Page 27 - Shahrvand BC No.1223
P. 27
گفتوگو
پروند هی «ادبیات مهاجرت؛ کاست یها و درخش شها» 27 3 -
علی نگهبان :هر آنچه امکان بیان نم ییابد تبعیدی است
(بخش دوم و پایانی)
مـطـرازحنگماه‌یپشدیودد.آاویرنندهم،عازضیلکراسوچپگدوین‌ده آمور یدبینناثیردام؟ری بسیار شخصی ـ ـاکنون ما در برشــی بی نظیر از تاریخ نشــر و آفرینش آزاد به سر سپیده جدیری
م یبریــم .امکا نهایی که اینترنت و را‌ههای ارتباط الکترونیکی فراروی
ما نهاد‌هاند به ما ،هم در مقام پدیدآورنده و هم در مقام دریافت کننده ،اســت ،یعنی یک ضرورت درونی و اجبار وجودی باید داشــته باشد تا
سال متسیب /شماره - 1223جمعه 6نمهب 1391 توانایی م یدهند تا به آسانی قدر تهای سانسورگر و سرکو بگر آزادی بتواند به چنان ســفری گام نهد .از سوی دیگر ،آزادی نسبی در جهان
بیان را خلع ســاح کنیم .هر یک از ما با دسترســی بــه اینترنت به غرب بــه پدی دآورنده امکان م یدهد که راه خــود را برگزیند .به بیان
دیگر ،پدی دآورنده را در برابر گزین ههای گوناگونی م ینهد که گاه همین راحتی م یتوانیم شــعر ،داستان ،فیلم ،پژوهش ،و خلاصه هر گونه کار
گزینش باعث اضطرا بهایی در او م یشــود -همان مفهومی که زمانی ادبی ،علمی ،پژوهشــی و هنری را بــه مخاطب خودمان در هر کجای در ادامــ‌هی مبحثــی که در
ک ییر کیگور به خوبی بیان کرد .یعنی در اینجا در مقابل این پرســش دنیا برســانیم .هر فرد درون ایــران ،با اندکی مهــارت فنی م یتواند هفت‌ههــای گذشــته پیــش
قرار م یگیری که حالا که م یتوانم هر چه خواســتم بنویســم ،هر جا محدودی تهای ارتباطی و فیلترینگ جمهوری اســامی را دور بزند و بردیــم ،از آقــای علــی
بخواهم منتشــر کنم ،چه کنم؟ آیا باید به زبان مادر یام بنویســم با به گنجین های از اطلاعات و اثرهای فرهنگی ،هنری ،علمی دست یابد. نگهبان ،شــاعر ،نویسنده
اینکه م یدانم خوانند‌های ندارم ،یا به زبان میزبان بنویسم و خود را در تنها لازم هی این کار ،اراد‌هی دوســویه برای ارتبا طگیری است .من که و پژوهشــگر ســاکن
جهان پهناور آن رها کنم؟ از چه بنویســم؟ و بسیار پرس شهایی دیگر در این سوی جهان زندگی م یکنم باید هم هی تلاش خودم را بکنم تا ونکــوور کانــادا دربار هی
را هکارهــای اطلا عرســانی
فعالی تهــا و موفقی تهــای با ه مزبانانم در درون مرزهای ایران و دیگر کشــورهای فارسی زبان در از این دســت .من هم به سهم خودم بر این پرس شها درنگ کرد‌هام و
شــاعران و نویســندگان پیوند باشم ،از آنان بیاموزم و با آنان ه ماندیشی و همدلی کنم .از سوی از واهم ههای ک ییر کیگوری خود مضطرب شد‌هام و دلهر‌ههای وجودی
ایــن ســوی مرزهــا بــه دیگر ،کســی که درون دســتگاه خفقا نآور جمهوری اسلامی زندگی فراوانی را تحمل کرد‌هام .مسیر سرراستی نبوده است .رمان "مهاجر و
جامع‌هی ادبی داخل ایران م یکند نیز باید به این آگاهی برســد که او نیز آزاد است ،اگر بخواهد .ســودای پریدن به دیگر سو" را نخست به زبان فارسی شروع کردم .در
م یپرسیم .ایشــان معتقد جمهوری اســامی وانمود م یکند که کنتــرل ارتبا طها و اطلاعات را میان هی راه ،نومید از زبان فارســی ،نومید از چشم انداز نشر و خواننده،
رهایش کردم و همه را از سر به انگلیسی بازنوشتم .پس از حدود ،40 در دســت دارد ،اما به واقع چنین نیســت .پدیدآورند‌هی اثر هنری و اســت« :تنهــا لازم‌هی این
In touch with Iranian diversity 50صفحه دوباره تســلیم آن نیاز درونی خودم شــدم و باز به فارسی ادبی ،و دریافت کنند‌هی آن ،م یتوانند دســت به دســت هم دهند تا کار ،اراد هی دوســویه برای ارتبا طگیری اســت .من که در این
کار را از ســر گرفتم .بی استثنا م یتوانم بگویم که در هم هی کارهایم دستگاهی به درازا و پهنای ارشاد جمهوری اسلامی را بلاموضوع کنند. سوی جهان زندگی م یکنم باید هم‌هی تلاش خودم را بکنم تا
کمابیش با چنین فرایندی دست به گریبان بود‌هام .در نهایت ،این یک اگر پدیدآورنده کتاب و فیلم و موســیقی خود را بر روی یک فروشگاه با ه مزبانانم در درون مرزهای ایران و دیگر کشورهای فارسی
اینترنتی در دسترس بگذارد ،و مخاطب ایرانی نیز برای دریافت کردن زبان در پیوند باشــم ،از آنان بیاموزم و با آنان ه ماندیشــی و
انتخاب فردی و درونی است. فرآورد‌هی فرهنگی دلخواهش به همان فروشگاه اینترنتی مراجعه کند، همدلی کنم .از سوی دیگر ،کسی که درون دستگاه خفقا نآور
جمهوری اســامی زندگی م یکند نیز باید به این آگاهی برسد
------------ هم هی وزارت ارشاد و نظام سانسور ایران تعطیل خواهد شد.
پ ینوشت: که او نیز آزاد است ،اگر بخواهد».
* ابراهیمی رودبارکی ،هادی .دگردیســی ناکام ایرانی .جنگ زمان ۳ -اکتبر ▪ ▪خود شما برای آثارتان در وهل هی اول ،کدام مخاطب را مد آقای نگهبان همچنین تاکید دارد که ادبیات را نباید به ادبیات
داخل و خارج از ایران تقســیم کنیــم« :مرز را جغرافیا تعیین
201۱ نظر قرار م یدهید؟ مخاطــب داخل ایران ،مخاطب ایرانی این نم یکند .مرز ما مرز ادبیات آزاد و ادبیات سانسورزده است.
* رزم آرای ،ابراهیم .حکایت راه رفتن بر لب هی باریک تمثیل .شــهرگان 10 -
طـرـرفا آستب یشاپامسخاخطسربراجسهتانی نی؟دارم .اما این واژه‌ی "وهله" که شما به ما باید "چرا غهای رابطه" را روشن کنیم».
می 2006
* ســرکوهی ،فرج .داســتان بلند مهاجر ،بافت تراژیک و طنز در ســاختاری کار بردید شــاید کمی راهگشا باشد .یعنی یک جور اولویت‌بندی در ▪ ▪آقای نگهبان ،شــما خود آثاری با موضــوع مهاجرت و با
کار باید باشــد .و این اولویت‌بندی دست کم دو لایه دارد .در لایه‌ی
منسجم .بی بی سی فارسی 3 -نوامبر 2011 نخســت ،وقتی به یک زبان می‌نویسی ،به نوعی گویشوران آن زبان پرداختن به دغدغ هها و مســائل انسان مهاجر و تبعیدی خلق
* حقیقت ،م .ریش هکن در مسیر باد .رادیو زمانه 6 -امرداد 1390 را در صــف اول مخاطبان خود می‌گذاری .از ســوی دیگر ،آن زبان کرد هایــد که کاملا ،چه از نظر مضمــون و چه از این منظر که
خود نویسنده نیز به هنگام نوشتن اثر در تبعید به سر م یبرده
Vol. 20 / No. 1223 - Friday, Jan. 25, 2013 را بر زبان‌هــای دیگری که است ،در دســت هبند یای که تحت عنوان ادبیات مهاجرت و
می‌دانی اولویت می‌بخشی. تبعید تعریف م یشود ،م یگنجند .از طرفی ،ای ن آثار را خارج از
امــا ایــن اولویت بخشــی چهارچو بها و دست هبند یها نیز م یتوان بررسی کرد ،یعنی در
یک فرایند بســیار شخصی ژانر گسترد هتری مثل رمان ،شعر و ادبیات داستانی ،ارزیاب یاش
دارد .حرفــه‌ی من ترجمه کرد و با دیگر آثاری که در این ژانرها چه در وطن و چه در تبعید
اســت ،یعنی بــرای من از خلق م یشوند ،در یک دسته قرار داد و به نقد آن پرداخت .لطفا
نظر فنــی تفاوتی نمی‌کند دربار هی رویکرد منتقدان این طرف و همچنین منتقدان وطنی
به کــدام زبان انگلیســی به این آثار برایمان توضیح دهید .آنها این آثار را چگونه دیدند
یــا فارســی بنویســم .اما
همان‌گونه که اشاره کردم، و چگونه دست هبندی کردند؟
ســازوکارهایی درونی باید
در کار باشند که یکی را بر ـ ـهما نگونه که اشــاره کردید داستا نهای کوتاه و رما نهایی که در
تبعید منتشر کرد‌هام همه به زبان فارسی بود‌هاند.
علاق همنــدان م یتواننــد برخی از نقد و نظرها بــر کار اخیر من را در دیگری اولویت می‌دهند .و
این ناشــی از توهم نیست. نشان یهای زیر* ببینند.
بیشتر کارهای ادبی من به
زبان فارسی است. ▪ ▪خود شما به باور من و به باور بسیاری از ه مصن فهایمان چه
همان‌گونــه کــه در آغــاز
گفتگویمان اشــاره کردم، در ایران و چه این طرف آب ،در زمر هی نویسندگان و منتقدانی
بایــد از فروکاســتن ایــن هســتید که آثارشان همیشــه قابل تامل ،پیشنهاددهنده و
موضــوع بــه امــری ک ّمی سرشار از اید ههای تازه اســت .اگر از شاعران و نویسندگان
بپرهیزیــم؛ ادبیــات را به ایرانی دیگری که در مهاجرت و تبعید چنین دســتاوردهایی
ادبیــات داخــل و خارج از داشت هاند نام ببرید ممنون م یشوم .دلایل ای نکه آنها را موفق
ایران تقســیم نکنیم .مرز
را جغرافیا تعیین نمی‌کند. مـ یـدماننی بدنا بچیه تسعریتف؟ی که از ادبیات ،به ویژه ادبیات آزاد دارم ،نم یتوانم
مرز ما مــرز ادبیات آزاد و
ادبیات سانسورزده است .ما کاری را به صرف اینکه پدید آورنده خارج از ایران اســت در این زمره
باید "چراغ‌هــای رابطه" را بیاورم .اما به شــما اطمینان م یدهم که شمار قابل توجهی از کارهای
درخشان در زیر ادبیات آزاد ،هم در ایران و هم در خارج از ایران آفریده
روشن کنیم. شــد‌هاند .از نام بردن کسان پوزش م یخواهم ،چون از یک سو ممکن
اســت برخی نا مها را از قلم بیاندازم ،و از سوی دیگر هم هما نگونه که
گفتم شماری از آنان در ایران زندگی م یکنند و نام بردن از آنها ممکن
▪ ▪بحث زبان مه مترین است برایشان مشک لساز شود.
27 بحث یست که به عنوان
▪ ▪چه راهکارهایــی را بــرای اطلا عرســانی فعالی تها و معضلی که شــاعران و
موفقی تهای شاعران و نویسندگان ایران ِی این طرف به جامع هی نویســندگان ایرانی در
مهاجرت با آن مواج هاند ادبی داخل ایران پیشنهاد م یکنید؟
پروند هی «ادبیات مهاجرت؛ کاست یها و درخش شها» 27 3 -
علی نگهبان :هر آنچه امکان بیان نم ییابد تبعیدی است
(بخش دوم و پایانی)
مـطـرازحنگماه‌یپشدیودد.آاویرنندهم،عازضیلکراسوچپگدوین‌ده آمور یدبینناثیردام؟ری بسیار شخصی ـ ـاکنون ما در برشــی بی نظیر از تاریخ نشــر و آفرینش آزاد به سر سپیده جدیری
م یبریــم .امکا نهایی که اینترنت و را‌ههای ارتباط الکترونیکی فراروی
ما نهاد‌هاند به ما ،هم در مقام پدیدآورنده و هم در مقام دریافت کننده ،اســت ،یعنی یک ضرورت درونی و اجبار وجودی باید داشــته باشد تا
سال متسیب /شماره - 1223جمعه 6نمهب 1391 توانایی م یدهند تا به آسانی قدر تهای سانسورگر و سرکو بگر آزادی بتواند به چنان ســفری گام نهد .از سوی دیگر ،آزادی نسبی در جهان
بیان را خلع ســاح کنیم .هر یک از ما با دسترســی بــه اینترنت به غرب بــه پدی دآورنده امکان م یدهد که راه خــود را برگزیند .به بیان
دیگر ،پدی دآورنده را در برابر گزین ههای گوناگونی م ینهد که گاه همین راحتی م یتوانیم شــعر ،داستان ،فیلم ،پژوهش ،و خلاصه هر گونه کار
گزینش باعث اضطرا بهایی در او م یشــود -همان مفهومی که زمانی ادبی ،علمی ،پژوهشــی و هنری را بــه مخاطب خودمان در هر کجای در ادامــ‌هی مبحثــی که در
ک ییر کیگور به خوبی بیان کرد .یعنی در اینجا در مقابل این پرســش دنیا برســانیم .هر فرد درون ایــران ،با اندکی مهــارت فنی م یتواند هفت‌ههــای گذشــته پیــش
قرار م یگیری که حالا که م یتوانم هر چه خواســتم بنویســم ،هر جا محدودی تهای ارتباطی و فیلترینگ جمهوری اســامی را دور بزند و بردیــم ،از آقــای علــی
بخواهم منتشــر کنم ،چه کنم؟ آیا باید به زبان مادر یام بنویســم با به گنجین های از اطلاعات و اثرهای فرهنگی ،هنری ،علمی دست یابد. نگهبان ،شــاعر ،نویسنده
اینکه م یدانم خوانند‌های ندارم ،یا به زبان میزبان بنویسم و خود را در تنها لازم هی این کار ،اراد‌هی دوســویه برای ارتبا طگیری است .من که و پژوهشــگر ســاکن
جهان پهناور آن رها کنم؟ از چه بنویســم؟ و بسیار پرس شهایی دیگر در این سوی جهان زندگی م یکنم باید هم هی تلاش خودم را بکنم تا ونکــوور کانــادا دربار هی
را هکارهــای اطلا عرســانی
فعالی تهــا و موفقی تهــای با ه مزبانانم در درون مرزهای ایران و دیگر کشــورهای فارسی زبان در از این دســت .من هم به سهم خودم بر این پرس شها درنگ کرد‌هام و
شــاعران و نویســندگان پیوند باشم ،از آنان بیاموزم و با آنان ه ماندیشی و همدلی کنم .از سوی از واهم ههای ک ییر کیگوری خود مضطرب شد‌هام و دلهر‌ههای وجودی
ایــن ســوی مرزهــا بــه دیگر ،کســی که درون دســتگاه خفقا نآور جمهوری اسلامی زندگی فراوانی را تحمل کرد‌هام .مسیر سرراستی نبوده است .رمان "مهاجر و
جامع‌هی ادبی داخل ایران م یکند نیز باید به این آگاهی برســد که او نیز آزاد است ،اگر بخواهد .ســودای پریدن به دیگر سو" را نخست به زبان فارسی شروع کردم .در
م یپرسیم .ایشــان معتقد جمهوری اســامی وانمود م یکند که کنتــرل ارتبا طها و اطلاعات را میان هی راه ،نومید از زبان فارســی ،نومید از چشم انداز نشر و خواننده،
رهایش کردم و همه را از سر به انگلیسی بازنوشتم .پس از حدود ،40 در دســت دارد ،اما به واقع چنین نیســت .پدیدآورند‌هی اثر هنری و اســت« :تنهــا لازم‌هی این
In touch with Iranian diversity 50صفحه دوباره تســلیم آن نیاز درونی خودم شــدم و باز به فارسی ادبی ،و دریافت کنند‌هی آن ،م یتوانند دســت به دســت هم دهند تا کار ،اراد هی دوســویه برای ارتبا طگیری اســت .من که در این
کار را از ســر گرفتم .بی استثنا م یتوانم بگویم که در هم هی کارهایم دستگاهی به درازا و پهنای ارشاد جمهوری اسلامی را بلاموضوع کنند. سوی جهان زندگی م یکنم باید هم‌هی تلاش خودم را بکنم تا
کمابیش با چنین فرایندی دست به گریبان بود‌هام .در نهایت ،این یک اگر پدیدآورنده کتاب و فیلم و موســیقی خود را بر روی یک فروشگاه با ه مزبانانم در درون مرزهای ایران و دیگر کشورهای فارسی
اینترنتی در دسترس بگذارد ،و مخاطب ایرانی نیز برای دریافت کردن زبان در پیوند باشــم ،از آنان بیاموزم و با آنان ه ماندیشــی و
انتخاب فردی و درونی است. فرآورد‌هی فرهنگی دلخواهش به همان فروشگاه اینترنتی مراجعه کند، همدلی کنم .از سوی دیگر ،کسی که درون دستگاه خفقا نآور
جمهوری اســامی زندگی م یکند نیز باید به این آگاهی برسد
------------ هم هی وزارت ارشاد و نظام سانسور ایران تعطیل خواهد شد.
پ ینوشت: که او نیز آزاد است ،اگر بخواهد».
* ابراهیمی رودبارکی ،هادی .دگردیســی ناکام ایرانی .جنگ زمان ۳ -اکتبر ▪ ▪خود شما برای آثارتان در وهل هی اول ،کدام مخاطب را مد آقای نگهبان همچنین تاکید دارد که ادبیات را نباید به ادبیات
داخل و خارج از ایران تقســیم کنیــم« :مرز را جغرافیا تعیین
201۱ نظر قرار م یدهید؟ مخاطــب داخل ایران ،مخاطب ایرانی این نم یکند .مرز ما مرز ادبیات آزاد و ادبیات سانسورزده است.
* رزم آرای ،ابراهیم .حکایت راه رفتن بر لب هی باریک تمثیل .شــهرگان 10 -
طـرـرفا آستب یشاپامسخاخطسربراجسهتانی نی؟دارم .اما این واژه‌ی "وهله" که شما به ما باید "چرا غهای رابطه" را روشن کنیم».
می 2006
* ســرکوهی ،فرج .داســتان بلند مهاجر ،بافت تراژیک و طنز در ســاختاری کار بردید شــاید کمی راهگشا باشد .یعنی یک جور اولویت‌بندی در ▪ ▪آقای نگهبان ،شــما خود آثاری با موضــوع مهاجرت و با
کار باید باشــد .و این اولویت‌بندی دست کم دو لایه دارد .در لایه‌ی
منسجم .بی بی سی فارسی 3 -نوامبر 2011 نخســت ،وقتی به یک زبان می‌نویسی ،به نوعی گویشوران آن زبان پرداختن به دغدغ هها و مســائل انسان مهاجر و تبعیدی خلق
* حقیقت ،م .ریش هکن در مسیر باد .رادیو زمانه 6 -امرداد 1390 را در صــف اول مخاطبان خود می‌گذاری .از ســوی دیگر ،آن زبان کرد هایــد که کاملا ،چه از نظر مضمــون و چه از این منظر که
خود نویسنده نیز به هنگام نوشتن اثر در تبعید به سر م یبرده
Vol. 20 / No. 1223 - Friday, Jan. 25, 2013 را بر زبان‌هــای دیگری که است ،در دســت هبند یای که تحت عنوان ادبیات مهاجرت و
می‌دانی اولویت می‌بخشی. تبعید تعریف م یشود ،م یگنجند .از طرفی ،ای ن آثار را خارج از
امــا ایــن اولویت بخشــی چهارچو بها و دست هبند یها نیز م یتوان بررسی کرد ،یعنی در
یک فرایند بســیار شخصی ژانر گسترد هتری مثل رمان ،شعر و ادبیات داستانی ،ارزیاب یاش
دارد .حرفــه‌ی من ترجمه کرد و با دیگر آثاری که در این ژانرها چه در وطن و چه در تبعید
اســت ،یعنی بــرای من از خلق م یشوند ،در یک دسته قرار داد و به نقد آن پرداخت .لطفا
نظر فنــی تفاوتی نمی‌کند دربار هی رویکرد منتقدان این طرف و همچنین منتقدان وطنی
به کــدام زبان انگلیســی به این آثار برایمان توضیح دهید .آنها این آثار را چگونه دیدند
یــا فارســی بنویســم .اما
همان‌گونه که اشاره کردم، و چگونه دست هبندی کردند؟
ســازوکارهایی درونی باید
در کار باشند که یکی را بر ـ ـهما نگونه که اشــاره کردید داستا نهای کوتاه و رما نهایی که در
تبعید منتشر کرد‌هام همه به زبان فارسی بود‌هاند.
علاق همنــدان م یتواننــد برخی از نقد و نظرها بــر کار اخیر من را در دیگری اولویت می‌دهند .و
این ناشــی از توهم نیست. نشان یهای زیر* ببینند.
بیشتر کارهای ادبی من به
زبان فارسی است. ▪ ▪خود شما به باور من و به باور بسیاری از ه مصن فهایمان چه
همان‌گونــه کــه در آغــاز
گفتگویمان اشــاره کردم، در ایران و چه این طرف آب ،در زمر هی نویسندگان و منتقدانی
بایــد از فروکاســتن ایــن هســتید که آثارشان همیشــه قابل تامل ،پیشنهاددهنده و
موضــوع بــه امــری ک ّمی سرشار از اید ههای تازه اســت .اگر از شاعران و نویسندگان
بپرهیزیــم؛ ادبیــات را به ایرانی دیگری که در مهاجرت و تبعید چنین دســتاوردهایی
ادبیــات داخــل و خارج از داشت هاند نام ببرید ممنون م یشوم .دلایل ای نکه آنها را موفق
ایران تقســیم نکنیم .مرز
را جغرافیا تعیین نمی‌کند. مـ یـدماننی بدنا بچیه تسعریتف؟ی که از ادبیات ،به ویژه ادبیات آزاد دارم ،نم یتوانم
مرز ما مــرز ادبیات آزاد و
ادبیات سانسورزده است .ما کاری را به صرف اینکه پدید آورنده خارج از ایران اســت در این زمره
باید "چراغ‌هــای رابطه" را بیاورم .اما به شــما اطمینان م یدهم که شمار قابل توجهی از کارهای
درخشان در زیر ادبیات آزاد ،هم در ایران و هم در خارج از ایران آفریده
روشن کنیم. شــد‌هاند .از نام بردن کسان پوزش م یخواهم ،چون از یک سو ممکن
اســت برخی نا مها را از قلم بیاندازم ،و از سوی دیگر هم هما نگونه که
گفتم شماری از آنان در ایران زندگی م یکنند و نام بردن از آنها ممکن
▪ ▪بحث زبان مه مترین است برایشان مشک لساز شود.
27 بحث یست که به عنوان
▪ ▪چه راهکارهایــی را بــرای اطلا عرســانی فعالی تها و معضلی که شــاعران و
موفقی تهای شاعران و نویسندگان ایران ِی این طرف به جامع هی نویســندگان ایرانی در
مهاجرت با آن مواج هاند ادبی داخل ایران پیشنهاد م یکنید؟
