Page 28 - shahrvand BC No.1324
P. 28
کلام و صلح زنانه‪ :‬نگاهی به مجموع ٔه شعر ولنتاین ‪ -‬گوسفند سفید‬ ‫‪ 28‬ادبیات ‪:‬‬

‫صلح و جنگ ارتباط معناداری برقرار کند‪ .‬زن بودن شاعر در اکثر اشعار‬ ‫شاعر با بسط ویژگی‌های زنانه به پدیده‌های کلی و جهان‌شمول‪ ،‬شعر خود را‬ ‫آزاده دواچی‬ ‫نقد و‬
‫از نگاه صرفاً کلیشه‌ای جنسیتی فاصله م ‌یگیرد و زبان متفاوتی را در شعر‬ ‫به یک جغرافیای خاص محدود نم ‌یکند‪ ،‬بلکه آنچه در آن هویدا است ارتباط‬ ‫بررسی‬
‫بنیان م ‌ینهد‪ .‬ای ‌نگونه واسازی در اکثر اشعار تکرار می‌شوند و هر چه‬ ‫او‪ ،‬کلمه و احساسات و عواطف زنانه با کل پدیده‌ها و رویکردهای هستی‬
‫بیشتر پیش م ‌یروند بیشتر می‌توانند به بازسازی نگاه شاعر به پدیده‌های‬ ‫است‪ .‬از سوی دیگر شاعر‪ ،‬با استفاده از همین واژه‌سازی ب ‌هخصوص تأکید‬ ‫در دنیای پرخشونت امروزی که‬ ‫سال ‪ / 22‬شماره ‪ - 1324‬جمعه ‪ 12‬ید ‪1393‬‬
‫خاص ‪ ‬جهان‌شمول سیاسی ‪ -‬اجتماعی کمک کنند برای مثال در شعر آوار‬ ‫بر زن بودن ب ‌هخوبی می‌تواند به‌نقد پدیده‌های اجتماعی و خشونت‌های علیه‬ ‫رفتارهای انسانی تحت تأثیر جنگ‬
‫می‌توان این بازنمودها را ب ‌هخوبی دید که نگاه زنانٔه شاعر گسترش م ‌ییابد‪ :‬‬ ‫زنان بپردازد‪ .‬این واژه‌سازی‌ها و به تصویر کشیدن‌ها محدود به یک رویکرد‬ ‫قرارگرفته است‪ ،‬ادبیات صلح نقش‬ ‫‪In touch with Iranian diversity‬‬
‫خاص نیست‪ ،‬بلکه بازتاب شرایط زندگی شاعر ب ‌هعنوان یک زن است برای‬ ‫مؤثری در بازنمایی و تلاش انسان‬
‫بازوی چپم مقداری قلب دارد‪ ‬‬ ‫مثال در این شعر که شاعر به‌صورت نمادین ب ‌هنقد پدیده‌های مردسالاری‬ ‫برای از میان بردن خشونت و به میان کشیدن صلح دارد‪ .‬صلحی که از‬ ‫‪Vol. 22 / No. 1324 - Friday, Jan. 2, 2015‬‬
‫و سرسوزنی زنی در من راه می‌رود‪ ‬‬ ‫علیه زنان م ‌یپردازد‪ ،‬کلیش ‌ههای علیه زنان را واسازی م ‌یکند و می‌تواند در‬ ‫میان کلمات خودش را نشان م ‌یدهد و درنتیجه می‌تواند تأثیر مضاعفی‬
‫روند‌های که به دیوار می پچید و به دیوار م ‌یخزد‪ ‬‬ ‫فضای شعر به تصویر بکشد درعین‌حال کلمات هرکدام کارکردهای متفاوتی‬ ‫بر مخاطب برای نشان دادن آثار مخرب جنگ و خشونت در جهان و در‬ ‫‪28‬‬
‫جامعه داشته باشد‪ .‬در سال‌های گذشته‪ ،‬در آثار شاعران ایرانی تلاش برای‬
‫ایست می‌دهم‬ ‫یافته‌اند برای مثال در این شعر‪ :‬‬ ‫تصویرسازی از صلح و بازنمود عواقب خشونت یکی از تم‌های اصلی در‬
‫دیوار‬ ‫شلوارتان را اگر دامن کنند‪ ‬‬ ‫آثار شاعران و نویسندگان ایرانی ب ‌هخصوص آثار بعد از انقلاب را تشکیل‬
‫می‌ دهد ‪ . ‬در آثار این دسته از شاعران‪ ،‬فضای شک ‌لگرفته شده عموماً‬
‫در من سرزمینی پابرجا‬ ‫چند دور دور خودتان م ‌یچرخید؟‬ ‫فضای منحصربه‌فردی بوده است‪ ،‬فضایی که قادر است زشتی‌های خشونت‬
‫ایست!‬ ‫اگر دامنم را شلوار کنید …‪ .‬لابد می‌دوم تا ته دشت‪ ‬‬ ‫را به تصویر بکشد‪ .‬درعین‌حال کلمات جایگاه متفاوتی دارند و کارکردهای‬
‫متفاوتی را در سطح زبان شعر ایجاد م ‌یکنند‪ .‬‬
‫کمی آن‌طر ‌فتر زنی از دیوار برم ‌یخیزد‬ ‫حالا اگر اجازه بفرمایید‬ ‫در میان اشعار صلح‪ ،‬تعداد بسیاری از این شاعران را زنان تشکیل م ‌یدهند‪.‬‬
‫بازوی چپم را م ‌یگیرد‪ ‬‬ ‫می‌خواهم خیابان را راه بروم (صفحٔه ‪ )۲۴‬‬ ‫شعرهای شکل‌گرفته شده در اکثر این مجموعه از زاویٔه زنان به بازسازی‬
‫شاید مقداری زن‬ ‫و یا مثال دیگر در این شعر که شاعر ب ‌هخوبی می‌تواند با استفاده از کلمات‬ ‫مفهوم صلح در ادبیات منجر شده است‪ .‬حضور زنان در ای ‌نگونه ادبیات‬
‫صرفاً زنان به نمایش کلیشه‌های رایج علیه زنان و درنتیجه نقد آنان بپردازد‬ ‫به‌خصوص آ ز آنجایی اهمیت دارد که قادر است به پررنگ کردن نقش زنان‬
‫از ساتن خاکستری روسریش‪ ‬‬ ‫برای مثال در این شعر با نام پوچ از آرایشگاه تهران می‌توان رویکردهای‬ ‫در پیشبرد صلح در جامعه منجر شود‪ .‬از سوی دیگر تلاش شاعران زن برای‬
‫دیوارهایم را آوار کند (صفحٔه ‪ )۶۱-۶۰‬‬ ‫متفاوت شاعر را نسبت به کلیشه‌ها و پدید‌ههای اجتماعی علیه زنان دید‪ :‬‬ ‫بازنمایی صلح در ادبیات ب ‌هنوعی در ارتباط با تلاش‌های آنان در جامعه برای‬
‫نقد شاعر از پدیده‌های سیاسی برای بازنمود صلح‪ ،‬حالتی شعارگونه‬ ‫ایجاد ‪ ‬تشکل‌های مدنی و حمایت زنان از صلح است و به‌این‌ترتیب قادر‬
‫نم ‌یگیرند‪ ،‬بلکه با استفاده از واسازی و استفادٔه نمادین از کلمات خاص‬ ‫آن قیچی را بیاور‬ ‫است تا پیوندی میان این فعالیت‌ها و نقش زنان در ادبیات باشد‪ .‬‬
‫در طول اشعار‪ ،‬عوض می‌شوند و قادرند که در پس معنای مجازی و‬ ‫‪           ‬م ‌یخواهم انگشتانم را قیچی کنم‪ ‬‬ ‫مجموعٔه شعر ولنتاین گوسفند سفید سرودٔه ر ‌یرا عباسی که توسط‬
‫استعاری‪ ،‬معنای حقیقی خود را نیز به مخاطب منتقل کنند‪ .‬برای مثال‬ ‫‪    ‬آن ناخ ‌نگیر تا لب‌های فروبستٔه باریک را ‪   ‬یکجا بچینم‪ ‬‬ ‫انتشارات نصیرا منتشرشده است‪ ،‬دارای ای ‌نچنین خصوصیاتی است‪ .‬شاعر‬
‫در شعر بیماری نفت که اشکال مختلفی از واژه آرایی را برای انتقال مفهوم‬ ‫در این مجموعه نه‌تنها به بازنمودهای جهانی خشونت پرداخته است‪ ،‬بلکه‬
‫متفاوت می‌توان دید‪ ،‬درعین‌حال نقد شاعر از قدرت و سیاست نیز در همین‬ ‫‪                          ‬آن چاقوی تیز‪ ‬‬ ‫با نگاهی زنانه زوایای مختلف خشونت علیه زنان را به نمایش گذاشته‬
‫که چشم م ‌یبیند و پلک م ‌یبندد‪ ‬‬ ‫است‪ .‬در این مجموعه شعر دو نگاه مختلف به صلح را می‌توان دید نگاهی‬
‫واساز ‌یها شکل م ‌یگیرد‪ :‬‬ ‫جهان‌شمول که از صلح سخن می‌گوید و نگاهی زنانه که بازتاب تجارب زنانٔه‬
‫‪              ‬ویروس جهان را شناختم‬ ‫و آن بند که بند م ‌یاندازد ابرویی را‪ ‬‬ ‫شاعر و نقد او از این پدیده‌هاست‪ .‬‬
‫‪    ‬که زن با مرد صورتی نابرابر دارد‪ ‬‬
‫قدرت!‪ ‬‬ ‫‪                        ‬من نرخ چشم‌ها‪ ‬‬ ‫گرگی خرید‌هام‬
‫فروتنی با گردن لاغرش می‌میرد‬ ‫برای روزهایی که از جنگ می‌ترسم‬
‫‪                           ‬لب‌ها‬
‫و در برابر تقدس تنت‪ ‬‬ ‫‪      ‬ناخ ‌نها را پرداخته‌ام‪ ‬‬ ‫زوزه بکش ای گرگ‬
‫سوسک‌ها قد علم م ‌یکنند‪ ‬‬ ‫نگرانم نباش که نم ‌یدانم انگشت پا مهم‌تر است یا دست‌ها‪ ‬‬ ‫بر جهان تک ‌هپار‌هام‬
‫جهان به ویروس آغشته است‪ ‬‬ ‫‪        ‬هم ‌هچیز را به‌حساب فراموشی این شعر‪ ‬‬ ‫من فقط صدای انسانم (صفحٔه ‪)۱۶‬‬
‫‪             ‬اشتباه م ‌یکنم (صفحٔه ‪)۳۸‬‬ ‫چرخش شاعر میان زوایای مختلف فردی و جمعی ب ‌هنوعی تلاش او را برای‬
‫تنم را بپوشان‬ ‫آشنازدایی شاعر از کلماتی مثل قیچی‪ ،‬ناخ ‌نگیر و چاقو در این شعر ب ‌هنوعی‬ ‫بازسازی صلح در کلام نشان می‌دهد‪ ،‬آشنازدایی از کلمات در این مجموعه‬
‫این کرٔه خاکی نان‬ ‫در ارتباط با بازنمایی خشونت علیه زنان در جامعه است که به‌صورت نمادین‬ ‫شعر کارکردهای متفاوتی پیداکرده است‪ ،‬اما درهرصورت می‌توان نگاه زنانٔه‬
‫وقتی عنکبوت‌ها میمون شدند (صفحٔه ‪)۱۱۲‬‬ ‫از لابه‌لای کلمات خاص به تصویر کشیده م ‌یشوند‪ .‬همین امر موجب‬ ‫شاعر را در بازسازی روای ‌تها دید‪ .‬این بازسازی‌های گاها از تکرار کلمات‬
‫‪  ‬شاعر در این میان با نگاهی زنانه قدرت را نقد م ‌یکند‪ ،‬قدرتی که از دیدگاه‬ ‫می‌شود که شاعر بتواند در عین اشاره به پدیده‌های خاص مثل آرایشگاه‪،‬‬ ‫ممنوعه شروع م ‌یشوند تا روایت‌های زنانه را در لابه‌لای ویژگی‌های اصلی‬
‫او تنها محدود به جنگ‌های عریان نشده است‪ ،‬بلکه شاعر نشان م ‌یدهد‬ ‫بتواند بسامد معنایی را در شعر گسترش بدهد و به‌ای ‌نترتیب بازنمایی‬ ‫شعر پنهان کنند‪:‬‬
‫چه طور قدرت به خشونت و درنهایت حذف زنان در این چرخه تبدیل‌شده‬ ‫متفاوتی را از زن و کلیشه‌های علیه آنان در جامعه به تصویر بکشد‪ .‬از سوی‬
‫است‪ .‬اما شاعر در این شعر‪ ،‬ب ‌هعنوان یک زن که همیشه قدرت تلاش‬ ‫دیگر هرکدام از این تصویرها با نگاه صلح‌آمیز شاعر گره م ‌یخورد و در طول‬ ‫دکمه‌هایم باز باز‬
‫در سرکوب او داشته است سکوت نم ‌یکند بلکه قادر است تا از لابه‌لای‬ ‫اشعار جابجا می‌شود و هرکدام کارکرد متفاوتی پیدا م ‌یکند‪ .‬برای مثال در‬ ‫انگار کمی بوی شیر م ‌یدهم‬
‫واژه‌های مختلف فریاد زنانٔه خود را بیان کند و درنتیجه در برابر این قدرت‬ ‫شعر تهران ‪ ۲‬دوباره این آشنازدایی‌ها و کارکردهای متفاوت را می‌توان دید‪ ‬‬
‫سرکو ‌بگر که ازقضا تن زنانٔه او را نشانه گرفته است بایستد‪ :‬‬ ‫حالا زندگ ‌یام گرسنه‬
‫چشمانم را درآورند‪ ‬‬ ‫راه بدهید‪ ‬‬ ‫نوزادم خیلی گرسنه‬
‫بوووووووووووووق‪ ‬‬ ‫و من دهان باز م ‌یکنم روی بالش‪ ‬‬
‫و من که زنم‬ ‫اتفاق ناگواری نیست‬
‫لا ‌کپشت ب ‌یدندانی هستم‬ ‫مهمان قلبی دارم‬ ‫و هق هق ام را‪ ‬‬
‫خیابان یک طرفه‬ ‫خفه‪ ‬‬
‫از چرم‬ ‫اتفاق ناگواری ‪     ‬برادرانه راه بدهید‪ ‬‬ ‫خفه‪ ‬‬
‫ای پالودگان نوع بشر‬ ‫زنی زیر باطوم زنی‪ ‬‬
‫خفه م ‌یکنم‪ ‬‬
‫اجازه نگرفت ‌هام‪ ‬‬ ‫گیرکرده‌ام‬ ‫چقدر صدای سوت پسرک ‪   ‬زندگی ست‬
‫برای چشمان مهتاب گرفتٔه شما‪ ‬‬ ‫راه بدهید ‪( ‬صفحٔه ‪ )۴۲‬‬
‫و یا در شعر زاویه که دوباره می‌توان این نگاه استعاری شاعر را دید‪:‬‬ ‫چقدر صدای سوت پسرک‪ ‬‬
‫سرود بیمارستان بخوانم‬ ‫‪                ‬خالی از جنگ ‪    ‬پر از عاشقی‪ ‬‬
‫م ‌یخوانم …‪.‬‬ ‫درونم ریزریز‬
‫لخت‬ ‫و من چقدر برای سوت زدنش‪ ‬‬
‫در فریزرهای بزرگ قدرت‬ ‫سای ‌هام می‌لرزد میان زندگی (صفحٔه ‪)۱۹‬‬
‫روده‌هایم جای چن ‌گهای بی‌شمار شماست (صفحٔه ‪ )۱۱۳‬‬ ‫تکرار چیزی ست‬
‫نگاه پرس ‌شگر و کنجکاوانٔه شاعر از قدرت و همی ‌نطور سرکوب زن ب ‌هعنوان‬ ‫شب تو را فرامی‌خواند‪ ‬‬
‫مظهر اصلی قدرت در اکثر شعرهای این مجموعه تکرار می‌شود‪ .‬م ‌یتوان‬
‫گفت شاعر در این مجموعه با چالش کشیدن قدرت و تلاش به تصویر‬ ‫بوسه‌ای بر شانه‌ام‬
‫کشیدن صلح از دیدگاه زنانٔه خو د در تلاش است تا در برابر این قدرت‬ ‫قامتم زنانه‬
‫بایستد‪ .‬نگاه زنانٔه شاعر در این مجموعه سرکوب نم ‌یشود‪ ،‬بلکه ب ‌هصورت‬ ‫قامت بگیر‬
‫منتقد اصلی از قدرت باقی می‌ماند‪ .‬شاعر در این مجموعه نشان م ‌یدهد که‬
‫ب ‌هعنوان یک زن تا چه حد تجربٔه فردی او از عدم صلح در جهان به تجارب‬ ‫ما به تکرار لخت و درو ‌نریز می‌شویم‬
‫زنان و مادران در سراسر دنیا به هم مربوط است‪ .‬کلمات در این مجموعه با‬ ‫استفادٔه شاعر از کلماتی ای ‌نچنینی که صرفاً بار زنانه دارند در اکثر اشعار‬
‫همان نگاه زنانه می‌ایستد و به این قادرند ب ‌هعنوان بخش عظیمی از بازنمایی‬ ‫تکرار م ‌یشود و ب ‌هنوعی قادر است تا میان شاعر‪ ،‬کلمات و نگاه زنانٔه او به‬

‫صلح از دیدگاه زنانه در شعر یاری رسانند‪.‬‬
   23   24   25   26   27   28   29   30   31   32   33