Page 25 - Issue No.1373

‫سال ‪ / 23‬شماره ‪ - 1373‬جمعه ‪ 20‬رذآ ‪1394‬‬ ‫قص ‌ههای یک کوچ‬
‫مهری جعفری‬

‫نگاهی به داستا ‌نهای «خیابان کانت»‪25 ،‬‬

‫نوشته احساس عابدی‬

‫برمـی گـردد‪ .‬او از کـوچ بازمـی گـردد‪ ،‬امـا‬ ‫وصـف م ‌یکنـد‬ ‫«امشب‬
‫از پـرواز م ‌یهراسـد‪ .‬او همیشـه از پـرواز‬ ‫کـه روای ‌تهـای‬ ‫دوستی‬
‫هراسـیده اسـت و گویـا طولانی شـدن زمان‬ ‫سـالیان دور از‬ ‫پیـدا کـردم‪ ،‬در یـک کافـه‪ ،‬کـه بـه من گفـت‪ ،‬برو‬
‫بـرای تصمیـم بـه بازگشـت از ایـن هـراس‬ ‫انسـا ‌نهایی مرده‬ ‫بـه خیابـان کانت‪ .‬خـودش همیشـه اینجـا م ‌یآید‪.‬‬
‫ناشـی شـده اسـت‪ .‬امـا داسـتان د‌‌ر همـان‬ ‫را بـا خـود یـدک‬ ‫هیـکل چهارشـانه و قـد بلنـدیدارد‪ ،‬امـا اسـمش‪،‬‬
‫مسـیر بازگشـت متوقـف م ‌یمانـد‪ .‬راوی‬ ‫آه لعنتـی‪ ،‬اسـمش را بـه خاطـر نمـ ‌یآورم‪ .‬حـالا‬
‫کـه کـوچ را تجربـه کـرده هرگـز مقصـد‬ ‫می‌کشـند ‪.‬‬ ‫خوشـحالم کـه اینجـا هسـتم‪».‬‬
‫دیرآشـنای بازگشـت را روایـت نم ‌یکنـد‬ ‫خنـد‌های کـرد و گفـت‪« :‬امـا اینجـا خیابـان کانت‬
‫گویـی او فقـط در تخیـل خـود چنیـن‬ ‫امـا ادسـتا ‌نهای‬ ‫نیسـت‪ .‬کانـت خیلـی آ ‌نطر ‌فتـر اسـت‪».‬‬
‫بازگشـتی را ترسیم کرده باشـد و نتواند‬ ‫مهاجـر‬ ‫ایـن‬ ‫تعجـب کـردم کـه چطـور ای ‌نقـدر از مسـیر دور‬
‫خـود خـودش را در فضـای عینـی‬ ‫هـر چنـد بـا‬ ‫افتـاد‌هام‪ .‬گفتـم‪« :‬اینجـا را نم ‌یشناسـم‪ .‬مـن در‬
‫روایـت طنزآمیـز و‬ ‫تهـران بـزرگ شـد‌هام‪».‬‬
‫محیـط آشـنای خـود روایـت کنـد‪.‬‬ ‫طعن ‌هزنانـه ناباکـوف‬ ‫این بخشـی از داسـتان کوتاه "خیابان کانت" اسـت‪،‬‬
‫داسـتانی کـه به شـکلیدرونـی با روای ‌تهـایدیگر‬
‫داسـتا ‌نهای دیگری هـم در این کتاب‬ ‫نسـبت بـه مهاجـر‬ ‫ایـن مجموعه گره خورده اسـت‪ .‬خوانندهداسـتا ‌نها‬
‫هسـتند که شـاید ارتباط مستقیمی‬ ‫در اصـل از "خیابـان کانت" تا "خانـه ‪ "۳۲‬راه زیادی‬
‫بـه کـوچ نداشـته باشـند‪ ،‬امـادر این‬ ‫در رمـان "پنیـن"‬ ‫را نم ‌یپیمایـد و تـا پایان کتاب گویـی در لای ‌ههایی‬
‫فاصلـه بسـیاری دارد‪،‬‬ ‫از یـک روایـت واحـد‪ ،‬همـراه بـا راوی قـدم م ‌یزنـد‬
‫داسـتا ‌نها نیـز فضـای ذهنـی راوی‬ ‫امـا آنجـا کـه بـه نـگاه‬ ‫تـا بـه فهمـی از نـگاه او از پیرامونـش دسـت پیـدا‬
‫همچنـان گسسـتگی را روایـت‬ ‫کنـد‪ .‬مخاطـب به نوعی بـا غریب بودگـی راوی این‬
‫م ‌یکنـد‪ ،‬گسسـتگی رابط ‌ههـای‬ ‫ناباکـوف نسـبت بـه‬ ‫داسـتا ‌نها همـراه م ‌یشـود کـه روایـت او در اصـل‬
‫زیبای ‌یشناسـی مطلـق‬ ‫روایت کوچ اسـت‪.‬‬
‫انسـانی‪ ،‬سـوءتفاهم در رابطه آ ‌نها‬ ‫برم ‌یگـردد‪ ،‬لای ‌ههایـی‬ ‫رما ‌نهـا و داسـتا ‌نهایی کـه بـا تـم مهاجـرت و‬
‫و‌گاه پیچیدگـی رابطـه در یـک‬ ‫روای ‌تهـای کـوچ گـره م ‌یخورنـد‪ ،‬آنجـا که بـه آثار‬
‫فضـای ذهنـی که بـا عینی ‌تهای‬ ‫از نزدیکـی بـه چنیـن‬ ‫بـزرگ ادبـی و یـا پرمخاطـب در تاریخ ادبیـات دنیا‬
‫نگرشـی را بـه نمایـش‬ ‫مربـوط م ‌یشـود‪ ،‬کـم نیسـتند؛ از "پنیـن" ناباکوف‬
‫از هـم گسسـته پیرامـون تقابـل‬ ‫م ‌یگـذارد‪ .‬نویسـنده گویـا‬ ‫گرفتـه تـا "خانـ ‌های از شـن و مه" آنـدری دوبس‪ .‬اما‬
‫‪In touch with Iranian diversity‬‬ ‫داسـتا ‌نهای کوتـاهدر "خیابـان کانـت" روای ‌تهـای‬
‫بومـی شـده از یـک مهاجـر ایرانـی اسـت کـه بـا‬
‫پیـدا م ‌یکننـد‪ ،‬مثـل زمانـی که‬ ‫قصـد نـدارد مخاطـب او‬ ‫ذهنـی م ‌هآلـود ‌و گاه سـودازده بـا محیط ناآشـنا رو‬
‫باز ‌یهـای کامپیوتـریدو رقیـب‬ ‫در رو م ‌یشـود و در اینجـا راوی و نویسـنده سـعی‬
‫هم بازی‪ ،‬دوسـتی آ ‌نها را شکل‬ ‫دسـت بـه جم ‌عبنـدی و‬ ‫دارنـد از دریچـ ‌های مشـترک بـه ایـن محیـط وارد‬
‫نتیج ‌هگیـری از شـرایط او‬ ‫شـوند‪ ،‬دریچ ‌های که به نظر م ‌یرسـد هم نویسـنده‬
‫م ‌یدهـد و رابطـ ‌های گسسـته با‬ ‫بزنـد‪ ،‬و همچنیـن دوسـت‬ ‫مهاجـر و هـم راوی داسـتا ‌نهای یـک مهاجـر آن را‬
‫خواهـر رقیـب را در شـکلی درهـم‬ ‫تنـگ‪ ،‬کوچـک و یـا‌گاه حتـا بسـته م ‌ییابنـد‪.‬‬
‫ریختـه بازگـو م ‌یکنـد‪ .‬ایـن ارتبـاط در‬ ‫نـدارد کـه مواضعـی سیاسـی‬ ‫امـا نویسـنده مهاجـر در اینجـا از خاطر‌هنویسـی‬
‫و اجتماعـی را ارایـه دهـد‬ ‫گریـز م ‌یزنـد‪ .‬گریـز نویسـنده در فاصلـه گرفتـن‬
‫قهرمان داسـتان همدلی نوجوانان ‌های نسـبت‬ ‫ذهنـی راو ‌یای م ‌یگـذرد کـه چنـدان علاقـ ‌های بـه‬ ‫و در اصـل او از مهم ‌لهـای‬ ‫او از خاطر‌هگویـی و یـا فـراروی از یادداش ‌تنویسـی‬
‫بـه خواهر دوسـت و رقیـب ایجاد م ‌یکنـد و واهمه‬ ‫یـک روایـت تلـخ از عـدم درک‪ ،‬فقـدان ارتبـاط و یـا‬ ‫سـاده آنجـا روشـن م ‌یشـود کـه او در اصـل موفـق‬
‫بازگویـی چنیـن رابطـه را نیز بـه وجود مـ ‌یآورد؛ آیا‬ ‫بسـته بـودندرهـای رابطه نـدارد و بلکه نویسـنده‬ ‫موضوعـی(‪ )Topical Trashes‬کـه ناباکـوف بـه آن‬ ‫م ‌یشـود فضـای داسـتانی خـود را بیافرینـد؛ بـا رو‬
‫همزمـان بـا تلاش قهرمـان داسـتا ‌نها در ایجـاد‬ ‫اشـاره م ‌یکنـد‪ ،۱‬گریـز م ‌یزنـد و راه خـود را بـه‬ ‫در رو قـرار دادن ذهنیـت و عینیـت در روای ‌تهـا‪ ،‬با‬
‫اصلا رابطـ ‌های شـکل گرفته اسـت؟‬ ‫ارتبـاط‪ ،‬عناصـر داسـتانی را بـه هم م ‌یچسـباند تا‬ ‫سـمت زیبای ‌یشناسـی ادبـی بـاز م ‌یکنـد‪ .‬هرچند‬ ‫رفـت و برگشـت راوی از دنیـای سـودازده‪ ،‬ب ‌یشـکل‬
‫از گسسـتگی درونـی آ ‌نهـا‪ ،‬از گسسـتگی معنایـی‬ ‫و م ‌هآلـود خـود بـه عینیـت تعری ‌فپذیـر‪ ،‬قابـل‬
‫در پایـان م ‌یتـوان بـه ایـن مسـاله اشـاره کـرد‬ ‫روای ‌تهـا از یکدیگـر‪ ،‬از قطـع ارتبـاط قهرمـان‬ ‫تقابـل بیـن زیبای ‌یشناسـی و اخلاق و روای ‌تهـای‬ ‫پی ‌شبینـی و امـا بدترکیـب محیـط بیگانـه‪ ،‬او بـا‬
‫کـه شـاید زبـان روایـت در ایـن داسـتا ‌نها هنـوز‬ ‫داسـتا ‌نها بـا متـن و از گسسـتگی هـر آنچـه کـه‬ ‫اجتماعـی آ ‌نگونـه کـه ناباکـوف مدعـی م ‌یشـود‬ ‫موفقیـت ایـن فضا را م ‌یسـازد‪ .‬نویسـنده بـه نوعی‬
‫نتوانسـته باشـد به یـک پختگیدر بیـان و محاوره‬ ‫مهاجـر را از هـم م ‌یگسلاند جلوگیـری کنـد؛‬ ‫مخاط ‌بهـا و منتقـدان او را از تحلیـل دلخـواه‬ ‫مهاجـرت را در ایـن داسـتا ‌نها تعریـف م ‌یکنـد و‬
‫برسـد‌‪ ،‬گاه انـگار کلمـات بـه سـختی در کنـار هم‬ ‫نویسـنده عکـس همسـر قهرمـان را بـه دسـت او‬ ‫خـود از آثـار او بازنداشـته‪ ،‬ودر اینجـا هـم مخاطب‬ ‫ذهنیـت خـود رادر فضایـیداسـتانیدر قلـب یک‬
‫قـرار م ‌یگیرنـد تـا یـک محـاوره را شـکل دهنـد‪،‬‬ ‫م ‌یدهـد تـا بـا زنـی کـه شـاید م ‌یتوانسـت بـا او‬ ‫ایـن روای ‌تهـا بـا شـرایطی کـه در ایـن داسـتا ‌نها‬ ‫واقعیـت انکارناپذیـر بـه نمایـش م ‌یگـذارد و آن‬
‫کلم ‌ههایـی کـه نقـل قو ‌لهـا را انتقـال م ‌یدهنـد‬ ‫همبسـتر شـود مقایسـه کنـد و خـود راوی را بـا‬ ‫توصیـف شـده و خواننـده بـا آن مواجـه م ‌یشـود‪،‬‬ ‫واقعیـت کوچیـدن اسـت؛ وصـف حرکت و کشـف و‬
‫بـ ‌‌ه همـان انـدازه غریـب م ‌ینماینـد که ذهـن راوی‬ ‫مـردی مقایسـه م ‌یکنـد کـه متعلـق بـه دنیـای‬ ‫دسـت بـه تحلیـل خـود از واقعیـت زندگـی یـک‬ ‫شـهود لحظـه لحظـه یـک نقـل مـکان اسـت و به‬
‫بـا واقعیـت بیرونـی غریبـه اسـت‪ .‬امـا در مجمـوع‬ ‫مهاجـر خواهـد زد‪.‬‬ ‫هـم آوردن تک ‌ههـای از هم گریزند‌های از یک انسـان‬
‫سـاختار داسـتا ‌نها در بسـیاری مـوارد توانسـته‬ ‫دیگـری اسـت‪.‬‬ ‫کوچنـده اسـت کـه فاصل ‌ههـا رادرنمی یابـد‪ ،‬رابطه‬
‫‪Vol. 23 / No. 1373 - Friday, Dec. 11, 2015‬‬ ‫اسـت فـرم و شـکلی ی ‌کدسـت و مهار ‌تآمیـز را‬ ‫در داسـتان "ایزابلا" ایـن قهرمـان تلاش خـود را به‬ ‫امـا در سـوی دیگـر این فضاسـاز ‌یهای داسـتانی با‬ ‫خـود را بـا اجسـام و آد ‌مهـا از نـو م ‌یسـازد و سـعی‬
‫نمایـش دهـد که بـه زیبای ‌یشناسـی هنـری وفادار‬ ‫کار م ‌یگیـرد تـا زبـان یاد بگیـرد‪ .‬او به زبـان بیگانه‬ ‫ذهنیتـی صرفـا زیبای ‌یشناسـانه‪ ،‬بـا داسـتان کـوچ‬ ‫م ‌یکنـد بـاز هـم بـه عینیـت ذهـن آشـنای روابط‬
‫مانـده و از نوشـتاری سـطحی در قصـه گویـی از‬ ‫سلام و احوالپرسـی یاد م ‌یگیرد‪ ،‬اما اتفاقداستانی‬ ‫در کتـاب آنـدری دوبـس مواجـه م ‌یشـویم کـه بـا‬ ‫اجسـام بازگردد‪.‬‬
‫آنجـا م ‌یافتـد کـه او بـاز هم به سـمت گسسـتگی‬ ‫شـیو‌های هنرمندانـه توانسـته اسـت مخاطـب را با‬ ‫"خانـه ‪ "۳۲‬داسـتان آن خانـه اسـت کـه راوی را بـه‬
‫مهاجـرت فاصلـه گرفتـه اسـت‪.‬‬ ‫پیـش م ‌یرود‪ ،‬آنجا کـه مکالمه طولانـی معلم زبان‬ ‫شـرایط جـدی در مهاجرت همـراه سـازد‪ ،‬او را دچار‬ ‫اجسـام گـره م ‌یزنـد‪ ،‬او را در از هـم گسسـتگی‬
‫بـا یک همزبـان‪ ،‬قهرمان داسـتان را به ایـن واقعیت‬ ‫سـردرگمی در قضـاوت کنـد‪ ،‬و گسسـتگی رابطـه‬ ‫انسـا ‌نها با اجسـام رو در رو قرار م ‌یدهد و اشیایی را‬
‫‪-۱‬یـک مطالعـه انتقـادی ازداسـتا ‌نهای ولادیمیـر‬ ‫برمـی گردانـد کـهدر آنجـا یـک غریبه اسـت‪ ،‬حتا‬ ‫انسـانی را در جریان یـک جابجایی مکانی‪-‬فرهنگی‬
‫ناباکف‪ ،‬ص ‪ ،۱۳‬دیوید رامپتون‪ ،‬انتشـارات دانشـگاه‬ ‫در حضـور او حر ‌فهایـی رد و بـدل م ‌یشـود که اگر‬ ‫نشـاندهـد‪ ،‬تا حـدی که مرگ سـرانجام تلخ کتاب‬
‫او زبـان آ ‌نهـا را م ‌یفهمیـد شـاید هرگـزدر حضـور‬ ‫باشـد و مخاطـب تنهـا از ایـن رهگـذر موفق شـود‬
‫کمبریج ‪۱۹۸۴‬‬ ‫وی انجـام نم ‌یگرفـت؛ او چـرا آنجاسـت؟ آیـا یـک‬ ‫شـرایط فاجع ‌هبار گسسـت ارتباطی را درک کند‪ .‬در‬
‫) ‪David Rampton, Vladimir Nabokov: A‬‬ ‫جابجایـی نابجایـی اتفـاق افتـاده؟ و م ‌یبینیـم‬ ‫اصـل آنـدری دوبس در کتاب "خان ‌های از شـن و مه"‬
‫‪Critical Study of the Novels، Cambridge‬‬ ‫سـرانجام راوی دوبـاره برم ‌یگـردد تـا تکـه پار‌ههـای‬ ‫اشـاره بـه واقعیـت زندگی یـک کوچنـدهدارد که با‬
‫خـود را جمـع کند‪ ،‬کاغـذ را برم ‌یدارد تـا از کارهای‬ ‫زبـان میزبـان غریبه اسـت‪ ،‬آ ‌نهـا حـرف همدیگر را‬
‫‪(13 P - 1984 -University Press‬‬ ‫خـود بـه زبان غریبه بنویسـد که به خواسـته معلم‬ ‫نم ‌یفهمنـد‪ ،‬آ ‌نهـا قادر به درک یکدیگـر و در‌دها و‬
‫‪-۲‬خانه ای از شن و مه‪ ،‬آندری دوبس‪۲۰۰۰ -‬‬ ‫زبـان خـود عمـل کنـد و بـرای برقـراری ارتبـاط بـه‬ ‫رن ‌جهـای یکدیگـر نیسـتند و حتـا حاضـر به گوش‬
‫(‪Andre Dubus III, House of Sand and Fog,‬‬ ‫کـردن بـه یکدیگـر هـم نیسـتند‪ .‬امـاداسـتان بـه‬
‫‪25 )2000 Vintage Contemporaries‬‬ ‫تلاش خـود ادامـه دهد‪.‬‬ ‫درکـی عمیق در پـس فاجعه م ‌یانجامـد و آن درک‬
‫در داسـتان "خدای کوچک"‪ ،‬راوی در حال بازگشـت‬
‫منبع‪ :‬وبسایت دوشنبه‬ ‫بـه خانـه اسـت‪ .‬او بـه سـمت محیـط آشـنای خود‬ ‫خیلـیدیـر هنـگام بـهدسـت م ‌یآید‪۲ .‬‬

‫امـا ایـن وانمایـی و کالبدشـکافی واقعیـت در‬
‫داسـتا ‌نهای کتـاب "خیابـان کانـت" از فضـای‬