Page 29 - Shahrvand BC No.1268
P. 29
ادبیات/نقدفمنیستی
تجربه ی نمادین زبان :نگاهی به شهروند افتخاری جهان سروده ی مهرنوش قربانعلی 29
برای هر كلمه ارائه م یدهد مثلًا زیركی در بانك ،تصمیم جا گذاشتن آزاده دواچی
برای تعطیلی ،گردگیری دفتر و سرخط نوشتن همسر هر كدام نوع
و شیوهی جدیدی از تعاریف كلمات و نقشهای تعریف شده برای
زبان همچون دیگر عوامل تحت آنهاست ،دامنهی این تعاریف بسته به تجربهی شاعر فرق م یكند و
تاثیر فرهنگ و شرایط یك جامعه در واقع بازتاب جهان خاص شاعر است .
قرار م یگیرد ،به این ترتیب كه
سال مکیو تسیب /شماره - 1268جمعه 15رذآ 1392 در بسیاری از موارد شرایط یك
از زیرك یام قدری در بانك میگذارم جامعه منجر به پیدایش كلام
حد سهایی را نمی زنم و زبان خاصی م یشود كه در
نهایت بازتاب شرایط خاص آن
تصمی مهایی را برای تعطیلی جا میگذارم جامعه است .به نظر میرسد هر
دفترم را گردگیری می كنم چهقدر جامعه و عوامل تاثیرگذار
در آن پیچیدهتر باشد ،نهایتاً
همسرم را سر خط می نویسم (شعر بندبازی ،صفحهی )٤٠ زبان درگیر تنوع متفاوتی م یشود .این مسئله ب هخصوص در جوامعی
در این مجموعه طیف وسیعی از جغرافیای متفاوت را م یبنیم ،شاعر
كلمات را منحصراً محدود به یك جغرافیا نكردهاست ،بلكه به تناوب
كه شاعر یا نویسنده مجبور است علاوه بر شرایط خاص اجتماعی و از المانهای مكانی و روایی در شعر بهره برده است ،آنچه كه فضای
سیاسی با سانسور دست و پنجه نرم كند ،مصداق بیشتری دارد .در شعر را متفاوت میسازد چرخش و در واقع وارد كردن زوایای مختلفی از المنتهای متفاوت بسیار متفاوت عمل م یكند و این مسئله تا
چند سال گذشته زبان بسیاری از شاعران از جمله شاعران زن در است كه در طول شعر به مرور جریان می یابند .این زوایا بیشتر حالت آنجایی پیش م یرود كه شاعر نگاه زنانهی خود را وارد م یكند و از
ایران دستخوش این تغییر بودهاست ،به این معنی كه اكثر شاعران روایی دارند ولی فضای شعر را محدود نم یكنند ،بلكه باعث م یشوند زاوی هی متفاوت به روایت میپردازد .
زن با استفاده از كاركردهای زبانی ساختارشکن و عمدتاً زبان پیچیده كه شاعر از خلال آنها به طیف وسیعی از ارائهی فضای جغرافیای و
فیزیکی دست بزند. به نوعی با فضای سانسور مبارزه كردهاند،در عین حال با استفادهی
«طا ،سین ،میم» متفاوت از زبان از جمله استفاده چندگانه از كلمات ،آشنازداییهای
به طول كشید در توالی كو هها تكرار میشوم پی در پی ،و ابداع فضای متفاوت با استفاده از كلمات غیر رایج
دیوار م یچینم ،دیوار میچینم ،دیوار توانست هاند بافت خاصی را در شعر خلق كنند كه مختص خود
بیش از وعدهای كه سپردیم و چین در چین دامنم از خزر می گذرد (شعر به وقت البرز ،صفحه شاعر است ،استفادهی متفاوت در كلمات در بعضی از آثار شاعران
جفتم را بر میدارم و تمام زمین ارض موعود است (شعر شهادت ب هخصوص شاعران زن دههی هفتاد گاهی مشترك است ،اما در عین
ی )٤٨ حال بسیاری از این كلمات جایگاه و کارکرد متفاوتی را در هر شعری
دوربین مدار بسته ،صفحهی )۵۶
یافت هاند.
مجموعهای از نشانه های حاضر در یك جامعه نهایتاً نویسنده را به
از سوی دیگر در مجموع ههای مختلف ،شاعر راههای مختلفی را سمتی پیش م یبرد كه بازتاب این نشانهها از طریق زبان باشد در
اینجا شاعر از كلیه امكانات زبانی برای نشانه گذاری در متن استفاده برای تقویت گفتما نهای متفاوت اجتماعی انتخاب م یكند ،این
كرده است در عین حال جابجایی كاركرد عادی كلمات در طول متن انتخاب عموماً از طریق بر هم زدن معنی عادی یك كلمه است ،مثلا شعرهای مهرنوش قربانعلی از شاعران معاصر نیز دارای چنین
از مشخص ترین ویژگیها در اکثر مجموعه اشعار قربانعلی است؛ در این شعر استفادهی متفاوت از كلماتی كه عموماً بار مل یگرایی ویژگیهای است ،مجموعهی اشعار شهروند افتخاری جهان كه از
سوی نشر نصیرا منتشر شده است ،مجموعهای از گزیدههای دفترهای دارند ،ایدهی ملی گرایی در این مجموعه را نیز تقویت كرده است؛ مثلا آسم نف سهایم را بازداشت كردهاست به نوعی ارجاع نمادین
In touch with Iranian diversity شعر شاعر در سالهای مختلف است .نگاهی كلی به این مجموعه مثلا اقلیم ،خورشید ،شاهنامه ،انوشیروان و سربداران و مرزبان كه شاعر است به رویدادهای پیرامونش اما برای این منظور از كلیهی
اشعار نشان میدهد كه خط سیر صعودی در كارهای شاعر در حوزهی استفادهی همزمان از كلمات خاص به شاعر این قدرت را داده است تا كاركردهای زبان استفاده كردهاست
تكنیك و كاركرد زبان وجود دارد ،شاعر در هر مجموعه فضاهای زبانی از طریق فضای خاص در شعر به نوعی حس مل یگرایی را در شعرش
گسترش دهد ،به همین دلیل در اكثر موارد شاعر تمایل دارد كه از را واسازی کرده و به نوعی ماهیت زبان را در هر مجموعه بنا به بافت
اوقاتی تلخ نا مها و اسامی خاص استفاده كند : آن مجموعه تغییر داده است ،مثلًا در چند سطر زیر ارتباط ملكه با
دهانی تلخ ششلول بند و در عین حسنات و پیشی گرفتن از این نمونه می باشند:
آسم نف سهایم را بازداشت كرد هاست خورشید
این همه آیین نامه آمد هاند با بزر گترین اقلیمت حرف م یزند دیزاین شگفت آوری دارد
تا نقش دستهای تو را پاك كنند؟ (صفحهی )١١٢ در صدای قد مهای توس هفت میدانی كه میل به شلیك دارد
Vol. 21 / No. 1268 - Friday, Dec. 6, 2013 یكی دیگر از ویژگیهای اشعار مهرنوش قربانعلی استفادهی همزمان آبادی شاهنامه تكثیر م یشود از ملكه انتظار نمی رود
معنایی و در عین حال ربط روایتهای مختلف بومی و غیربومی و دادگری ششلول بند قابلی باشد
به یكدیگر است ،به عبارت دیگر شاعر از بسیاری از كلمات خاص حلق هی بان كها كه دورهام میكنند
استفادهی غیرعادی م یكند به این ترتیب حجمی از كلماتی ایجاد تولد انوشیروانی است كه در تو اتفاق م یافتد
میشوند كه در عین دلالت بر یك رویداد خاص دارای كاركردهای سربداران حسناتم فكر میكنند
چن دگانه در متن میشوند .استفادهی متفاوت از كلمات مثلًا ماشین آیا از پس اندازم پیشی خواهند گرفت
پرچم مرزبانیات را به اهتزاز در آورده است (به وقت البرز، و قرع های تا نامم كش م یآید (اینجا تهران است ،صفحهی )١۵
صفحهی )۵١
ساختاری که در این مجموعه م یبینیم به صورت ادغام مجموعهای تبدیل كاركرد عادی به كاركرد غیر معمول تنها در بافت اجتماعی رهگذر به این ترتیب جابجایی كلمات فرمی متفاوت م یگیرد ،شاعر
از روایتهای تو در تو و مختلف است که هر کدام با وام گرفتن از اتفاق نم یافتد در بعضی از موارد شاعر با تغییر زاویهی یك روایت از این طریق میتواند بسامدهای متفاوتی را از كاركردهای یك زبان
یک زبان و یا اشعار متفاوت در لایههای زیرین متن نفوذ میکند و خاص و تبدیل آن به نفع جنسیت می توان تصویر متفاوتی را از آن نشان دهد ،زبان در اكثر شعرها تحت سیرهی شاعر است و شاعر با
نتیجتاً مجموعهی همگونی را از یک روایت چندگانه به دست میدهد ارائه دهد ،مثلا كشتی نوح كه اینجا از آن استفادهی زنانه شده است .فرم خاصی كه زبان پیدا كردهاست الگوهای متفاوتی را از جابجایی
متن و تصویر ارائه م یدهد مثلا به جای آنكه بگوید تكراری شدهام در این نوع روایت سازی ،خط مشخصی رعایت نم یشود و زوایای
میگوید تكراری كه پایم را بستهاست تا كاركرد متفاوتی را از كلمهی شعر در سطوح مختلف با زبان مختلف در حرکت است ،به این ترتیب
خاص نشان دهد . از هر نبات و حیوانی جفتی ببر! شاعر یک مجموعهای از چند روایت و چند متنی را ارایه میکند یک
فرزند خواندههایم نوع گفتمان زبانی و محتوایی میان دور کلمات جاری است به این
خواب دیدم: ترتیب این فضای گفتمان جدید در خلال متن توسط شاعر باز سازی
واگ نهایم باز شد هاند به تك چر خهای خیابان معتاد شد هاند
از روی ری لها پریدهام از بان كهای اعتباری حریص تر نبودند میشود .
نمیشود جفتم را به كشتی بیاورم؟
برای اقامت حق كوتاهی داریم (شعر پرسم ،صفحهی )۵۵
از تكراری كه پاهایم را بسته است از دیگر تكنیكهای شاعر ادغام متون مذهبی و ارائهی متفاوتی از نگران دس تهایم كه چائید هاند ،نباش
جدا شدهام (شعر تو چه خواب یك باور مذهبی است در عین حال شاعر از این عناصر یك جنسیت نارنجهای پرپر شدن را پشت سر گذاشتهاند
زنانه میسازد و برداشت م یكند ،مثلًا استفاده از كلمهی جفت
م یبینی ،صفحهی )١٤٣ گاهی ،استفادهی خاص از یك كلمهی زنان در ارتباط با دیگر عناصر «بارون بارونه»
در پایان میتوان گفت ،قربانعلی در اكثر مجموعهی اشعارش به در شعر می شود ،اما قادر است تا جنسیت مردانه را در آن روایت باور می كنم
تجربهی طیف متفاوتی از زبان پرداخته است که این زبان مختص خاص برهم زند .استفادهی مكرر از عناصر زنانه در تمامی روای تها
خود شاعر است ،در اکثر اشعار قربانعلی زبان قادر است تا فضای به وضوح مشهود است ،مثلًا روسری ،جفت ،مو و هر كدام از این لبهایت پر از آوازهای بهتری است (شعر بارون بارونه ،صفحهی
کلامی را واسازی و آن را به شکل دگرگونهای ارایه دهد ،شکلی که )٢٣
در شعرهای مهرنوش قربانعلی كلمات چیدمان جدیدی پیدا می كلمات چیدمان متفاوتی را در یك روایت خاص مردانه ایجاد م یكنند .مدام با شگردهای خاصی به نحوی به رویکردهای بیرونی خارج از 2 9
كنند و در واقع شاعر از تمامی فضای موجو د در روایتهای شعر ،از سوی دیگر ارائهی متفاوت عناصر مذهبی در این مجموعه قوی متن ارجاع دارد و توانسته است الگو و مدل متفاوتی را از زبان شاعران
برای بسط منظور خودش استفاده م یكند شاعر تعاریف جدیدی را است ،اما در عین حال روایت شاعر از عناصر مذهبی با وام گرفتن زن نمایان سازد.
تجربه ی نمادین زبان :نگاهی به شهروند افتخاری جهان سروده ی مهرنوش قربانعلی 29
برای هر كلمه ارائه م یدهد مثلًا زیركی در بانك ،تصمیم جا گذاشتن آزاده دواچی
برای تعطیلی ،گردگیری دفتر و سرخط نوشتن همسر هر كدام نوع
و شیوهی جدیدی از تعاریف كلمات و نقشهای تعریف شده برای
زبان همچون دیگر عوامل تحت آنهاست ،دامنهی این تعاریف بسته به تجربهی شاعر فرق م یكند و
تاثیر فرهنگ و شرایط یك جامعه در واقع بازتاب جهان خاص شاعر است .
قرار م یگیرد ،به این ترتیب كه
سال مکیو تسیب /شماره - 1268جمعه 15رذآ 1392 در بسیاری از موارد شرایط یك
از زیرك یام قدری در بانك میگذارم جامعه منجر به پیدایش كلام
حد سهایی را نمی زنم و زبان خاصی م یشود كه در
نهایت بازتاب شرایط خاص آن
تصمی مهایی را برای تعطیلی جا میگذارم جامعه است .به نظر میرسد هر
دفترم را گردگیری می كنم چهقدر جامعه و عوامل تاثیرگذار
در آن پیچیدهتر باشد ،نهایتاً
همسرم را سر خط می نویسم (شعر بندبازی ،صفحهی )٤٠ زبان درگیر تنوع متفاوتی م یشود .این مسئله ب هخصوص در جوامعی
در این مجموعه طیف وسیعی از جغرافیای متفاوت را م یبنیم ،شاعر
كلمات را منحصراً محدود به یك جغرافیا نكردهاست ،بلكه به تناوب
كه شاعر یا نویسنده مجبور است علاوه بر شرایط خاص اجتماعی و از المانهای مكانی و روایی در شعر بهره برده است ،آنچه كه فضای
سیاسی با سانسور دست و پنجه نرم كند ،مصداق بیشتری دارد .در شعر را متفاوت میسازد چرخش و در واقع وارد كردن زوایای مختلفی از المنتهای متفاوت بسیار متفاوت عمل م یكند و این مسئله تا
چند سال گذشته زبان بسیاری از شاعران از جمله شاعران زن در است كه در طول شعر به مرور جریان می یابند .این زوایا بیشتر حالت آنجایی پیش م یرود كه شاعر نگاه زنانهی خود را وارد م یكند و از
ایران دستخوش این تغییر بودهاست ،به این معنی كه اكثر شاعران روایی دارند ولی فضای شعر را محدود نم یكنند ،بلكه باعث م یشوند زاوی هی متفاوت به روایت میپردازد .
زن با استفاده از كاركردهای زبانی ساختارشکن و عمدتاً زبان پیچیده كه شاعر از خلال آنها به طیف وسیعی از ارائهی فضای جغرافیای و
فیزیکی دست بزند. به نوعی با فضای سانسور مبارزه كردهاند،در عین حال با استفادهی
«طا ،سین ،میم» متفاوت از زبان از جمله استفاده چندگانه از كلمات ،آشنازداییهای
به طول كشید در توالی كو هها تكرار میشوم پی در پی ،و ابداع فضای متفاوت با استفاده از كلمات غیر رایج
دیوار م یچینم ،دیوار میچینم ،دیوار توانست هاند بافت خاصی را در شعر خلق كنند كه مختص خود
بیش از وعدهای كه سپردیم و چین در چین دامنم از خزر می گذرد (شعر به وقت البرز ،صفحه شاعر است ،استفادهی متفاوت در كلمات در بعضی از آثار شاعران
جفتم را بر میدارم و تمام زمین ارض موعود است (شعر شهادت ب هخصوص شاعران زن دههی هفتاد گاهی مشترك است ،اما در عین
ی )٤٨ حال بسیاری از این كلمات جایگاه و کارکرد متفاوتی را در هر شعری
دوربین مدار بسته ،صفحهی )۵۶
یافت هاند.
مجموعهای از نشانه های حاضر در یك جامعه نهایتاً نویسنده را به
از سوی دیگر در مجموع ههای مختلف ،شاعر راههای مختلفی را سمتی پیش م یبرد كه بازتاب این نشانهها از طریق زبان باشد در
اینجا شاعر از كلیه امكانات زبانی برای نشانه گذاری در متن استفاده برای تقویت گفتما نهای متفاوت اجتماعی انتخاب م یكند ،این
كرده است در عین حال جابجایی كاركرد عادی كلمات در طول متن انتخاب عموماً از طریق بر هم زدن معنی عادی یك كلمه است ،مثلا شعرهای مهرنوش قربانعلی از شاعران معاصر نیز دارای چنین
از مشخص ترین ویژگیها در اکثر مجموعه اشعار قربانعلی است؛ در این شعر استفادهی متفاوت از كلماتی كه عموماً بار مل یگرایی ویژگیهای است ،مجموعهی اشعار شهروند افتخاری جهان كه از
سوی نشر نصیرا منتشر شده است ،مجموعهای از گزیدههای دفترهای دارند ،ایدهی ملی گرایی در این مجموعه را نیز تقویت كرده است؛ مثلا آسم نف سهایم را بازداشت كردهاست به نوعی ارجاع نمادین
In touch with Iranian diversity شعر شاعر در سالهای مختلف است .نگاهی كلی به این مجموعه مثلا اقلیم ،خورشید ،شاهنامه ،انوشیروان و سربداران و مرزبان كه شاعر است به رویدادهای پیرامونش اما برای این منظور از كلیهی
اشعار نشان میدهد كه خط سیر صعودی در كارهای شاعر در حوزهی استفادهی همزمان از كلمات خاص به شاعر این قدرت را داده است تا كاركردهای زبان استفاده كردهاست
تكنیك و كاركرد زبان وجود دارد ،شاعر در هر مجموعه فضاهای زبانی از طریق فضای خاص در شعر به نوعی حس مل یگرایی را در شعرش
گسترش دهد ،به همین دلیل در اكثر موارد شاعر تمایل دارد كه از را واسازی کرده و به نوعی ماهیت زبان را در هر مجموعه بنا به بافت
اوقاتی تلخ نا مها و اسامی خاص استفاده كند : آن مجموعه تغییر داده است ،مثلًا در چند سطر زیر ارتباط ملكه با
دهانی تلخ ششلول بند و در عین حسنات و پیشی گرفتن از این نمونه می باشند:
آسم نف سهایم را بازداشت كرد هاست خورشید
این همه آیین نامه آمد هاند با بزر گترین اقلیمت حرف م یزند دیزاین شگفت آوری دارد
تا نقش دستهای تو را پاك كنند؟ (صفحهی )١١٢ در صدای قد مهای توس هفت میدانی كه میل به شلیك دارد
Vol. 21 / No. 1268 - Friday, Dec. 6, 2013 یكی دیگر از ویژگیهای اشعار مهرنوش قربانعلی استفادهی همزمان آبادی شاهنامه تكثیر م یشود از ملكه انتظار نمی رود
معنایی و در عین حال ربط روایتهای مختلف بومی و غیربومی و دادگری ششلول بند قابلی باشد
به یكدیگر است ،به عبارت دیگر شاعر از بسیاری از كلمات خاص حلق هی بان كها كه دورهام میكنند
استفادهی غیرعادی م یكند به این ترتیب حجمی از كلماتی ایجاد تولد انوشیروانی است كه در تو اتفاق م یافتد
میشوند كه در عین دلالت بر یك رویداد خاص دارای كاركردهای سربداران حسناتم فكر میكنند
چن دگانه در متن میشوند .استفادهی متفاوت از كلمات مثلًا ماشین آیا از پس اندازم پیشی خواهند گرفت
پرچم مرزبانیات را به اهتزاز در آورده است (به وقت البرز، و قرع های تا نامم كش م یآید (اینجا تهران است ،صفحهی )١۵
صفحهی )۵١
ساختاری که در این مجموعه م یبینیم به صورت ادغام مجموعهای تبدیل كاركرد عادی به كاركرد غیر معمول تنها در بافت اجتماعی رهگذر به این ترتیب جابجایی كلمات فرمی متفاوت م یگیرد ،شاعر
از روایتهای تو در تو و مختلف است که هر کدام با وام گرفتن از اتفاق نم یافتد در بعضی از موارد شاعر با تغییر زاویهی یك روایت از این طریق میتواند بسامدهای متفاوتی را از كاركردهای یك زبان
یک زبان و یا اشعار متفاوت در لایههای زیرین متن نفوذ میکند و خاص و تبدیل آن به نفع جنسیت می توان تصویر متفاوتی را از آن نشان دهد ،زبان در اكثر شعرها تحت سیرهی شاعر است و شاعر با
نتیجتاً مجموعهی همگونی را از یک روایت چندگانه به دست میدهد ارائه دهد ،مثلا كشتی نوح كه اینجا از آن استفادهی زنانه شده است .فرم خاصی كه زبان پیدا كردهاست الگوهای متفاوتی را از جابجایی
متن و تصویر ارائه م یدهد مثلا به جای آنكه بگوید تكراری شدهام در این نوع روایت سازی ،خط مشخصی رعایت نم یشود و زوایای
میگوید تكراری كه پایم را بستهاست تا كاركرد متفاوتی را از كلمهی شعر در سطوح مختلف با زبان مختلف در حرکت است ،به این ترتیب
خاص نشان دهد . از هر نبات و حیوانی جفتی ببر! شاعر یک مجموعهای از چند روایت و چند متنی را ارایه میکند یک
فرزند خواندههایم نوع گفتمان زبانی و محتوایی میان دور کلمات جاری است به این
خواب دیدم: ترتیب این فضای گفتمان جدید در خلال متن توسط شاعر باز سازی
واگ نهایم باز شد هاند به تك چر خهای خیابان معتاد شد هاند
از روی ری لها پریدهام از بان كهای اعتباری حریص تر نبودند میشود .
نمیشود جفتم را به كشتی بیاورم؟
برای اقامت حق كوتاهی داریم (شعر پرسم ،صفحهی )۵۵
از تكراری كه پاهایم را بسته است از دیگر تكنیكهای شاعر ادغام متون مذهبی و ارائهی متفاوتی از نگران دس تهایم كه چائید هاند ،نباش
جدا شدهام (شعر تو چه خواب یك باور مذهبی است در عین حال شاعر از این عناصر یك جنسیت نارنجهای پرپر شدن را پشت سر گذاشتهاند
زنانه میسازد و برداشت م یكند ،مثلًا استفاده از كلمهی جفت
م یبینی ،صفحهی )١٤٣ گاهی ،استفادهی خاص از یك كلمهی زنان در ارتباط با دیگر عناصر «بارون بارونه»
در پایان میتوان گفت ،قربانعلی در اكثر مجموعهی اشعارش به در شعر می شود ،اما قادر است تا جنسیت مردانه را در آن روایت باور می كنم
تجربهی طیف متفاوتی از زبان پرداخته است که این زبان مختص خاص برهم زند .استفادهی مكرر از عناصر زنانه در تمامی روای تها
خود شاعر است ،در اکثر اشعار قربانعلی زبان قادر است تا فضای به وضوح مشهود است ،مثلًا روسری ،جفت ،مو و هر كدام از این لبهایت پر از آوازهای بهتری است (شعر بارون بارونه ،صفحهی
کلامی را واسازی و آن را به شکل دگرگونهای ارایه دهد ،شکلی که )٢٣
در شعرهای مهرنوش قربانعلی كلمات چیدمان جدیدی پیدا می كلمات چیدمان متفاوتی را در یك روایت خاص مردانه ایجاد م یكنند .مدام با شگردهای خاصی به نحوی به رویکردهای بیرونی خارج از 2 9
كنند و در واقع شاعر از تمامی فضای موجو د در روایتهای شعر ،از سوی دیگر ارائهی متفاوت عناصر مذهبی در این مجموعه قوی متن ارجاع دارد و توانسته است الگو و مدل متفاوتی را از زبان شاعران
برای بسط منظور خودش استفاده م یكند شاعر تعاریف جدیدی را است ،اما در عین حال روایت شاعر از عناصر مذهبی با وام گرفتن زن نمایان سازد.