Page 28 - Shahrvand BC No. 1328
P. 28
مفاهیمی است که عموماً به‌صورت استعاری بیان شد‌هاند ،اما هرکدام تکنی کهای ادبیات مقاومت در مجموع هی 28ادبیات :
ارجاع خاصی به تجربه‌های شاعر دارند .تجربه‌هایی که شاعر در ارتباط با شعر «و غیره» سرود هی سپیده جدیری
محیط اجتماعی به دست آورده و در عوض در شعر و در فضای موجود
ای روشنایی تن من بگذر! آزاده دواچی نقد و
در آن شکلی دگرگونه گرفته است . شاید فقط حواس سیاهم بود بررسی
از خستگ یام و خوابم و اتاقم خسته‌ام مثل کسی ادبیات مقاومت به ادبیاتی گفته سال / 22شماره - 1328جمعه 10نمهب 1393
برگرد از رویم برو که پشت در افسوس م یخورد . م یشود که قادر است میان دو
فضای فرهنگ و سیاست از طریق In touch with Iranian diversity
خواب کوتاه! م یپرانمت از بقیع تا خاوران را با خود ببرم بزنم به چاک! خلاقیت در زبان ارتباط معناداری
نه چشم ،نه عشق ،نه شعرهای کوتاهم آوازهای کوچک جان را با خود ببرم بزنم به چاک برقرار کند .در واساز گرنبر و ام جی Vol. 22 / No. 1328 - Friday, Jan. 30, 2015
اسم شیک تهران را باخود ببرم بزنم به چاک (صفحه‌ی )۶ وود در مقال های تحت عنوان شعر
نم یتواند مرا به تو بدهد ، مقاومت بر این باورند که واسازی 28
ببخشید مرا از جمع ههای کوتاه به دست‌های بست هات. یدالله رؤیایی در مقال هی زبان شعر م ینویسد :آنچه طبیع یتر به نظر معنای مقاومت در شعر به دو مدل
م یرسد ،این است که شعر یک هنر زبانی است ،هنری است که عوامل از پیچیدگ یها دیگر منتهی م یشود
خداحافظ آغوش ماد یاش را واژ‌هها م یسازند و در این معنی ،گاهی خود شاعر را فقط کاتب اول جایگاه کار هنر در ارتباط با چال شهای مقاومت است و دیگر کارآیی
خداحافظ( .صفحه‌ی )۴۰ کلم هها م یدانیم ،کلم ههایی که اساس یترین ابزار و مصالح کارگاه شعری کار مقاومت در هنر است .این دو بر این باورند که ظهور جنب شهای
اجتماعی ب هعنوان حاملان چال شهای مقاومت سؤالات متفاوتی را در مورد
مقاومت شاعر در شعر در او باشند . جایگاه هنر و فرهنگ در ارتباط به این جنب شهای اجتماعی پدید آورده
زبان شعر حل‌شده است تا جسم کلمه و طنین و صدای آن ب هانداز‌هی معنی آن ،در شعر نقش دارد؛
به طرق مختلف از طریق حتا نقش جسم و صدای کلمه ،گاهی بی شتر و مؤثرتر از معنی آن نمودار است
زبان با مخاطب ارتباط مطابق نظر این دو چال شهای هنر و فرهنگ در ادبیات مقاومت منجر
برقرار کند .برای مثال در م یشود .یعنی قدرت مادی کلمه بی شتر از قدرت ادراکی آن است. به بروز نوع خاصی از ادبیات شده است که ب هطور خاص نقد و بررسی
این شعر که نوعی بیان آن چیزی که در اشعار این مجموعه م یبینیم نیز همین نوع از زبان جنب شهای اجتماعی از ی کسو و از سوی دیگر فردیت را در این جنب شها
دوباره‌ی شاعر از زن بودن و است .زبانی که در سطح معنا و مفهوم با عاد یترین فر مهای مقاومتی
رد تابوهای علیه زنان است. ارتباط برقرار م یکند .تکنی کهای نوشتاریدر این مجموعه تنها حول یک به چالش کشیده است.
شاعر با استفادهی متفاوت محور معنایی نم یچرخند بلکه ملغم های از زبان صدا و آهنگ هستند برای این دو بر این باورند که نوعی آشتی مجدد میان مقاومت شعر و مقاومت
از لباس زیر توانسته است در افکار مخالف در سطح تولیدات اجتماعی وجود دارد .این دوستی و
نگاه چال شبرانگیز به زن در ارتباط شاعر با فضای اجتماعی ، ارتباط میان حال تهای سیاسی و اجتماعی است که هنرمند با آن
جامعه را به تصویر بکشد روی بام سفالین م یتمرگد آقای پرنده ارتباط برقرارمی کند و همی نطور باعث برقرار ارتباط با خود خلاقیت
و از سوی دیگر ب هنوعی م یشود .این ارتباط لزوماً جدا از هجمونی ساختار ایدئولوژیکی که شاعر
در برابر سانسور علیه زن با نوکی به ب یربط خیره است … علیه آن مقاومت م یکند نیست و درنهایت ب هنوعی خارج از ایدئولوژی
مقاومت کند .این تصویرها روی بام سفالین که می غروبد موجود در ساختار جامعه است . از سوی دیگر در شعر اعتراضی سؤال
در شعر به شاعر فرصت فاصله گرفتن از ایدئولوژی‌های رایج علیه زنان اصلی و اساسی که مطرح م یشود این نیست که آیا هنرمند بیشتر یا کمتر
مثل یک سکوت آوازخوان آزاد بوده است ،بیشتر یا کمتر خلاق بوده است ،چراکه هنرمند دقیقاً
را داده است : یا آوازی سکوت خوان در میان همان فرایند‌ههای اجتماعی بوده و نوشته است اما قادر است
گوش ههایم یک زن است تا مفاهیم آزادی و خلاقیت را که با اطلاعاتی خاص تعری فشده است را
عجب چیزی ست این آقای پرنده! (صفح هی )۱۸ به صورتی دوباره مطالبه کند .مطابق نظر این دو هنر در این وضعیت از
گوشه ترین هایم ، آن چیزی که فرم اعتراضی شاعر رادر این مجموعه اشعار پررن گتر م یکند تعریف شخصی آزادی و خلاقیت فاصله م یگیرد و به تعریف جام عتری
مرا از چشم می‌اندازد ارتباط میان خلاقیت و تن زنان هی شاعر است ،به این معنی که شاعر از هنر در بدن هی اجتماع م یرسد تعریفی که مهارت و هویت هنرمند را
نه خود را سانسورمی کند نه پنهان ،صدای زنانه اما معترض از لاب هلای
لب‌هایم را از دهان همین ویژگ یهای تکنیکی زبان خودش را نشان م یدهد و هنر شاعر را در واسازی مقاومت در جامعه نشان م یدهد.
و لبا سهای زیر به رو م یافتد انتقاد او ب هعنوان یک زن از پدید‌ههای اجتماع نشان م یدهد .شعر شکل در ادبیات مدرن ایران نیز این چرخش از سمت فردگرایی ب هسوی برقراری
گرفته شده در این فضا از سوی دیگر وجوه اعتراضی خود را نیز به نمایش ارتباط میان هنر و جنب شهای اجتماعی برقرارشده است .اما این مسئله از
با گوشه‌های زن تر: م یگذارد .گرچه استعاری و زبانی است ،اما خلاقیت شاعر موجب شده آنجایی اهمیت دارد که ب هویژه در شعر زنان نوعی مقاومت در برابر تحمیل
صدا است تا زبان تکنیکی شاعر را گرفتار ورط هی شعاری نکند برای مثال در باورهای اجتماعی شکل م یگیرد .در ادبیات زنان ،شک لگیری مقاومت
از آنجایی اهمیت دارد که شاعر زنان در برابر ارز شهای ایدئولوژیکی از
قلب این شعر : طریق زبان مقاومت م یکند .ب های نترتیب مقاومت در شعر تنها یک فرآیند
بو صورت از شکاف بیرون زد فردی نیست ،بلکه به بخشی از چرخ شها و جنب شهای زنان در اجتماع
رگ
از جلویم تا روبه رو و پرسید: تبدیل م یشود .
از سر به بالایم (صفحه‌ی )۴۲ کنار ههای تن به کجا م یرسد؟ مجموع هی شعر و غیره سرود‌هی سپیده جدیری که ب هتازگی توسط
انتشارات بوتیمار منتشرشده است نیز دارای ای نچنین ویژگ یهایی است.
و یا در شعر انتهایی این مجموعه : من نمی‌دانم زن به کجا می‌رسد؛ سپیده جدیری در این مجموعه با استفاده از واسازی مفاهیم اولیه در زبان
طر فهای شب است آن‌طرف و ساختار شعر فرم متفاوتی را از شعر مقاومت به نمایش گذاشته است .در
از مرد آب می‌ریزد ساختار اکثر اشعار این مجموعه فاصله گرفتن از فضای فرمالیستی زبان
از زن چشم …… بگذار شیطان در پوستم نگنجد را م یبینیم شعر به بیان متفاوتی از روایت تبدیل م یشود .شروع کتاب با
من هوایی شوم هوایی! شعر چاک نوعی دگرگونگی را در زبان شعر این مجموعه آغاز م یکند و
تکه چه قدر بزرگ بود به مخاطب نوید خوانش اشعاری متفاوت را م یدهد .استفادهی تکنیکی
لکه چقدر ننگ( .صفحه‌ی )۵۲ شاعر از کلماتی مثل بقیع ،خاوران و بعد آشنازدایی از اسامی مثل تهران
و روح ب هجای تنم تصمیم واژه آرایی تکنیکی و متفاوتی را در این شعر به وجود آورده است و از
در پایان می‌توان گفت که سپیده جدیری در این مجموعه م یگیرد سوی دیگر مطابق نظر گرنبر و ام جی وود شاعر ب هنوعی خلاقیت خود را
نگاه متفاوتی را از زبان ،تکنیک و ادبیات مقاومت به نمایش
گذاشته است .اهمیت این تکنی کها آ ز آنجایی است که در که هوایی شوم هوایی! در ارتباط با چالش ه اجتماعی قرار م یدهد
جامعه‌ی مانند ایران که عموماً ادبیات با سانسور در چالش
هستند ،نویسنده توانسته است در برابر سانسور مقاومت کند و طر فهای شب است آ نطرف
و گونه‌ی از شعر اعتراضی را به نمایش بگذارد که بیشتر ای نطرف از شکاف بیرون زد
درگیر زبان و تکنیک‌های زبانی است .سپیده جدیری در این
مجموعه توانسته است در شکل‌گیری این نوع از ادبیات موفق (صفحه‌ی )۲۴
عمل کند و زبان تکنیکی خود را از فردگرایی به سمت موقعیت‌های
خاص افراد و به‌خصوص زنان در جامعه بکشاند . در اکثر شعرها نگاه شاعر حول محورهای مختلفی در نوسان است ،اما
نکته‌ی جالب در اکثر شعرها استفادهی متناوب از زبان و تصویر و
ارجاع خاصی به تجربه‌های شاعر دارند .تجربه‌هایی که شاعر در ارتباط با شعر «و غیره» سرود هی سپیده جدیری
محیط اجتماعی به دست آورده و در عوض در شعر و در فضای موجود
ای روشنایی تن من بگذر! آزاده دواچی نقد و
در آن شکلی دگرگونه گرفته است . شاید فقط حواس سیاهم بود بررسی
از خستگ یام و خوابم و اتاقم خسته‌ام مثل کسی ادبیات مقاومت به ادبیاتی گفته سال / 22شماره - 1328جمعه 10نمهب 1393
برگرد از رویم برو که پشت در افسوس م یخورد . م یشود که قادر است میان دو
فضای فرهنگ و سیاست از طریق In touch with Iranian diversity
خواب کوتاه! م یپرانمت از بقیع تا خاوران را با خود ببرم بزنم به چاک! خلاقیت در زبان ارتباط معناداری
نه چشم ،نه عشق ،نه شعرهای کوتاهم آوازهای کوچک جان را با خود ببرم بزنم به چاک برقرار کند .در واساز گرنبر و ام جی Vol. 22 / No. 1328 - Friday, Jan. 30, 2015
اسم شیک تهران را باخود ببرم بزنم به چاک (صفحه‌ی )۶ وود در مقال های تحت عنوان شعر
نم یتواند مرا به تو بدهد ، مقاومت بر این باورند که واسازی 28
ببخشید مرا از جمع ههای کوتاه به دست‌های بست هات. یدالله رؤیایی در مقال هی زبان شعر م ینویسد :آنچه طبیع یتر به نظر معنای مقاومت در شعر به دو مدل
م یرسد ،این است که شعر یک هنر زبانی است ،هنری است که عوامل از پیچیدگ یها دیگر منتهی م یشود
خداحافظ آغوش ماد یاش را واژ‌هها م یسازند و در این معنی ،گاهی خود شاعر را فقط کاتب اول جایگاه کار هنر در ارتباط با چال شهای مقاومت است و دیگر کارآیی
خداحافظ( .صفحه‌ی )۴۰ کلم هها م یدانیم ،کلم ههایی که اساس یترین ابزار و مصالح کارگاه شعری کار مقاومت در هنر است .این دو بر این باورند که ظهور جنب شهای
اجتماعی ب هعنوان حاملان چال شهای مقاومت سؤالات متفاوتی را در مورد
مقاومت شاعر در شعر در او باشند . جایگاه هنر و فرهنگ در ارتباط به این جنب شهای اجتماعی پدید آورده
زبان شعر حل‌شده است تا جسم کلمه و طنین و صدای آن ب هانداز‌هی معنی آن ،در شعر نقش دارد؛
به طرق مختلف از طریق حتا نقش جسم و صدای کلمه ،گاهی بی شتر و مؤثرتر از معنی آن نمودار است
زبان با مخاطب ارتباط مطابق نظر این دو چال شهای هنر و فرهنگ در ادبیات مقاومت منجر
برقرار کند .برای مثال در م یشود .یعنی قدرت مادی کلمه بی شتر از قدرت ادراکی آن است. به بروز نوع خاصی از ادبیات شده است که ب هطور خاص نقد و بررسی
این شعر که نوعی بیان آن چیزی که در اشعار این مجموعه م یبینیم نیز همین نوع از زبان جنب شهای اجتماعی از ی کسو و از سوی دیگر فردیت را در این جنب شها
دوباره‌ی شاعر از زن بودن و است .زبانی که در سطح معنا و مفهوم با عاد یترین فر مهای مقاومتی
رد تابوهای علیه زنان است. ارتباط برقرار م یکند .تکنی کهای نوشتاریدر این مجموعه تنها حول یک به چالش کشیده است.
شاعر با استفادهی متفاوت محور معنایی نم یچرخند بلکه ملغم های از زبان صدا و آهنگ هستند برای این دو بر این باورند که نوعی آشتی مجدد میان مقاومت شعر و مقاومت
از لباس زیر توانسته است در افکار مخالف در سطح تولیدات اجتماعی وجود دارد .این دوستی و
نگاه چال شبرانگیز به زن در ارتباط شاعر با فضای اجتماعی ، ارتباط میان حال تهای سیاسی و اجتماعی است که هنرمند با آن
جامعه را به تصویر بکشد روی بام سفالین م یتمرگد آقای پرنده ارتباط برقرارمی کند و همی نطور باعث برقرار ارتباط با خود خلاقیت
و از سوی دیگر ب هنوعی م یشود .این ارتباط لزوماً جدا از هجمونی ساختار ایدئولوژیکی که شاعر
در برابر سانسور علیه زن با نوکی به ب یربط خیره است … علیه آن مقاومت م یکند نیست و درنهایت ب هنوعی خارج از ایدئولوژی
مقاومت کند .این تصویرها روی بام سفالین که می غروبد موجود در ساختار جامعه است . از سوی دیگر در شعر اعتراضی سؤال
در شعر به شاعر فرصت فاصله گرفتن از ایدئولوژی‌های رایج علیه زنان اصلی و اساسی که مطرح م یشود این نیست که آیا هنرمند بیشتر یا کمتر
مثل یک سکوت آوازخوان آزاد بوده است ،بیشتر یا کمتر خلاق بوده است ،چراکه هنرمند دقیقاً
را داده است : یا آوازی سکوت خوان در میان همان فرایند‌ههای اجتماعی بوده و نوشته است اما قادر است
گوش ههایم یک زن است تا مفاهیم آزادی و خلاقیت را که با اطلاعاتی خاص تعری فشده است را
عجب چیزی ست این آقای پرنده! (صفح هی )۱۸ به صورتی دوباره مطالبه کند .مطابق نظر این دو هنر در این وضعیت از
گوشه ترین هایم ، آن چیزی که فرم اعتراضی شاعر رادر این مجموعه اشعار پررن گتر م یکند تعریف شخصی آزادی و خلاقیت فاصله م یگیرد و به تعریف جام عتری
مرا از چشم می‌اندازد ارتباط میان خلاقیت و تن زنان هی شاعر است ،به این معنی که شاعر از هنر در بدن هی اجتماع م یرسد تعریفی که مهارت و هویت هنرمند را
نه خود را سانسورمی کند نه پنهان ،صدای زنانه اما معترض از لاب هلای
لب‌هایم را از دهان همین ویژگ یهای تکنیکی زبان خودش را نشان م یدهد و هنر شاعر را در واسازی مقاومت در جامعه نشان م یدهد.
و لبا سهای زیر به رو م یافتد انتقاد او ب هعنوان یک زن از پدید‌ههای اجتماع نشان م یدهد .شعر شکل در ادبیات مدرن ایران نیز این چرخش از سمت فردگرایی ب هسوی برقراری
گرفته شده در این فضا از سوی دیگر وجوه اعتراضی خود را نیز به نمایش ارتباط میان هنر و جنب شهای اجتماعی برقرارشده است .اما این مسئله از
با گوشه‌های زن تر: م یگذارد .گرچه استعاری و زبانی است ،اما خلاقیت شاعر موجب شده آنجایی اهمیت دارد که ب هویژه در شعر زنان نوعی مقاومت در برابر تحمیل
صدا است تا زبان تکنیکی شاعر را گرفتار ورط هی شعاری نکند برای مثال در باورهای اجتماعی شکل م یگیرد .در ادبیات زنان ،شک لگیری مقاومت
از آنجایی اهمیت دارد که شاعر زنان در برابر ارز شهای ایدئولوژیکی از
قلب این شعر : طریق زبان مقاومت م یکند .ب های نترتیب مقاومت در شعر تنها یک فرآیند
بو صورت از شکاف بیرون زد فردی نیست ،بلکه به بخشی از چرخ شها و جنب شهای زنان در اجتماع
رگ
از جلویم تا روبه رو و پرسید: تبدیل م یشود .
از سر به بالایم (صفحه‌ی )۴۲ کنار ههای تن به کجا م یرسد؟ مجموع هی شعر و غیره سرود‌هی سپیده جدیری که ب هتازگی توسط
انتشارات بوتیمار منتشرشده است نیز دارای ای نچنین ویژگ یهایی است.
و یا در شعر انتهایی این مجموعه : من نمی‌دانم زن به کجا می‌رسد؛ سپیده جدیری در این مجموعه با استفاده از واسازی مفاهیم اولیه در زبان
طر فهای شب است آن‌طرف و ساختار شعر فرم متفاوتی را از شعر مقاومت به نمایش گذاشته است .در
از مرد آب می‌ریزد ساختار اکثر اشعار این مجموعه فاصله گرفتن از فضای فرمالیستی زبان
از زن چشم …… بگذار شیطان در پوستم نگنجد را م یبینیم شعر به بیان متفاوتی از روایت تبدیل م یشود .شروع کتاب با
من هوایی شوم هوایی! شعر چاک نوعی دگرگونگی را در زبان شعر این مجموعه آغاز م یکند و
تکه چه قدر بزرگ بود به مخاطب نوید خوانش اشعاری متفاوت را م یدهد .استفادهی تکنیکی
لکه چقدر ننگ( .صفحه‌ی )۵۲ شاعر از کلماتی مثل بقیع ،خاوران و بعد آشنازدایی از اسامی مثل تهران
و روح ب هجای تنم تصمیم واژه آرایی تکنیکی و متفاوتی را در این شعر به وجود آورده است و از
در پایان می‌توان گفت که سپیده جدیری در این مجموعه م یگیرد سوی دیگر مطابق نظر گرنبر و ام جی وود شاعر ب هنوعی خلاقیت خود را
نگاه متفاوتی را از زبان ،تکنیک و ادبیات مقاومت به نمایش
گذاشته است .اهمیت این تکنی کها آ ز آنجایی است که در که هوایی شوم هوایی! در ارتباط با چالش ه اجتماعی قرار م یدهد
جامعه‌ی مانند ایران که عموماً ادبیات با سانسور در چالش
هستند ،نویسنده توانسته است در برابر سانسور مقاومت کند و طر فهای شب است آ نطرف
و گونه‌ی از شعر اعتراضی را به نمایش بگذارد که بیشتر ای نطرف از شکاف بیرون زد
درگیر زبان و تکنیک‌های زبانی است .سپیده جدیری در این
مجموعه توانسته است در شکل‌گیری این نوع از ادبیات موفق (صفحه‌ی )۲۴
عمل کند و زبان تکنیکی خود را از فردگرایی به سمت موقعیت‌های
خاص افراد و به‌خصوص زنان در جامعه بکشاند . در اکثر شعرها نگاه شاعر حول محورهای مختلفی در نوسان است ،اما
نکته‌ی جالب در اکثر شعرها استفادهی متناوب از زبان و تصویر و
