطویی از پیشینه‌ی شعری خودش در شعر بلند خواب /حیف! /چرا نیامد /آخر چرا نشد /چرا ...ص۹: دو نظم است ،نظم نمادین و نظم نشانه‌ای ،آنچه در حوزه‌ی نظم
«بیا تمامش كنیم» بیشتر بارز است .این شعر دارای ۱۰قسمت به در دیگر شعر كتاب «پیش بند عشق تو» هرچند نوسانی موسیقیایی نمادین است ،از نظر او مردانه و در انحصار این گفتمان است و برای
همراه شعر مجنون جستجو است كه آن‌ها را هم به عنوان فصل‌های دیده م یشود و از این نظر قوت شعر پیشین در آن دیده نم یشود، ایجاد زبانی كه دیگر باشد یا نوشتار زنانه باید این نظم دره مشکسته
داستانی كوتاه می‌شود ،تصور كرد ،هم به عنوان داستا نهایی مینی اما زوایه روایت در آن تازه است ،راوی از تیپ فراتر رفته و به كاراكتر شود .آنچه برای خلق نوشتار زنانه اهمیت دارد ،تولید گفتمانی نشانه
مال كه دارای پی رنگی مشترك هستند ،روایت این شعر بلند هم تبدیل شده است ،چرا كه دست به چالش با خویش زده است ،در شناسانه است كه فقط منحصر به زنان نیست و مردان نیز م یتوانند
سكون و گریزی كه هر دو سویش برابر است ،در این شعر دو سوی ساختارهای زبان را درهم بریزند و با چالش با قدرتی كه پیش انگار‌هها
بیشتر سوی ههای داستانی دارد و به اعترافی نویسی پهلو م یزند. رئال و سورئال زیست راوی به هم م یآمیزد و روایتی به دست م یدهد را پدید م یآورد و مانع دیده شدن مشرب‌های گوناگون فكری و
كه در آمیختگی ساختاری آن مضمون فردی -اجتماعی چند لایه‌ای شیو‌ههای گوناگون زندگی م یشود ،چنین نوشتاری تولید كنند.
تاب از طناب طاقت من ،عاشق بد حساب ،صاف م یرود سراغ در اوایل دهه‌ی هفتاد دكتر رضا براهنی در شعری كه زمان درگذشت
خیال تو /ب یتای بی تو با همه بد حساب یام روی دست جهان را رقم م یزند. زنده‌یاد غزاله علیزاده منتشر شد ،این شیوه نوشتار را مطرح می‌کند.
باد می‌کنم /آی كه جان بی تو ارزانی جنون /گون ههای این همه در این شعر كهن الگوها و پیش انگاره‌های زبان کاملًا به چالش
كاشی سفید /گل انداخته از ب یتابی بی توی یام /بیا تمامش كنیم پی شبند عشق تو را باز می‌کنم /تا میان ظروف خانگی كشیده می‌شود ،ایجاد وا جآرایی در بخشی از شعر با مخاطب ایجاد
آشیانه كنم /رفتم /بعد از این میان من و اجاق /بال پلیكان ارتباط می‌کند و در بخشی از آن هم گشتن به دور یك موضوع به
ص۷۱: است كه می‌سوزد /بعد از این دامن مرا /خرده سبزی‌های جای بیان كردن ،شعر را وارد عرصه‌ی این نوع ادبیات می‌کند .بخشی
خرد هفروشان سبز می‌کنند /رفتم /و جغجغه‌ی كودكی را كه هم به علت وجود روایت غیرمتمرکز با وجود این كه موضوع ،موضوع
شعر شیوا ارسطویی در فرا روی‌هایی از این دست است كه پیش به دنیا نم یآمد /به جست و خیز دیوانگان دادم /رفتم تا در واحدی بوده و موضوع بسیار قدیمی ای هم بوده (مرثیه‌سرایی)
می‌رود و تعریف دیگری م یپذیرد. ظروف گود آشپزخانه‌ام /با پرنده‌های پختنی شهر هم آشیانه ویژگی‌های نوشتار زنانه را دارد ،این شعر به اعتقاد علیرضا بهنام یكی
شوم /من دیگر «نیست»ام /شاید از امروز هر روز بپیچم از کامل‌ترین و قدیمی‌ترین شعرهای این نوع است ،كه شاعرش هم
-------------- دور ماسوره‌ای /ولی دیگر نیستم تا به دایر ههایی كه رسم
منابع: یك مرد بوده است.
می‌کردی /بر دیوار /بیاویزم ص۱۶-۱۷: شیوا ارسطویی در نیمه اول ده هی هفتا د با كتاب گم (انتشارات
-وظیفه ادبیات (مجموعه مقالات) تدوین و ترجمه :ابوالحسن نجفی فراز كتاب گم كه فرا رو یهای موسیقیایی و قابلی تهای ساختاری آن روشنگران ،سال )۱۳۷۷در شمار نخستین شاعرانی بود كه به این
نشر نیلوفر (چاپ اول)۱۳۵۶ را نشان م یدهد ،در شعر «گم» است كه بازتاب بخشی از پیشنهادهای
دكتر رضا براهنی در آن مشهود است ،این بحث كه در شعر چند شكلی
-خطاب به پروان هها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ دكتر رضا شدن تصویری امر کهن های است ،باید «پولی مورفیسم» هنجارهای
براهنی نشر مركز (چاپ اول ،سال )۱۳۷۴ نحوی جدیدی پیش بیاورد ،و این كه از قطع یك حركت زبانی توسط
حركت زبانی دیگری كه توسط یك حركت دیگر قطع خواهد شد ،ما به
-در باره نوشتار زنانه گفتگو با علیرضا بهنام ویژه‌نامه (كارنامه صد درون نوشته به درون عمل بر م یگردیم ،لذت ای نگونه شعرها برخاسته
سال شعر زنان فارسی سرا ۲۸-۲۹مهر سال ،۱۳۸۸دانشگاه الزهرا
از رفتاری است كه با زبان شده است.
«س»)
-نوشتار زنانه و شعر زنان در ده ههای اخیر در ایران چرخ شهای زبانی این شعر ،دوایری را پدید آورده است كه هر چند
دكتر فرشته وزیری نسب سایت شعر ،بنیاد ادبی هنری كندو (پاییز مماس با یكدیگر رویت م یشوند .دوایر ساختاری مجزایی را نیز شكل
داد‌هاند .نقش چندگان هی كلمه گم ایجاد گسست ،پیوست در بندهای
)۱۳۹۱
-گم شیوا ارسطویی انتشارات روشنگران ،چاپ اول ۱۳۷۳
-بیا تمامش كنیم شیوا ارسطویی نشر گیو ،چاپ اول ۱۳۸۲
30
