Page 16 - Shahr_Issue No.1338
P. 16
استعمار ِی ایران موجب شد تا در یک برهه از تاری ِخ مبارزات کمونیستی ورود: لنین در مقالات 16
در این جغرافیا ،نظری ههایی به نقد و ارزیابی گذاشته شوند که اندیشهء اگر قرار باشد تا شمایی کلی از جریا نهای تأثیرگذار بر تاریخ معاصر ایران دادگاه
مسل ِط جامعه مارکسیستی ایران به‌شمار می‌آمد و آلترناتیوی نیز ارائه شود؛ نق ِش چ ِپ ایرانی به چند دلی ِل واضح برجسته خواهد شد ،چه پراودا سیاست
(حداقل در عرصه نظر) برایش متصور نبود چراکه مشی و منش تقدیس اینکه جریان چپ ،باوجود تحمل خسار تهای وارد آمده بر پیکر‌هاش،
شدهء این «خدایگا ِن بن ده‌آفرید» پیشتر توسط رهروانش آزموده شده نقش غیرقابل انکاری در روند دموکراتیزاسیون ایفا کرده و در عی ِن حال فصلی از کتاب در درست انتشار«لنین در دادگاه پراودا» سال / 22شماره - 1338جمعه 21نیدرورف 1394
و تنها را ِه نجا ِت توده‌های ستمکش است؛ و شکاک ،درست به همین بهواسطه خیانت و فرص تطلب ِی منفعلانه برخی مدعیان رهبری این طیف،
دلیل (یعنی تشکیک گستاخانه در بنیادهای فراسوژ‌ها ِی لنینیسم) مورد عملا (ب هجز حضو ِر چندماهه سه وزیر تود‌های در کابینه قوا مالسلطنه در تقدیم به دکتر پیمان وهاب‌زاده معلم شرافت و راستی
تکفیر همقطارانش قرار م یگیرد تا سرانجام ،ب هعلت ِسرتِقی و سرسختی
در انتقادش به روش و کنش لنینیستی ،در انزوا ،تن به مرگی دردناک دهه )۲۰از قدرت سیاسی دور نگه داشته شده است. سام محمودی سرابی
البته نباید از خاطر دور داشت که اساسا چپ ایرانی ب هعلت همسایگی
باسیانور دهد. ایران با روسیه ،دوره‌ای درعمل توسط حزب توده ایران و زمانی از حیث مقدمه: In touch with Iranian diversity
مرگی خودخواسته تا مبادا با تسلیم به زن دگی ،سمبهء شکنجه پرزور‌تر نظری (به وسیله سازمان‌های چریکی در دهه )۵۰تحت انقیاد کشور مصطفی شعاعیان چریک
از توان جسم و روح باشد و تکفیرکنندگانش را گرفتار زندان و شکنجه تک‌رو و متفکر نقاد جنبش
شور‌اها بوده است. کمونیستی ایران ازجمله
و اعدام کند. ریشه‌های این انقیاد را باید در جذابیت هوش‌ربای انقلاب اکتبر برای معدود چهر‌ههایی است که
معترضان به ظل‌الله جست و پارادایم سازی برای رسیدن به آلترناتیوی در تاریخ جنبش چپ ایران به
مدخلی بر نظر و عمل شعاعیان زمینی‌تر به‌جای خدایگانان قجر و پهلوی ایرانیان .بگذریم از دگردیسی چهره‌ای یگانه بدل شده است.
اگر زمان نگارش و انتشار کتاب «نگاهی به روابط شوروری و نهضت مارکسیسم اسطور‌هزدا به لنینیسم اسطور‌هزا در زرادخانه تأویل‌های او در ۱۱اسفند ۱۳۱۴در
انقلابی جنگل» ( )۱۳۴۷به عنوان مبدا ظهور و بروز استقلال فکری تهران متولد شد و سرانجام در
شعاعیان محسوب شو د ،م یتوان گفت که او در خلال دوره پختگی ارتدوکسی. یک درگیری با پلیس سحرگاه
نظری خود ،جمعا سه کتاب و بیش از ۲۰مقاله و بالغ بر ۳هزار صفحه باری «ممکن شدن امری غیرممکن» در یکی از کشورهای عقب‌مانده و ۱۶بهمن ۱۳۵۴با فشردن دندان بر شیشه کپسول سیانوری که زیر زبان
نامهیا برای انقلا ِب پرولتاریایی توسط انقلابی رادیکالی چون لنین ،درکنا ِر داشت به زندگی خود خاتمه داد تا مبادا زنده دست ساواک بیفتد .نقادی
یادداشت ،نوشت که هیچگاه در ایران امکان پخش عمومی نیافت. گذار از موانعی چون «مهیا نبودن شرای ِط عین ِی انقلاب» در سرزمی ِن بی‌رحمانه او بر موضع لنینیستی چپ ایرانی از جمله خصیصه‌هایی
فارغ از این مسئله گفتنی‌ست که عدم موفقیت او در امر سازماندهی اسلاو‌ها ،تما ِم استدلا لها ِی مارکس ،مبنی بر وجو ِب شرای ِط تاریخی است که به او ویژگی ممتازی بخشیده است .مصطفی شعاعیان از جمله
گروه‌اش (موسوم به جبهه دموکراتیک خلق) و مهم‌تر از همه تابوشکنی و عینی ،را تحت‌الشعاع قرار م یداد و روزب هروز بر تعدا ِد آرمانگرایانی متفکرانی به شمار می‌آید که سالهای متمادی در زیر آوار تاریخ مدفون
وی در سنت چپ ایران ،از جمله دلایلی هستند که خوا‌هنا‌خواه موجب می‌افزود که تحقق انقلاب را ،جز از راهی که لنین برایشان مشخص کرده شده بود و در این میان اگر تلاش کسانی چون پروفسور خسرو شاکری
شدند که بر خلاف دیگر تئوریسین‌های جنبش چپ و چریکی (از ارانی، بود ،غیرممکن م یدانستند و در این راه نیز جز به لنین و اندیش ههایش استاد تاریخ مدرسه مطالعات عالی علوم اجتماعی پاریس ،پروفسور
طبری و ملکی گرفته تا پویان ،احمدزاده و جزنی) بع دها هیچ گروه و اتکا نم یکردند .ماجرا وقتی جال بتر شد که تقریباً اکثری ِت قری ِب به پیمان وها بزاده (استاد شناخته شده دانشگاه ویکتوریای کانادا) یا انوش
اتفا ِق این آرمانگرایان ،خوان ِش مارکس و انگلس را جز از مسی ِر تأوی لها ِی صالحی (که اثر ارجمند و ارزشمندش توسط نشر باران منتشر شده) و
سازمان سیاسی خود را میرا ثدار آرا و اندیشه‌های شعاعیان نداند. چند تن دیگر نبود ،این متفکر شاید چون بسیاری از اندیشمندان دیگر
از این حیث پرسش درباره میراث شعاعیان ب همثابه یک متفکر انقلابی لنینی غیرممکن م یدانستند. ایران در چند دهه اخیر دچار فراموشی می‌شد و جز به اشاره ،از او و
نیازمند رصد کردن کاریزما و اتوریته فکری او در میان همفکران، پس ،از د ِل تضادهایی که لنین برای اندیش ههای مارکس پدید آورده بود استقلال فکری‌اش در میان چپ ایرانی یاد نمی‌شد.
علاقه‌مندان و پیروانش است و این موضوع در مقایسه با لنین حداقل در تفکری جان گرفت که استالین میرا ثدارش بود :مارکسیسم-لنینیسم! ***
مورد شعاعیان مصداق عینی ندارد .چه اینکه او نه چون لنین در مقام میراثی مغتنم و فرصت‌ساز برای دایی‌جان یوسف تا با شعار اسطوره‌زدایی
یک رهبر و نه چون مارکس به مثابه یک متفکر آکادمیک که در هیئت
مبارزی منتقد و پژوهشگری انقلابی به بررسی تجدیدنظرطلبی‌های مارکسیستی قابلهء اسطور‌ه‌ای اسلاوی ب هنام لنین باشد.
فرص تطلبانه یکی از بزرگ‌ترین مدعیان سوسیالیسم در قبال انقلاب جایی برای چیستی و چرایی وجود ندارد .هیچ مارکسیستی نم یبایست
جهانی م یپردازد .از این حیث شاید بتوان مدعی بود که اساسا میراث کمونیسم را بدون تمسک به آراء و اندیش هها ِی “خدایگان لنین” بفهمد.
تئوریک شعاعیان زمانی ب همثابه دس تآورد انقلابی یک متفکر مورد در این فضا کافی بود تا یک دلبستهء مارکس و مارکسیسم به یکی از
بازخوانی و استفاده قرار گرفت که بخش عمده‌ای از دغدغه‌های او که رویکردهای لنینیستی(که آموزه‌ای من درآوردی توسط استالین بود)،
موجد تئوری‌های انقلابی بودند ،در یک گذار تاریخی اهمیت و اولویت انتقادی وارد سازد تا توسط دیگر همقطارانش به الحاد[!!!] متهم شود.
خود را از دست داده ،تنها به عنوان یک حلقه در تاریخ تفکر سوسیالیستی گویی این مشی و من ِش عدال تجوی ،که کمونیسم م ینامیم‌اش ،بنیادی
و آثار کلاسیک ادبیات مارکسیستی قابل بازخوانی بودند .برای نمونه
کتاب «انقلاب» او هر چند «بازتاب دغدغ هها و بحث‌های دورانی است فراسوژ‌های دارد.
که افق‌های آن دیگر به تیرگی گرائیده‌اند ،اما مسائل مطرح شده در این باری! در اواسط دهه ۴۰تا نیمهء نخس ِت دهه ۵۰شمسی ،ظهور و
کتاب همچنان مطالب کلاسیک ادبیات مارکسیستی خواهند ماند)۱(». بروز شخصیتی ب هنام «مصطفی شعاعیان» در درون جنب ِش چ ِپ ضد
Medis Pharmacy Vol. 22 / No. 1338 - Friday, Apr. 10, 2015
زﯾﺮ ﻧﻈﺮ دﮐﺘﺮ ﺳﺎﻧﺎز ﺷﻬﺮﯾﺎری بآرﯾاایﺗباربرهسداﺣیراروالﯾخرﮕاژانﯾهنﻢر»ژدﯾاﻣرﻢﺪوﯾدﯾاریوﯾﺲش«یﺗمباااﺗنبکواامسداﺗرﻂمﯾفاارﮏسبسﮕشییﺨرﯾزبدﺺا.منتﺨدرص خﺺدممورتد •
•
هموﻃنان عﺰﯾﺰ
بررسی ﻗرار گرفته است؟
6-2755 LPTOoEuCgLOh:PeL(eAd6CH0Ei4Mgh)AwL9aLy4, , 4BPEoSr-Dt5ICE5oPq4IuE4iRtla1mST,BOR.CE 16
در این جغرافیا ،نظری ههایی به نقد و ارزیابی گذاشته شوند که اندیشهء اگر قرار باشد تا شمایی کلی از جریا نهای تأثیرگذار بر تاریخ معاصر ایران دادگاه
مسل ِط جامعه مارکسیستی ایران به‌شمار می‌آمد و آلترناتیوی نیز ارائه شود؛ نق ِش چ ِپ ایرانی به چند دلی ِل واضح برجسته خواهد شد ،چه پراودا سیاست
(حداقل در عرصه نظر) برایش متصور نبود چراکه مشی و منش تقدیس اینکه جریان چپ ،باوجود تحمل خسار تهای وارد آمده بر پیکر‌هاش،
شدهء این «خدایگا ِن بن ده‌آفرید» پیشتر توسط رهروانش آزموده شده نقش غیرقابل انکاری در روند دموکراتیزاسیون ایفا کرده و در عی ِن حال فصلی از کتاب در درست انتشار«لنین در دادگاه پراودا» سال / 22شماره - 1338جمعه 21نیدرورف 1394
و تنها را ِه نجا ِت توده‌های ستمکش است؛ و شکاک ،درست به همین بهواسطه خیانت و فرص تطلب ِی منفعلانه برخی مدعیان رهبری این طیف،
دلیل (یعنی تشکیک گستاخانه در بنیادهای فراسوژ‌ها ِی لنینیسم) مورد عملا (ب هجز حضو ِر چندماهه سه وزیر تود‌های در کابینه قوا مالسلطنه در تقدیم به دکتر پیمان وهاب‌زاده معلم شرافت و راستی
تکفیر همقطارانش قرار م یگیرد تا سرانجام ،ب هعلت ِسرتِقی و سرسختی
در انتقادش به روش و کنش لنینیستی ،در انزوا ،تن به مرگی دردناک دهه )۲۰از قدرت سیاسی دور نگه داشته شده است. سام محمودی سرابی
البته نباید از خاطر دور داشت که اساسا چپ ایرانی ب هعلت همسایگی
باسیانور دهد. ایران با روسیه ،دوره‌ای درعمل توسط حزب توده ایران و زمانی از حیث مقدمه: In touch with Iranian diversity
مرگی خودخواسته تا مبادا با تسلیم به زن دگی ،سمبهء شکنجه پرزور‌تر نظری (به وسیله سازمان‌های چریکی در دهه )۵۰تحت انقیاد کشور مصطفی شعاعیان چریک
از توان جسم و روح باشد و تکفیرکنندگانش را گرفتار زندان و شکنجه تک‌رو و متفکر نقاد جنبش
شور‌اها بوده است. کمونیستی ایران ازجمله
و اعدام کند. ریشه‌های این انقیاد را باید در جذابیت هوش‌ربای انقلاب اکتبر برای معدود چهر‌ههایی است که
معترضان به ظل‌الله جست و پارادایم سازی برای رسیدن به آلترناتیوی در تاریخ جنبش چپ ایران به
مدخلی بر نظر و عمل شعاعیان زمینی‌تر به‌جای خدایگانان قجر و پهلوی ایرانیان .بگذریم از دگردیسی چهره‌ای یگانه بدل شده است.
اگر زمان نگارش و انتشار کتاب «نگاهی به روابط شوروری و نهضت مارکسیسم اسطور‌هزدا به لنینیسم اسطور‌هزا در زرادخانه تأویل‌های او در ۱۱اسفند ۱۳۱۴در
انقلابی جنگل» ( )۱۳۴۷به عنوان مبدا ظهور و بروز استقلال فکری تهران متولد شد و سرانجام در
شعاعیان محسوب شو د ،م یتوان گفت که او در خلال دوره پختگی ارتدوکسی. یک درگیری با پلیس سحرگاه
نظری خود ،جمعا سه کتاب و بیش از ۲۰مقاله و بالغ بر ۳هزار صفحه باری «ممکن شدن امری غیرممکن» در یکی از کشورهای عقب‌مانده و ۱۶بهمن ۱۳۵۴با فشردن دندان بر شیشه کپسول سیانوری که زیر زبان
نامهیا برای انقلا ِب پرولتاریایی توسط انقلابی رادیکالی چون لنین ،درکنا ِر داشت به زندگی خود خاتمه داد تا مبادا زنده دست ساواک بیفتد .نقادی
یادداشت ،نوشت که هیچگاه در ایران امکان پخش عمومی نیافت. گذار از موانعی چون «مهیا نبودن شرای ِط عین ِی انقلاب» در سرزمی ِن بی‌رحمانه او بر موضع لنینیستی چپ ایرانی از جمله خصیصه‌هایی
فارغ از این مسئله گفتنی‌ست که عدم موفقیت او در امر سازماندهی اسلاو‌ها ،تما ِم استدلا لها ِی مارکس ،مبنی بر وجو ِب شرای ِط تاریخی است که به او ویژگی ممتازی بخشیده است .مصطفی شعاعیان از جمله
گروه‌اش (موسوم به جبهه دموکراتیک خلق) و مهم‌تر از همه تابوشکنی و عینی ،را تحت‌الشعاع قرار م یداد و روزب هروز بر تعدا ِد آرمانگرایانی متفکرانی به شمار می‌آید که سالهای متمادی در زیر آوار تاریخ مدفون
وی در سنت چپ ایران ،از جمله دلایلی هستند که خوا‌هنا‌خواه موجب می‌افزود که تحقق انقلاب را ،جز از راهی که لنین برایشان مشخص کرده شده بود و در این میان اگر تلاش کسانی چون پروفسور خسرو شاکری
شدند که بر خلاف دیگر تئوریسین‌های جنبش چپ و چریکی (از ارانی، بود ،غیرممکن م یدانستند و در این راه نیز جز به لنین و اندیش ههایش استاد تاریخ مدرسه مطالعات عالی علوم اجتماعی پاریس ،پروفسور
طبری و ملکی گرفته تا پویان ،احمدزاده و جزنی) بع دها هیچ گروه و اتکا نم یکردند .ماجرا وقتی جال بتر شد که تقریباً اکثری ِت قری ِب به پیمان وها بزاده (استاد شناخته شده دانشگاه ویکتوریای کانادا) یا انوش
اتفا ِق این آرمانگرایان ،خوان ِش مارکس و انگلس را جز از مسی ِر تأوی لها ِی صالحی (که اثر ارجمند و ارزشمندش توسط نشر باران منتشر شده) و
سازمان سیاسی خود را میرا ثدار آرا و اندیشه‌های شعاعیان نداند. چند تن دیگر نبود ،این متفکر شاید چون بسیاری از اندیشمندان دیگر
از این حیث پرسش درباره میراث شعاعیان ب همثابه یک متفکر انقلابی لنینی غیرممکن م یدانستند. ایران در چند دهه اخیر دچار فراموشی می‌شد و جز به اشاره ،از او و
نیازمند رصد کردن کاریزما و اتوریته فکری او در میان همفکران، پس ،از د ِل تضادهایی که لنین برای اندیش ههای مارکس پدید آورده بود استقلال فکری‌اش در میان چپ ایرانی یاد نمی‌شد.
علاقه‌مندان و پیروانش است و این موضوع در مقایسه با لنین حداقل در تفکری جان گرفت که استالین میرا ثدارش بود :مارکسیسم-لنینیسم! ***
مورد شعاعیان مصداق عینی ندارد .چه اینکه او نه چون لنین در مقام میراثی مغتنم و فرصت‌ساز برای دایی‌جان یوسف تا با شعار اسطوره‌زدایی
یک رهبر و نه چون مارکس به مثابه یک متفکر آکادمیک که در هیئت
مبارزی منتقد و پژوهشگری انقلابی به بررسی تجدیدنظرطلبی‌های مارکسیستی قابلهء اسطور‌ه‌ای اسلاوی ب هنام لنین باشد.
فرص تطلبانه یکی از بزرگ‌ترین مدعیان سوسیالیسم در قبال انقلاب جایی برای چیستی و چرایی وجود ندارد .هیچ مارکسیستی نم یبایست
جهانی م یپردازد .از این حیث شاید بتوان مدعی بود که اساسا میراث کمونیسم را بدون تمسک به آراء و اندیش هها ِی “خدایگان لنین” بفهمد.
تئوریک شعاعیان زمانی ب همثابه دس تآورد انقلابی یک متفکر مورد در این فضا کافی بود تا یک دلبستهء مارکس و مارکسیسم به یکی از
بازخوانی و استفاده قرار گرفت که بخش عمده‌ای از دغدغه‌های او که رویکردهای لنینیستی(که آموزه‌ای من درآوردی توسط استالین بود)،
موجد تئوری‌های انقلابی بودند ،در یک گذار تاریخی اهمیت و اولویت انتقادی وارد سازد تا توسط دیگر همقطارانش به الحاد[!!!] متهم شود.
خود را از دست داده ،تنها به عنوان یک حلقه در تاریخ تفکر سوسیالیستی گویی این مشی و من ِش عدال تجوی ،که کمونیسم م ینامیم‌اش ،بنیادی
و آثار کلاسیک ادبیات مارکسیستی قابل بازخوانی بودند .برای نمونه
کتاب «انقلاب» او هر چند «بازتاب دغدغ هها و بحث‌های دورانی است فراسوژ‌های دارد.
که افق‌های آن دیگر به تیرگی گرائیده‌اند ،اما مسائل مطرح شده در این باری! در اواسط دهه ۴۰تا نیمهء نخس ِت دهه ۵۰شمسی ،ظهور و
کتاب همچنان مطالب کلاسیک ادبیات مارکسیستی خواهند ماند)۱(». بروز شخصیتی ب هنام «مصطفی شعاعیان» در درون جنب ِش چ ِپ ضد
Medis Pharmacy Vol. 22 / No. 1338 - Friday, Apr. 10, 2015
زﯾﺮ ﻧﻈﺮ دﮐﺘﺮ ﺳﺎﻧﺎز ﺷﻬﺮﯾﺎری بآرﯾاایﺗباربرهسداﺣیراروالﯾخرﮕاژانﯾهنﻢر»ژدﯾاﻣرﻢﺪوﯾدﯾاریوﯾﺲش«یﺗمباااﺗنبکواامسداﺗرﻂمﯾفاارﮏسبسﮕشییﺨرﯾزبدﺺا.منتﺨدرص خﺺدممورتد •
•
هموﻃنان عﺰﯾﺰ
بررسی ﻗرار گرفته است؟
6-2755 LPTOoEuCgLOh:PeL(eAd6CH0Ei4Mgh)AwL9aLy4, , 4BPEoSr-Dt5ICE5oPq4IuE4iRtla1mST,BOR.CE 16
