Page 31 - Hamyon Issue No. 0 - Dec. 2011
P. 31
‫راش���کاو ئەو بەتاڵ ‌ییە‪ ،‬ئەو ژان���ی رەن ‌جبەبابوونەی مرۆڤ‪،‬‬ ‫کچی‪ .‬نازانم‪.‬‬ ‫وری���ا بریتی���ن لە «بیرۆک���ە کانزاییەکان» (س���اڵی ‪،)٢٠٠٣‬‬
‫دەردەبڕێ‪ ،‬بەڵام فۆرمی ش���ێعری وریا‪ ،‬لە راستیدا زریکەی ‪31‬‬ ‫وریا‪ ،‬لە دنیای ئەدەبی فارس ‌یدا بە (و‪.‬م‪ .‬ئایرو) ناسراوە‪.‬‬ ‫«هاوار مەکە؛ لەم ئاوێنەیەدا کەس نییە» (س���اڵی ‪ )٢٠٠٤‬و‬
‫«ئایرو» لە راس���تیدا پێچەوانەی ن���اوی «وریا» خۆیەتی‪ .‬لە‬ ‫«تەلەڤیزیۆنی لەکارکەوتوو» (یان بە وەرگێڕانی وریا خۆی‪،‬‬
‫یەکبینی ئەو ژانە پەنگخواردووەی هەناوی ش���اعیرە‪ .‬ترسی‬ ‫بەرهەم���ە کوردییەکانی وری���ادا ئەو ن���اوە بەکارنەهێندراوە‪.‬‬
‫وریا لە «فەنابوون» ترسێکی هەژێنەر بوو‪ .‬هەژێنەرتر لەوەی‬ ‫وری���ا دەڵێ «لە کوردیدا بەکارهێنانی ئەو ناوەم بەپێویس���ت‬ ‫«تەلەڤیزۆنی خەراپ»)‪.‬‬
‫بنیاتی ش���ێعری ب ‌ێدەربەس���تی وریا خۆی لە بەردا بگرێت‪.‬‬ ‫نەزانیوە‪ .‬چونکە هەس���ت دەک���ەم لەزمانی دایکیی خۆمدا‬ ‫هاوکات لە گەڵ نووس���ینی ش���ێعر‪ ،‬وریا دەس���تی دایە‬
‫لێرەوەیە کە مرۆڤێک کە تامەزرۆی ژیان بوو‪ ،‬لە مەنگەنەی‬ ‫زۆرت���ر دەتوانم خۆم بم‪ ،‬هەت���ا پێچەوانەی خۆم‪ ».‬وەک تۆ‬ ‫چیرۆکنووسینیش‪ .‬لە وریا دوو کۆمەڵە چیرۆک بەجێ ماون‪:‬‬
‫ژین و مەرگ���دا‪ ،‬رەنجێکی تاقەتپڕوکێنی دەکرد بە هەوێنی‬ ‫بڵێی لە زمانی فارس��� ‌یدا پێچەوان���ەی خۆی بووبێت! وریا‪،‬‬ ‫«ماڵاوایی لە تفەنگ ‪( »٢‬ساڵی ‪ )٢٠٠٤‬و کۆمەڵە چیرۆکی‬
‫خوڵقاندنی جوانی‪ .‬خوڵقاندنی جوانی‪ ،‬لە راس���تیدا‪ ،‬تەنها‬ ‫بەڵ���ام زۆر بە درەنگ���ەوە خۆی لە دنی���ای زمانی دایک ‌یدا‬ ‫«کار ‌گکردن بە ش���ێوازی فینلاندی» (ی���ان بە وەرگێڕانی‬
‫هێورکەرەوەی رۆحی پەرێش���انی وریا بوو‪ .‬لە دوا ساڵەکانی‬ ‫بینیی���ەوە‪ .‬کتێبی یەکەمی وریا بە ک���وردی «هیچ‌»ی ناوە‪.‬‬ ‫خۆی کۆکردنەوەی کارگ بە شێوازی فینلاندی)‪ .‬ئەمەی‬
‫ژیان ‌یدا‪ ،‬بەهانەیەکی تریش هەبوو بۆ بەردەوامبوون لە بوون‪:‬‬ ‫«هیچ» دوو ساڵ دوای کتێبی «دانپێدانانەکانی دەربازبوون»‬ ‫دواییان لە س���اڵی ‪ ٢٠٠٥‬دا لە ئێران‪ ،‬لە بەرگێکی جوا ‌ندا‬
‫کل���ارا‪ .‬وریا‪« ،‬کلارای کچی ب���ە گرینگترین و جوانترین‬ ‫لە باش���ووری کوردستان بڵاو بۆتەوە‪ .‬بەواتایەکی تر‪ ،‬رەوتی‬ ‫چاپ و بڵاوبووەوە‪ .‬ئەو کۆمەڵە چیرۆکە‪ ،‬وەک دەنگێکی‬
‫گەشەی ئەدەبیی وریا لە هەناوی زمان و ئەدەبی کوردییەوە‬ ‫جیاواز‪ ،‬لە گەڵ پێشوازیی گەرمی رەخنەگران بەرەوڕوو بوو‪.‬‬
‫رووداوی شێعریی ژیانی خۆی» دەزانی‪ .‬‬ ‫نەب���ووە‪ .‬هەر شاعیر‪/‬نووس���ەرێک کە کار بە وش���ە و زمان‬ ‫رەوتی داهێنانی وریا ه���ەروا بەردەوام بوو؛ هەتا چرکەی‬
‫رەوت���ی خێ���رای نووس���ین و داهێنان���ی وریا ب���ە زمانی‬ ‫دەکا‪ ،‬رەوتێ���ک لە گەشەس���ەندن دەپێوێ‪ ،‬ل���ە رەوتی ئەو‬ ‫نووسینیئەمبابەتە‪،‬بەشێکیگرینگلەباشترینبەرهەمەکانی‬
‫کوردی‪ ،‬کۆمەڵێک بەرهەمی بەنرخی لێ کەوتەوە‪ .‬بەدوای‬ ‫گەشەس���ەندنەدا هەم کارەکتەریی ش���اعیرانەی دەخەمڵێت‬ ‫وریا نەکەوتوونەبەر دیدەی خوێنەر‪ .‬دوو کۆمەڵە شێعری دیکە‬
‫«هیچ‌»دا‪ ،‬کە لە راس���تیدا تەنها کتێبی کوردیی چاپکراوی‬ ‫و ه���ەم چۆنایەتی ئەو زمانەی پێی دەنووس���ێت‪ .‬وریا بەڵام‬ ‫وریا‪ ،‬کە بەش���ێک لە شێعرەکانی لێرە و لەوێ لە ئینتەرنێتدا‬
‫وریای���ە‪ ،‬وری���ا کتێبێکی تری ئامادەی چ���اپ کرد بە ناوی‬ ‫ئ���ەو کاتەی یەکەم کۆمەڵە ش���ێعری بە کوردی نووس���ی‪،‬‬ ‫بڵاوبوونەتەوە‪ ،‬بریتین لە «تەلەڤیزیۆنی لەکارکەوتوو» (یان بە‬
‫«ئەگەر دەتەوێ بمری‪ ،‬سەرەخەوێک بشکێنە!» (‪)٢٠٠٣‬‬ ‫لەمێژبوو کە لە بەستێنی شێعری فارسیدا‪ ،‬گەیشتبووە تروپکی‬ ‫وەرگێڕان���ی وریا خۆی‪« ،‬تەلەڤیزۆنی خ���ەراپ») و «کتێبی‬
‫و دوابەدوای ئەویش کۆمەڵەشێعری «چونکە شێعر مانگایە‪،‬‬ ‫بەناوبانگەکان» (کتاب مشاهیر)‪ .‬ئەمەی دواییان لە راستیدا‪،‬‬
‫دەتوانین بیدۆشین» (‪ .)٢٠٠٥‬یەکەمیان بە تیراژی ‪ ٥٠‬دانە‬ ‫لێهاتوویی شاعیرانەی خۆی‪.‬‬ ‫بریت ‌ییە لە کۆمەڵێک ش���ێعر کە هەر یەکەی س���ەبارەت بە‬
‫و دووهەمیان بە تیراژی ‪ ١٠٠‬دانە هەر لەلایەن وریا خۆیەوە‪،‬‬ ‫وریا لە شێعرە کوردییەکانیشیدا هەمان سیاسەتی سادەی‬ ‫یەکێک لە کەسایەتییە بە ناوبانگەکانی دنیا نووسراون‪ .‬ئەوەی‬
‫ئامادەکران و گەیش���تنە دەستی هێندێک لە ئەدەبدۆستان‪،‬‬ ‫داهێنانی هەبوو‪ :‬هەموو شتێک لە پێناوی شێعردا‪ ،‬بەڵام شێعر‬ ‫سەرنجڕاکێشە ئەوەیە کە ناوەرۆکی ئەو شێعرانە پێوەندییەکی‬
‫لە پێناوی «هیچ‌»دا‪ .‬لە راستیدا «هیچ» نەخشێکی یەکجار‬ ‫راستەوخۆیبەکەسایەتیراستەقینەیئەوکەسایەتیانەوە‪،‬نیە‪.‬‬
‫یان هەر نەگەیشتن‪.‬‬ ‫سەرەکی لە پڕۆسەی بەرهەمهێنای وریادا دەبینێ‪« .‬هیچ» وا‬ ‫بەڵکو ئەو کەسانە ش���کڵی فانتازی و وێنایەک بەخۆیانەوە‬
‫وریا‪ ،‬لەو ماوەیەدا بەخۆشییەوە‪ ،‬هەر خۆی‪ ،‬کۆمەڵێک‬ ‫لە ش���ێعر دەکا کە لەدەرەوەی خۆیدا دەربەستی شتێکی تر‬ ‫دەگرن کە وریای شاعیر پێیان دەبەخشێ‪ .‬وریا‪ ،‬لە شوێنێکدا‬
‫لە چیرۆکەکانیشی وەرگێڕاونە سەر زمانی کوردی و ئامادەی‬ ‫نەبێ‪ .‬بەڵام «هیچ‌»ی دەروونیکراوی ش���اعیر‪ ،‬لەو شوێنەدا‬ ‫ئەو کتێبە بە «باشترین کتێب ‌»ی خۆی ناوزەددەکا‪ .‬کتێبێکی‬
‫چاپ���ی ک���ردوون‪ .‬جگە لەوانەش‪ ،‬وری���ا کۆمەڵێک هەوڵی‬ ‫کە ئاوێتەی جیهانبینیەکی دیاریکراو دەبێ‪ ،‬سێبەرێکی تاریک‬ ‫ت���ەواو جیاواز لە بەرهەمەکانی پێش���ووی وریا‪ .‬دوا بەرهەمی‬
‫بەنرخ���ی لە پێناوی وەرگێڕان لە کوردییەوە بۆ فارس���ی و لە‬ ‫بە سەر شێعری وریادا دەکێشێ‪ .‬وریا بە دەگمەن بە زمانی‬ ‫وری���ا‪ ،‬دەبێ کتێبێکی ناتەواو بێ س���ەبارەت کلارای تاقانە‬
‫فارسییەوە بۆ کوردی داوە‪ .‬لە ژوماردنی بەرهەمەکانی وریادا‪،‬‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ ﺑﯽ‪ .‬ﺳﯽ‬ ‫آثار و‪ .‬م‪ .‬آیرو‬
‫نابێ تابلۆ شێوەکارییەکانیشی لە یاد بکەین‪.‬‬
‫وریا بەڵام پێش هەر شتێک شاعیر بوو‪ .‬شاعیرێکی پەتی‪.‬‬ ‫داستان به فارسی‬
‫ئەفرێنەرێک‪ ،‬کە نە تەنها دەیویس���ت خۆی لە قاڵبی پێناسە‬ ‫وداع با اسلحه ‪ .۲‬هلسینکی‪ :‬ب ‌ینا‪.۲۰۰۴ ،‬‬
‫کڵێشەییەکان قوتاربکات‪ ،‬بەڵکو بەردەوام هەوڵی ئەوەشی‬ ‫چیدن قارچ به سبک فنلاندی و چند داستان دیگر‪ .‬تهران‪ :‬نشر نی‪.۱۳۸۴ ،‬‬
‫ب���وو کە لە خودی خۆ‪-‬ش���ی تێپەڕێنێ؛ لە بەرهەمێکیەوە بۆ‬
‫بەرهەمێکی تر‪ ،‬لە ژانێرێکەوە بۆ ژانێرێکی تر‪ ،‬لە زمانێکەوە بۆ‬ ‫شعر به فارسی‬
‫زمانێکی تر‪ .‬دواجاریش‪ ،‬لە جیهانێکیەوە بۆ جیهانێکی تر‪.‬‬ ‫اعترا ‌فهای پنج ‌های که قرار پرد ‌ههاش در باد ب ‌یقرار وزید‪ .‬منتشر نشده‪.۲۰۰۱ ،‬‬
‫هەر وەک پێشتریش وتم‪ .‬فۆڕمی نووسینی وریا‪ ،‬زریکەی‬
‫ژانێکی پەنگخواردووە بە دەست بێهوودەیێکی ب ‌ێبەدیلەوە‬ ‫گفتما ‌نهائی از بالا آویزان‪ .‬منتشر نشده‪.‬‬
‫کە هەبوونە‪ .‬لە نواندنەوەی شاعیرانەی ئەو دۆخەدا‪ ،‬تکنیکی‬ ‫ماده ‪ .۱‬ب ‌ینا‪ :‬ب ‌یجا‪.۲۰۰۲ ،‬‬
‫نووس���ینی وریا بەو شێوەیەیە کە هەموو شتێک دەڵێت بەبێ‬
‫ئەوەی شتێکی وتبێت‪ .‬لە وتنی هەموو شتێکیشدا‪ ،‬نیگای‬ ‫اعترا ‌فهای گریز‪ .‬منتشر نشده‪.۲۰۰۳ ،‬‬
‫تیژبینی وریا‪ ،‬دەوروبەری مرۆڤێکی تاراوگەنشینی تەنها‪ ،‬چ‬ ‫فکرهای فلزی‪ .‬ب ‌یجا‪ :‬ب ‌ینا‪ ،‬ب ‌یتا‪.‬‬
‫لە ئاس���تە خۆجێیەکەیدا و چ لە ئاس���تە جەهانداگرەکە ‌یدا‬
‫دەنوێنێتەوە‪ .‬کە دەڵێم مرۆڤی تاراوگەنشین‪ ،‬لە راستیدا وریام‬ ‫داد نزن! در این آینه کسی نیست‪ .‬ونکوور‪ :‬ساب ویژن‪.۲۰۰۴ ،‬‬
‫بە لە سەر سێ ئاست بە تاراوی و بەتەنهایی بینیوە‪ :‬ئاستی‬ ‫داد نزن! در این آینه کسی نیست‪ .‬چاپ دوم‪ .‬ب ‌یجا‪ :‬نشر الکترونیکی مایندموتور‪.۲۰۰۸ ،‬‬

‫کۆمەڵایەتی‪ ،‬ئاستی جوانناسانە و ئاستی هەستیناسانە‪.‬‬ ‫تلویزیون خراب‪ .‬ب ‌یجا‪ :‬ب ‌ینا‪.۲۰۰۹ ،‬‬
‫ل���ە ناو دنیای ئەدەبی کوردیدا‪ ،‬ئ���ەو کوڕە جوا ‌نچاک‬ ‫شعر به ُکردی‬
‫و شەرمێونە س���ەقز ‌ییە‪ ،‬غەریبایەتییەکی دیکەشی ئەزموون‬
‫هیچ! ب ‌ینا‪ :‬کردستان عراق‪.۲۰۰۲ ،‬‬
‫ک���رد‪ :‬غوربەت���ی هاوڕێیەک���ی‬ ‫اگر م ‌یخواهی بمیری‪ ،‬چرتی بزن! ب ‌ینا‪ :‬کردستان عراق‪.۲۰۰۳ ،‬‬
‫گیانی بە گیانیی ش���ێعر و زمان‬ ‫چون شعر گاو است پس م ‌یتوان دوشیدش‪ .‬ب ‌ینا‪ :‬کردستان عراق‪.۲۰۰۵ ،‬‬
‫لە پەراوێزەکانی نیشتمانێکدا کە‬
‫زمانی دایکیی ئەو بوو‪ .‬وریا بەبێ‬ ‫به انگلیسی‬
‫ن���ازی دایک گ���ەورە بوو؛ بەبێ‬ ‫گزیده شعرها در )‪West Coast Line. No 39, 36/3 (winter 2003‬‬
‫نازی ئەوانەش کەشەیدای زمانی‬
‫دایکیکییەکەی بوون‪ ،‬س���ەری‬

‫نایەوە‪ .‬‬

‫‪31 Vol. 1 * No. 0 * Autumn 2011‬‬
   26   27   28   29   30   31   32