Page 23 - Shahrvand~BC No.1354

‫همراه مادِر زندانی‪ ،‬شرمساری خودم را ابراز م ‌یکنم‬ ‫ادبیات‬

‫سال ‪ / 22‬شماره ‪ - 1354‬جمعه ‪ 9‬دادرم ‪1394‬‬‫‪23‬‬ ‫گفت‬
‫و گو‬
‫در گفت‌وگو با حامد فرمند‪ ،‬کنشگر‪-‬پژوهشگر حوزه‌ی کودک و مدیرعامل مؤسس ‌هی کویپی (بخش ‪)1‬‬

‫تفاو ‌تهای زندانی شدن پدر با مادر‪ ،‬اهمیت دارد‪ .‬به عنوان مثال تاثیر‬ ‫سپیده جدیری‬
‫زندانی شدن مادرم بر من و خواهرم که تنها دو سال اختلاف سن داشتیم‪،‬‬
‫متفاوت بود‪ .‬همچنین یکی از آثار روانی زندانی شدن والدین‪ ،‬م ‌یتواند‬
‫خشم کودک از پدر یا مادرش باشد‪ .‬این خشم‪ ،‬به دلیل ناتوانی کودک‬ ‫پس از منتشر شد ِن د ‌لنوشته‌ی‬
‫در درک احساس خودش‪ ،‬ناتوانی در تحلیل احساس پدر یا مادر زندانی‬ ‫نرگس محمدی ربادره‌ی‬
‫نسبت به خودش و در ادامه‪ ،‬درک نشدن احساسش توسط اطرافیان و‬
‫همراهی نشدن برای یافتن راه حلی منطقی در برخورد با احساساتش رخ‬ ‫فرزندا ‌ناش‪ 1‬در فضای مجازی‪،‬‬
‫واکنش‌های مختلفی از سوی‬
‫م ‌یدهد‪ .‬من در سنی از مادرم جدا شدم که آغاز سن وارد شدن به محیط‬ ‫کنشگران سیاسی و مدنی نسبت‬
‫اجتماعی بود‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬گف ‌توگو نداشتن بین اعضای خانوده‪ ،‬که‬
‫یکی از ویژگ ‌یهای شایع در بسیاری از خانواد‌هها با تجربه زندان است‪،‬‬ ‫به این موضوع صورت گرفت‪.‬‬
‫عده‌ای انتقادهای تندی را نسبت‬
‫باعث م ‌یشود که هر یک از اعضا‪ ،‬روشی را برای مقابله با بحران اختیار‬ ‫به این د ‌لنوشته مطرح کردند‬
‫و عده‌ای نیز در حمایت از نرگس محمدی و د ‌لنوشته‌اش برآمدند‪ .‬کند‪ .‬این روش‪ ،‬لزوما در مورد کودک‪ ،‬روش سالمی نخواهد بود‪ .‬به عنوان‬
‫حامد فرمند اما نظری متفاوت از بقیه دارد‪ .‬او کنشگر‪-‬پژوهشگر حوزه‌ی مثال‪ ،‬ذهن من به دنبال راهی برای توجیه کردن این جدایی و مقابله با‬
‫کودک است و بنیان‌گذار و مدیرعامل «کویپی‪ ،‬مؤسس ‌هی غیر انتفاعی احساس تلخ نبودن مادرم م ‌یگشت‪ .‬در آن شرایط‪ ،‬راهی که پیدا کرد‪،‬‬
‫کودکان زندانیان»‪ 2‬در آمریکا‪ .‬مادر خود او نیز (هنگامی‌که آقای فرمند توجیه این احساس با خشمگین بودن از مادر بود‪ .‬این خشم‪ ،‬در بررسی‬
‫شش سال داشت) به دلایل سیاسی دستگیر شده بود و به مدت پنج کودکانی که جدایی را تجربه م ‌یکنند‪ ،‬به عنوان یکی از اتفاقات رایج‬
‫سال در زندان بود‪ .‬به نظر می‌رسد که این تجربه‌ و همذات‌پنداری‌اش شناخته شده است‪ .‬رابطه سالم با کودک و نگاه کردن از زاویه دید کودک‬
‫با کودکان زندانیان‪ ،‬در سن ‪ ۳۴‬سال ‌هگی انگیزه‌ی آقای فرمند قرار در ای ‌نجا معنایش کمک به کو دک در درک احسا ‌ساش‪ ،‬به رسمیت‬
‫گرفته باشد که به فکر تاسیس مؤسسه‌ای برای حمایت از کودکانی که شناختن احساس کودک و کمک به او برای بهبود و مقابله با آثار منفی ‪ -‬ایشان به عنوان مادر‪ ،‬حق دارد درد دل کند و در مورد شرای ‌‌طاش‬
‫والدین زندانی داشته‌اند بیفتد‪ .‬او دو سال بعد‪ ،‬مقدمات تاسیس موسسه زندانی شدن والدی ‌ناش است‪ .‬ناآگاهی اطرافیان در چگونگی برخورد با بنویسد‪.‬‬
‫کودک‪ ،‬گف ‌توگو نکردن با او‪ ،‬به خصوص با کودکانی که سن کمتری دارند ‪ -‬ایشان به عنوان فعال مدنی‪ ،‬باید چنین مطالبی را بنویسد و اطلاع‬ ‫کودکان زندانیان را فراهم کرد‪.‬‬
‫حامد فرمند معتقد است که هی ‌چیک از این دو نقد به د ‌لنوشت ‌هی خانم و تحلیل کردن احساس کودک بر اساس برداش ‌تهای خودشان‪ ،‬کودک را رسانی کند‪.‬‬
‫‪ -‬نوشتن نامه توسط یک فعال مدنی‪ ،‬خودش یک فعالیت مدنی محسوب‬ ‫در مواجهه با بحران عاجز م ‌یکند‪ .‬همین شرایط برای من هم اتفاق افتاد‬ ‫محمدی وارد نیست‪:‬‬
‫‪In touch with Iranian diversity‬‬ ‫م ‌یشود‪.‬‬ ‫و به دلیل ناتوان ‌یام در تحلیل حس خشمی که داشتم‪ ،‬آن را پنهان کرده‬ ‫یک‪ :‬جلب ترحم و خرید عاطفه با استفاده از شرایط کودکان‬
‫بودم و فهمیدن و پذیرفتن آن‪ ،‬زمان برد‪ .‬با نگاه از زاویه دید کودک‪ ،‬خشم‬
‫این سه مورد را به عنوان کل ‌یترین دفاعیات از نوشته خانم محمدی قابل‬ ‫او را توجیه نم ‌یکنیم‪ .‬بلکه به او کمک م ‌یکنیم تا شرایط پیرامو ‌ناش را‬ ‫دو‪ :‬نپذیرفتن مسئولیت در برابر شرایط کودک‬
‫طرح م ‌یدانم‪ .‬در مقابل نقدهایی هم وجود دارد‪:‬‬ ‫درک کند‪ .‬به او حق م ‌یدهیم که خشمگین باشد اما با او همراه م ‌یشویم‬ ‫اما یادآوری م ‌یکند که یکی از آسی ‌بهای جدی فعالی ‌تهای مدنی متمرکز‬
‫تا شرایط والدین زندان ‌یاش را درک کند‪ .‬در این جا‪ ،‬دلیل زندانی شدن‪،‬‬ ‫بر تغییر شرایط زندانیان سیاسی دارای فرزند‪ ،‬پذیرش هر نوع اقدامی زیر‬
‫‪ -‬ایشان با نوشتن درباره کودکا ‌ناش‪ ،‬قصد برانگیختن عاطفه دیگران را‬ ‫کمترین اهمیت را دارد‪ .‬به همین دلیل است که م ‌یگویم قرار نیست رفتار‬ ‫پوشش فعالیت سیاسی است بدون در نظر گرفتن حقوق و روان کودک‪.‬‬
‫داشت‪.‬‬ ‫یا اهداف فعال مدنی تحلیل شود که منصفانه یا غیر منصفانه بود ‌ناش‬ ‫آقای فرمند حدود بیست سال تجرب ‌هی مدیریت در حوز‌ههای مختلف را‬
‫پیش بیاید‪ .‬ما تنها از زاویه دید کودک‪ ،‬احساساتش را درک م ‌یکنیم تا‬ ‫نیز در کارنامه دارد و سه سال به طور ثابت و حدود هشت سال به صورت‬
‫‪ -‬ایشان مسئولیت خودش در برابر فرزندانش را بر گردن حاکمیت‬ ‫او بهتر با موضوع جدایی کنار بیاید‪ .‬همین موضوع در جدایی بر اثر طلاق‬
‫م ‌یاندازد در صورتی که به عنوان یک فعال مدنی در ایران باید م ‌یدانسته‬ ‫هم مطرح است‪ .‬قرار نیست با نگاه کردن از زاویه دید کودک‪ ،‬پدر و مادر‬ ‫آزاد تجرب ‌هی روزنامه نگاری داشته است‪.‬‬
‫با چه حکومتی در حال مبارزه و در چه جامع ‌های در حال فعالیت است‪.‬‬ ‫تصمی ‌مشان بر جدایی را‪ ،‬با فرض درستی این تصمیم‪ ،‬تغییر دهند‪ .‬اما‬ ‫بخش نخس ِت گف ‌توگوی مجل ‌هی شهروند بی سی با او را در ادامه‬
‫‪ -‬ایشان به عنوان یک فعال‪ ،‬اساسا نباید بچ ‌هدار م ‌یشد یا بعد از بچ ‌هدار‬
‫م ‌یخوانید‪.‬‬
‫شدن باید فعالی ‌تاش را محدود م ‌یکرد‪.‬‬
‫قبل از این که به نامه خانم محمدی بپردازم‪ ،‬به طور کلی در مورد وارد‬
‫در رفتارها ‌یشان‪ ،‬کودک را هم با همه احسا ‌سها و ویژگ ‌یهایش‪ ،‬درنظر شدن کودکان در گف ‌توگوی فعالان مدنی‪ ،‬به دو نکته اصلی نقد وارد‬
‫م ‌یدانم‪:‬‬ ‫خواهند گرفت‪.‬‬
‫‪Vol. 22 / No. 1354 - Friday, July 31, 2015‬‬ ‫یک‪ :‬جلب ترحم و خرید عاطفه با استفاده از شرایط کودکان‬ ‫لطفا دربار ‌هی اهداف و بازخوردهای طرح فی ‌سبوک ِی «‪ #‬من_‬
‫نظرتان دربار ‌هی این دیدگاه فمینیستی که خانم سهیلا وحدتی‬ ‫شرمسارم» که پس از واکن ‌شهای عد ‌های از کنشگران به‬
‫دو‪ :‬نپذیرفتن مسئولیت در برابر شرایط کودک‬ ‫در مقال ‌‌هی اخیرشان‪« ،‬مادران باید بچ ‌هداری کنند‪ ،‬یا مبارز ‌هی‬ ‫د ‌لنوشت ‌هی خانم نرگس محمدی دربار ‌هی فرزندانش‪ ،‬برای‬
‫بسیاری از فعالان مدنی و سیاسی‪ ،‬نه فقط والدین یا خانواده زندانیان‪،‬‬ ‫مدنی؟»‪ 3‬مطرح کردند چیست؟‪« :‬مادر شدن یک تصمیم فردی‬ ‫پرداختن به مسئل ‌هی کودکا ِن زندانیان به راه انداختید برایمان‬
‫آگاهانه یا ناآگاهانه‪ ،‬با نوشتار یا تصاویری که منتشر م ‌یکنند‪ ،‬عاطفه و‬
‫احساساتدیگران رادرگیر م ‌یکنند تا آ ‌نها را نسبت به شرایط فرد زندانی‬ ‫است‪ ،‬اما پرورش نسل آینده یک مسئولیت اجتماعی است!»‬ ‫توضیح دهید‪.‬‬
‫که از قضا کودک یا کودکانی هم دارند‪ ،‬حساس کنند‪ .‬در این شرایط‪ ،‬هیچ‬ ‫هما ‌نطور که در پاسخ به اولین سوال اشاره کردم‪ ،‬من هم جزو قایلین به‬
‫کدام از زاویه کودک به ماجرا نگاه نم ‌یکنند و حتی از آثار روانی که با این‬ ‫این نظر هستم که همه ما در برابر کودکان‪ ،‬پرورش و حمایت از آ ‌نها‪،‬‬ ‫کمپین من_شرمسارم در اصل بعد از انتشار نامه خود خانم محمدی‬
‫مسئولیم؛ اما به این بحث که توسط ایشان و چند نفر دیگر از فعالان حوزه‬ ‫شکل گرفت‪ .‬در این نامه وی به عنوان مادر‪ ،‬و در حالی که احساس ناامنی‬
‫کار به کودک وارد م ‌یکنند هم با خبر نیستند‪.‬‬ ‫زنان مطرح شده‪ ،‬نکت ‌های را اضافه م ‌یکنم‪ .‬در مقاله ایشان و چند جای‬ ‫را که کودکا ‌ناش تجربه کرد‌هاند شرح م ‌یدهد از شرایطی که برا ‌یشان‬
‫همچنینداشتن مسئولیت شرایط رخداده برای کودک از جانب حاکمیت‪،‬‬ ‫دیگر من با عبارت «دایه مهربا ‌نتر از مادر» برخورد کردم که به کسانی‬ ‫ایجاد شده‪ ،‬ابراز شرمندگی م ‌یکند‪ .‬من‪ ،‬از آن جایی که به «مسئولیت‬
‫مسئولیت خانواده و جامعه در برابر او را کاهش نم ‌یدهد که متاسفانه در‬ ‫اشاره م ‌یکند که در مورد رابطه کودک و مادر و البته در موارد دیگر به‬ ‫اجتماعی در برابر کودکان» باور دارم‪ ،‬همراه مادر زندانی‪ ،‬شرمساری خودم‬
‫رفتار و گفتار بسیاری از فعالان و نه تنها خانواد‌ههای زندانی‪ ،‬این موضوع‬ ‫رابطه کودک و والدی ‌ناش نقد وارد م ‌یکنند‪ .‬گرچه م ‌یپذیرم که بخش‬ ‫را ابراز کردم‪ .‬شاید هنوز زود باشد که از بازخوردهای این کمپین حرف‬
‫عمد‌های از این عبارت‪ ،‬اشاره به نقدهای مداخل ‌هجویانه و نصیح ‌تگرانه‬ ‫بزنیم‪ .‬ولی ایجاد این سوال که چرا ما باید شرمسار باشیم‪ ،‬مسئولیت ما در‬
‫لحاظ نم ‌یشود‪.‬‬ ‫است‪ ،‬اما به دلیل مطرح شدن کلی و بدون قید و شرط این اعتراض‪،‬‬ ‫برابر فرزندان دیگران چیست و جایگاه مادر‪-‬فعال مدنی کجاست‪ ،‬به نظرم‬
‫با این حال‪ ،‬شخصا نامه خانم محمدی را مشمول هی ‌چکدام از این دو نقد‬ ‫گفتن این نکته را ضروری م ‌یدانم که جامعه در قبال مسئولیتی که دارد‪،‬‬ ‫م ‌یتواند شروع خوبی برای رسیدن به تعاریف دقی ‌قتری از فعالی ‌تهای‬
‫نم ‌یدانم‪ .‬با این حال یادآوری م ‌یکنم یکی از آسی ‌بهای جدی فعالی ‌تهای‬ ‫حقی هم دارد‪ .‬جامعه‪ ،‬هما ‌نطور که پی ‌شتر هم اشاره کردم در مواجهه با‬ ‫مدنی باشد در عین حال که بحث حقوق و توجه به روان کودک هم به‬
‫مدنی متمرکز بر تغییر شرایط زندانیان سیاسی دارای فرزند‪ ،‬پذیرش هر‬
‫نوع اقدامی زیر پوشش فعالیت سیاسی است بدون در نظر گرفتن حقوق‬ ‫مباحث مرتبط با فعالی ‌تهای مدنی اضافه شود‪.‬‬

‫خود شما نیز فرزند یک مادر زندانی بود ‌هاید و چند جا نوشته نقض حقوق کودک و مشاهده رابطه ناسالم والدین و کودک‪ ،‬حق مداخله و روان کودک‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬یکی از افرادی که نقد «خرید عاطفه»‬
‫بودید که تا بیست و پنج سال‪ ،‬از ایشان خشمگین بود ‌هاید‪ .‬علت و اظهار نظر دارد‪ .‬در مورد حقوق کودک‪ ،‬تا حدودی حد و مرز مداخله توسط خانم محمدی با انتشار آن نامه را مطرح کرده بود‪ ،‬مطلب خود را‬
‫این خش ِم طویل مدت چه بود؟ آیا به نظرتان منصفانه است که با توجه به قوانین بی ‌نالمللی روشن است‪ .‬اما به نظر من‪ ،‬موضوع رابطه از فضای عمومی پاک کرد با این توجیه که این نامه‪ ،‬از جنبه دیگری هم‬
‫موضوعاتی نظیر فعالیت مدنی والدین و زندانی شد ‌نشان را فقط سالم و ناسالم نیاز به تعریف دارد و جامعه باید حقوق خود را در این باره قابل ارزیابی و البته قابل توجیه و پذیرفتنی است و آن هم فعالیت سیاسی‬
‫از زاویه دید کودک قضاوت کنیم و تاثیر اجتماعی فعالیت آنها را بداند‪ .‬با ای ‌نحال در این مورد من از عبارت حق اظهار نظر استفاده کردم است‪ .‬به این ترتیب شخصا نه نقدهای موافق و نقدهای مخالف نامه ایشان‬
‫چون هنوز در حوز‌ههای روانشناسی‪ ،‬ما مداخله را نم ‌یتوانیم توجیه و را به زاویه دید کودک نزدیک نم ‌یدانم و بلکه در موارد زیادی از جمله این‬
‫مثال که عرض کردم‪ ،‬ناقض حقوق کودک هم محسوب م ‌یشود‪.‬‬ ‫توصیه کنیم‪.‬‬ ‫تح ‌تالشعاع آن قرار دهیم؟‬
‫ادامه دارد‪.‬‬
‫نظرتان دربار ‌هی دیدگا ‌ههایی که برخی کنشگران سیاسی‪ ،‬هنری و‬ ‫من تاکیدم بر روی رابطه موثر والدین با کودک است‪ .‬دیدن از زاویه‬
‫‪« 1‬از فرزندانم مادرشان را ربودید» منتشر شده در وبسایت کانون‬ ‫اجتماعی در نق ِد د ‌لنوشت ‌هی خانم نرگس محمدی روی فی ‌سبوک‬ ‫نگاه کودک‪ ،‬منجر به قضاوت والدین نم ‌یشود که منصفانه یا غیرمنصفانه‬
‫مدافعان حقوق بشر در این آدرس‪:‬‬ ‫و توئیتر منتشر کردند چیست؟ کدا ‌میک را با در نظر گرفت ِن‬ ‫باشد‪ .‬به نظر من آ ‌نچیزی که امکان قضاوت و حتی مداخله فعال حوزه‬
‫‪23‬‬ ‫‪http://www.humanrights-ir.org/?p=1381‬‬ ‫کودک یا جامع ‌های را که در برابر کودکان احساس مسئولیت م ‌یکند‪ ،‬به‬
‫زاوی ‌هی دید کودک‪ ،‬منصفان ‌هتر م ‌یدانید؟ چرا؟‬ ‫آ ‌نها م ‌یدهد‪ ،‬دو چیز است‪ :‬نقض حقوق کودک و رابطه ناسالم کودک‬
‫‪2 http://coipi.org/fa/‬‬ ‫‪ 3‬منتشر شده در سایت بیدارزنی در این آدرس‪:‬‬ ‫شاید بتوان اظهار نظرهایی که در مورد د ‌لنوشته خانم محمدی مطرح‬
‫و والدین‪.‬‬
‫‪http://bidarzani.com/22928‬‬ ‫شده را به چند دسته طبقه بندی کرد‪:‬‬ ‫در بررسی اختلال در رابطه فرد زندانی و فرزندانش‪ ،‬توجه به سن کودک‪،‬‬
‫جنسیتش‪ ،‬نوع رابطه فرد با کودک‪ ،‬قبل‪ ،‬حین و بعد از دوره زندان و‬