Page 23 - Issue No.1370

‫«انسولین تزریق م ‌یکنم میان کلمات»‬
‫سال ‪ / 23‬شماره ‪ - 1370‬جمعه ‪ 28‬نابآ ‪1394‬‬‫‪23‬‬
‫در تنه‌های سرمازده‪ ،‬گیر کرده بودند‪ .‬هراسان و سرگردان به این سو و‬
‫آن سو می‌دویدند‪ ،.‬خان ‌هها یکی پس از دیگری بر سر هم خراب می‌شد‪.‬‬
‫بعض ‌یها دستشان از آوار بیرون مانده بود‪».‬‬
‫داستان دوم این مجموعه‪ ،‬داستانی با تم و درونمایه عاشقانه است‪ .‬از‬‫‪Vol. 23 / No. 1370 - Friday, Nov. 20, 2015‬‬‫قرار گرفته است‪ .‬راز ماندگاری شاعرانی همچون شاملو و فروغ همین‬
‫رابطه راوی با همسرش‪ ،‬که در طول روایت‪ ،‬نویسنده شما را متوجه‬
‫این مهم م ‌یکند‪ .‬که مونولوگی که در ابتدای داستان‪ ،‬که فضای آن را‬
‫قبرستان شکل م ‌یدهد‪ ،‬م ‌یخوانید‪ ،‬همان روایتی است که در سطرهای‬
‫بعدی فضای دوم داستان‪ ،‬به شکل تصویری‌تری‪ ،‬با موضوع همان‬
‫دختر کولی است که همسر راوی به شمار م ‌یرود‪ .‬این داستان نسبت‬
‫به مابقی داستان‌های مجموعه سطرهائی که تبرئه نمی‌شوند‪ ،‬شکل و‬
‫ساختی شعاری‌تر و تم و درونمایه‌ای ضعیف‌تر دارد‪ .‬دیالو ‌گها نسبت به‬
‫موقعیت‌های خلق شده در مینی بوس‪ ،‬به سمت شعار حرکت م ‌یکنند‬
‫تا زبانی داستان گونه‪ ،‬اما فرم اکثر این داستان‌ها‪ ،‬فرمی تاکتیکی‪ ،‬با‬
‫چرخش فضاهای متعدد است‪ .‬که این خود نشان دهنده‌ی پختگی‬
‫و استعداد و شناخت نویسنده از تکنیک می‌باشد‪ ،‬مضمون بعضی از‬
‫داستان‌های این مجموعه‪ ،‬به صورت کاملًا ناخودآگاهی مخاطب را به یاد‬
‫نویسنده کرمانشاهی مقیم تهران‪ ،‬علی اشرف درویشیان م ‌یاندازد‪ .‬او با‬
‫سال‌های ابری به یکی از خوب‌ترین نویسندگان ایران مبدل شد‪ .‬و شاید‬
‫این امر‪ ،‬هیچ سنخیت و ارتباطی با تفکر و اندیشه مرتضی حاتمی هم‬
‫نداشته باشد‪ .‬هر نویسنده‌ای به صورت کاملًا مجزا اندیشه و تفکر خود را‬
‫می‌نویسد‪ .‬و پارامترهای خود را برای خلق یک اثر هنری به کار م ‌یگیرد‪.‬‬
‫که به واقع مرتضی حاتمی هم از این قائله جدا نیست‪« .‬نم ‌یدانم کنار‬
‫کدام پنجره ایستاد‌هام‪ ،‬شاید کنار همان پنجره‌ی چوبی و قدیمی‪ .‬یا‬
‫پنجر‌های دیگر در خیابان و آدرسی دیگر‪ .‬ولی همین قدر می‌دانم که‬
‫درخت روبرو‪ ،‬همان درخت به است که چند سالی پیرترشده» و یکی‬
‫دیگر از مولفه‌های مثبت این مجموعه استفاده و کارکرد کشیدن از‬
‫نشانه‌ها در نوستالژی و اتفاقات نسبتاً دور برای راوی داستا ‌نهاست‪.‬‬
‫نویسنده به وسیله زنده کردن خاطرات گذشته و ترسیم فضاهای بومی‬
‫که در آن زیست داشته است دست به خلق آثارش می‌زند‪ .‬او اکثر‬
‫شخصیت‌هایش را از بین مردم عادی‪ ،‬و طبقه فرودست جامعه انتخاب‬
‫م ‌یکند‪ .‬شاید فقر در لایه پائین‌تر این مجموعه داستان‪ ،‬هر بار به شکلی ‪In touch with Iranian diversity‬‬
‫متفاوت‌تر از قبل خود را نشان بدهد‪ .‬رویای فراموش شده‌ی رنگ‌ها نام‬
‫داستان سوم این مجموعه را یدک م ‌یکشد‪ .‬این داستان شاید یکی از‬
‫مدرن‌ترین داستان‌های این مجموعه به شمار م ‌یرود‪ .‬زبان وتعلیق در‬
‫این داستان به عنوان دو عامل پیشبرنده‪ ،‬نقش به سزایی در روند رشد‬
‫این اثر داستانی ایفا م ‌یکنند‪ .‬توصیف کردن فضا‪ ،‬به وسیله المان‌های‬
‫زبان‪ ،‬در مخاطب حس زیبا شناسانه‌ای القا م ‌یکند‪ .‬این حس باعث‬
‫ایجاد کشش وکنش بیشتر متن با مخاطب م ‌یشود‪ .‬ساخت تصویرهای‬
‫قدرتمند‪ ،‬در شروع داستان‪ ،‬مخاطب را با داستانی دیگر گونهمواجه‬
‫می‌سازد‪ .‬اما هر چه به سمت دیالوگ وسطرهای پائین ترداستان پیش‬
‫می‌رویم نسبت به رویه آغازآن با تاثیرگذاری کمتری مواجه می‌شویم‪.‬‬
‫هرچند داستان تا پایان قدرت تعلیق خود را حفظ م ‌یکند‪ .‬تعلیق موجب‬
‫جذب مخاطب در این داستان می‌شود‪ .‬به طوریکه داستان تا پایان رمز‬
‫ورازگونگی خود را حفظ م ‌یکند‪ .‬زبان تصویری نویسنده در ساختار‬
‫کلی این اثرگاهی هم باعث ایجاد آشنایی زدایی‌های تصویری ومضمونی‬
‫می‌شود‪ .‬واین حرکت هرچه بیشتردرذهنیت نویسنده شکل بگیرد‪.‬‬
‫به هوا پرکشیدند و جیغ کشیدند‪ .‬بخاری هیزمی خاموش شده و تبرها‬
‫م ‌یتواند شکل بهتر ونیرومند تری از خود به نمایش بگذارد‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫ادبیات‬
‫نقد و‬
‫بررسی نعمت مرادی‬
‫‪ .۱‬خوانش مجموعه شعر «هم ‌هی کلمات در ونک پیاده‬
‫اندیشه‌ی پنهان آنها در شعراست‪/ .‬به زمین‪ /‬انسولین تزریق م ‌یکنم‪/‬‬ ‫می‌شوند» اثر سریا داودی حموله‬
‫میان کلمات ‪ /‬علف هرز م ‌یروید‪ /‬و یا این شعر‪ /‬فرق م ‌یکند‪ /‬پلنگی در‬
‫ماه باشی‪ /‬یا کلمه‌ای‪ /‬که کلاغ همسایه م ‌یشود‪ /‬دروغ در دو پیراهن‬ ‫«همه‌ی کلمات در ونک پیاده می‌شوند» مجموعه شعر نسبتاً کوتاه‪،‬‬
‫دروغ م ‌یگوید‪ /‬و یا این شعر‪ /‬بادها چادر به سر کرد‌هاند‪ /‬بین ما پرسه‬ ‫که توسط انتشارات کاکتوس تهران با مشخصات ظاهری صد و دوازده‬
‫م ‌یزنند‪ /‬ماه‪ /‬هرشب‪ /‬با خروس محله‌ی ما‪ /‬جف ‌تگیری م ‌یکند‪ /‬و تو باید‬ ‫صفحه و با قیمت پنج هزار تومان در بهار نود و چهار منتشر و روانه بازار‬
‫سگ‌های درونش را دوست بداری‪ /‬در این چند شعر اندیشه و صور خیال‬
‫سریا داودی حموله را به وضوح می‌توان مشاهده کرد‪ .‬و حتی پیوند‬ ‫کتاب شده است‪.‬‬
‫اندیشه و زبان را به وسیله هارمونی ایجاد شده‪ ،‬هر چه زبان به سمت‬ ‫این مجموعه شعر‪ ،‬حاصل کنکاش‪ ،‬تفکر و انتخاب و چینش شاعرانه‌ی‬
‫سادگی م ‌یرود ندیشه شفاف می‌شود‪ .‬و هر چه به سمت و سو صور خیال‬ ‫شاعراست‪ .‬شعرهایی که زبان به عنوان مهمترین مولفه‌ی آن‪ ،‬نقش‬
‫حرکت م ‌یکند اندیشه به سمت لایه‌های پنهان حرکت م ‌یکند‪ .‬شعر‬ ‫کلیدی دارند‪ .‬هر شاعری دارای دامنه واژگانی متفاوتی است که بوسیله‬
‫خانم داودی‪ ،‬شعری است نشات گرفته از تجارب عمومی و ذهن ‌یاش‬ ‫آن دست به ساخت یک اثر هنری م ‌یزند‪ .‬سریا داودی هم از این قائله‬
‫و برخورد مجازگونه‌اش با طبیعت‪ .‬او در جزئیات هر سوژه‌ای عمیق‬ ‫جدا نیست‪ .‬او شاعری است که تکنیک‌های زبانی را خوب بکار م ‌یبرد‪،‬‬
‫می‌شود و آن را با روح و پوست خود می‌آمیزد و بعد در غالب یک شعر‬ ‫چه در جابجایی ارکان جمله‪ ،‬و چه در ساخت و شکستن ساختاری نحو‬
‫به مخاطب ارائه می‌دهد‪ .‬روایت در شعرهای او به صورت کاملًا شکسته‬ ‫جمله‪ ،‬بدون اینکه باعث تخریب و یا بر خلاف قاعده‌های دستوری زبان‪،‬‬
‫رویت می‌شود‪ .‬او ارتباط افقی عمودی بندها را بوسیله یک نخ نامرئی‬ ‫از زیباشناختی شعر بکاهد‪ .‬شاعر می‌تواند به وسیله ساخت نشان ‌هها و‬
‫نمادهای زبانی و مضمونی‪ ،‬دست مخاطب را بگیرد و دنیای جدیدی از‬
‫درهم م ‌یآمیزد و ارتباط می‌دهد تا کلیت اثرساخته شود‪.‬‬ ‫سوبژه و ابژه‌ها را جلوی چشمش قرار دهد‪ .‬تا مخاطب به این وسیله‪ ،‬به‬
‫کدها و کلید واژه‌های در شعر برسد‪ .‬خورشید یا باد‪ ،‬دیگر آن خورشید‬
‫‪ . 2‬خوانش مجموعه داستان «سطرهایی که تبرئه‬ ‫و باد هر روزه نیستند که ما آنها را لمس یا مشاهده م ‌یکنیم‪ .‬بخاطر‬
‫نم ‌یشوند» اثر مرتضی حاتمی‬ ‫این مسئله‪ ،‬نقش زبان برای آفرینش‪ ،‬و یا بازآفرینی هستی‪ ،‬از فرا‬
‫واقعیت و واقعی ‌تها در شکل مجاز آن‪ ،‬شکل م ‌یگیرد‪ .‬عادی بودن هر‬
‫«سطرهایی که تبرئه نمی‌شوند» اسم مجموعه داستانی از مرتضی حاتمی‬ ‫چیزی‪ ،‬آن را به کلیشه تبدیل م ‌یکند‪ .‬شاعر بوسیله آشنایی زدایی در‬
‫است که در برگیرنده نه داستان کوتاه در هفتاد و پنج صفحه است که‬ ‫زبان می‌خواهد آن چیز شکل گرفته در ذهن را از همین کلیشه رها‬
‫توسط انتشارات ژنگ منتشر و روانه بازار کتاب شده است‪( .‬غنچه‌های‬ ‫کند‪ .‬تقطیع کردن همین زبان در شکل ارگانیک پلکانی‌اش‪ ،‬احتیاج به‬
‫همیشه نارس‪ ،‬جاده‌ها مرا می‌نویسند‪ ،‬رویای فراموش شده‌ی رن ‌گها‪،‬‬ ‫ذهنی خلاق دارد‪ .‬چون همین امر باعث ایجاد وحدت موضوعی و ایجاد‬
‫آدم‌هایی که غروب کرد‌هاند در من‪ ،‬سطرهایی که تبرئه نم ‌یشوند‪ ،‬وقتی‬ ‫فرمی زیبا در ساختار افقی و عمودی شعر می‌شود‪ .‬پس رابطه‌ی زبان‬
‫ن ‌یها شکوفه م ‌یدهند‪ ،‬بلوغ زودرس نا فرجام‪ ،‬پیوند خون و خودنویس‪،‬‬ ‫با ذهن‪ ،‬باید در حالت نسبی آن‪ ،‬رابطه‌ای دو سویه باشد‪ .‬تا شاهد از‬
‫جسد زغالی اسب ماده) غنچه‌های همیشه نارس داستانی است از‬ ‫هم گسیختگی‌های ذهنی و زبانی نشویم‪ .‬تا هست ذهنی شعر‪ ،‬با هست‬
‫به تصویر کشیدن بمباران‌های هوایی در کرمانشاه‪ ،‬و زیر آوار ماندن‬ ‫عینی آن در زبان و تصویر و یا شکل کلامی آن‪ ،‬رویه رو به جلو را طی‬
‫انسان‌های ب ‌یگناهی که ناخواسته وارد این مقوله خانمان‌سوز شده‬ ‫کند‪ .‬و بتواند هست ذهنی را به هست عینی مبدل کند‪ .‬پس می‌شود‬
‫بودند‪ ،‬کودکان ب ‌یپناه‪ ،‬پیرمردها و پیرز ‌نهایی که فهمید‌هاند در این‬ ‫گفت رفتارهای زبانی در شکل رادیکال خود‪ ،‬می‌تواند باعث برجسته‬
‫دنیا ممکن است آدم‪ ،‬آدم را بخورد‪ .‬ساختار زبانی این داستان‪ ،‬ساختاری‬ ‫سازی سطر و همچنان ایجاد موسیقی و ایجاد فرم در ساخت کلی شعر‬
‫ساده و در عین حال‪ ،‬گاهی به زبان توصیفی می‌رسد‪ .‬فضا سازی و‬ ‫شود‪ .‬حالا با هم به خوانش چند شعر از این مجموعه بپردازیم‪ / .‬باد‬
‫ایجاد خلق موقعی ‌تها از زاویه دید اول شخص باعث ملموس شد ِن‬ ‫را‪ /‬درپیراهنش پنهان کرد‪ /‬آفتاب گردان‪ /‬از سایه‌ی خود و گریخت‪/‬‬
‫بیشتر داستان برای مخاطب گشته است‪ .‬جنس دیا لوگ ها به لهجه‌ی‬ ‫اگرخورشید خواب بماند‪ /‬زن‪ /‬انکار م ‌یشود‪ /‬و حالا شعر بعد‪ /‬میخی‬
‫فارسی کرمانشاهی نوشته شده است‪ .‬و این مقوله مهم خود م ‌یتواند‬ ‫کوبیده شد‪ /‬به سای ‌هات‪ /‬اسبی از پیراه ‌نام گریخت‪ /‬کشته‌ی هر جنگی‬
‫گویای خلاقیت نویسنده در ایجاد این دیالو ‌گها باشد‪ .‬استفاده از لهجه‬ ‫باشیم‪ /‬کلمات‪ /‬مجازات م ‌یشوند‪ /‬پس می‌شود با توجه به این دوشعر‬
‫کرمانشاهی برای ساخت این دیالوگ‌ها می‌تواند هم به بومی گرایی و‬ ‫که در سطر بالایی آمده است به نوگرایی زبان توجه کرد‪ .‬زبان شبیه‬
‫ایجاد و ساخت فضای فولکلور و هم تعیین کننده روند ساختاری لحن‪،‬‬ ‫یک کوه بلند است که اگر شاعر یا نویسنده بخواهد آن را فتح کند‬
‫در کلیت اثر باشد‪ .‬لذا این مولفه‌ها‪ ،‬می‌تواند در ساخت داستان‪ ،‬برای‬ ‫احتیاج به عرق ریزان روح و جسم دار د‪ .‬و این امر احتیاج به درک‬
‫نویسنده با این سبک و سیاق‪ ،‬ایجاد پارامتر کند‪« .‬ناگهان هواپیمایی‬ ‫درستی از جامعه و در سطح بالاتری هستی دارد‪ .‬شناختی عمیق‪ ،‬تا‬
‫جنگی‪ ،‬دیوار صوتی را شکست‪ .‬بهمن کو‌هها به راه افتاد‪ .‬همه پرنده‌ها‬ ‫بتوانیم رازی را در لایه‌های پنهان کلمات‪ ،‬پنهان کنیم‪ .‬دومین مولفه‌ای‬
‫که در مجموعه شعر (همه‌ی کلمات در ونک پیاده می‌شوند) توج ‌هام را‬
‫به خود معطوف ساخت‪ ،‬اندیشه شاعر بود‪ .‬که گاه به ما این امکان را‬
‫م ‌یدهد که اندیشه‌اش را با ما در میان م ‌یگذارد‪ .‬و گاه کاری م ‌یکند‬
‫که ما را به اندیشیدن وام ‌یدارد‪ .‬و خود این رخداد‪ ،‬باعث جهت دادن‬
‫به فکر مخاطب و گاهی هم باعث کشف و شهودهای شاعرانه می‌شود‪.‬‬
‫سریا داودی بوسیله اقتصاد کلمات‪ ،‬باعث ایجاد ایجاز‪ ،‬در شعر می‌شود‪.‬‬
‫و اندیشه و تفکرش را با خرج کردن کمترین کلمات‪ ،‬به مخاطب ارائه‬
‫می‌کند‪ .‬او به اقتضای سوژه‌ای که دارد از کلمات استفاده م ‌یکند تا‬
‫بتواند اندیشه‌اش را در راستای سوژه‌اش همسو کند‪ .‬پس شاعر حرفه‌ای‬
‫باید به این قضیه واقف باشد که در خرج کردن کلمات باید صرفه جویی‬
‫کرد‪ .‬شاخ برگ دادن‌های الکی‪ ،‬فقط باعث تلف شدن وقت مخاطب‬
‫می‌شود‪ .‬شاعر برای بازآفرینی هستی همین کلمات را در دست دارد‪.‬‬
‫و با همین کلمات ساده و پیش پا افتاده است که دست به آفرینشی نو‬
‫می‌زند‪ .‬دنیایی از دیده‌ها و ندید‌هها‪ ،‬به همین علت مخاطب در اندیشه‌ی‬
‫او سهیم می‌شود‪ .‬و انس م ‌یگیرد با جهانی تازه از کلمات و اندیشه‌های‬
‫نو و بکر‪ ،‬در شعر مدرن یکی از رک ‌نهای پایه و اساسی شعر‪ ،‬اندیشه‬
‫است‪ .‬شاعر بدون اندیشه‪ ،‬بطورنسبی‪ ،‬اثرش ماندگاری زیادی را به چشم‬
‫نخواهد دید‪ .‬چون‌که شعر بدون اندیشه‪ ،‬شعری است که انگار پوچ و‬
‫بی هدف است‪ .‬به شاعرهای پیشین هم اگر رجوع کنیم م ‌یبینیم به‬
‫اندیشه به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌های شعری در سرلوحه‌ی آنها‬