Page 24 - Shahrvand BC No.1220
P. 24
سیاست
مخالفت مصر یها با تلاش اخوان ال ُمسلمین برای برپایی رژیم ولایت فقیه 24
نداشت ،زیرا که قؤه قضایی هیی که هنوز در دست کارگزاران مبارک بود، قانون اساسی جدید ن هتنها قانون شریعة را منشأ قانو نگذاری م یداند ،بلکه تفسیر شریعة را از حیط ٔه اختیار «دادگاه عالی قانون
مانع تشکیل نهادهای دموکراتیک م یشد ،که از همه واض حتر ،انحلال اساسی» خارج کرده و به عهدٔه «روحانیون عال یقدر ُسّنی» گذاشته است که در «شورای روحانیون عظام الازهر» جمع هستند.
پارلمان در تابســتان بود« .دادگاه عالی قانون اساســی» پارلمان را به
دلایل مختلفی منحل کرد ،از جمله به دلیل خدشه در انتخاب بسیاری
از نماینــدگان پارلمان .اما دلیل اصلی ،این بود کــه «نظام انتخاباتی سادات که سیاس ِت تغییر ســمتگیری و دوستی مصر با اتحاد شوروی نوشت ٔه بِن استیونسون (در نشری ٔه انگلیسی روزان ٔه مورنینگ استار)
مختلط» ،که در آن دو ســ ّوم کرس یهای پارلمان به احزاب سیاسی و دنبال م یشــد -که از زمان جمال عبدالناصر با مصر پیوندهای نزدیکی ترجم ٔه حبیب ناظری
داشت -و در عوض ،نزدیکی به ایالات متحد آمریکا و اجرای برنام ههای
ی کس ّوم آن به نامزدهای مستقل تعلق م یگیرد» ،خلاف قانون اساسی اقتصادی نولیبرالی [خصوص یسازی،
اســت .به نظر م یآید که نظام انتخاباتی مختلــط را برای این تنظیم مبارزه با سندیکاها ،حذف یاران هها]...
کرده بودند که اسلامگرایان به اکثریت دست یابند ،چرا که بسیاری از م ّد نظر بود ،از قوانین شــریعة برای سال متسیب /شماره - 1220جمعه 15ید 1391
«نامزدهای مســتقل» ممکن است که اعضای «حزب عدالت و آزادی» کسب حمایت اســامگرایان از این
نبوده باشند ،اما اعضای اخوا نالمسلمین بودند که در خفا از سوی این اقدا مهای دولت بهر‌هگیری م یشــد.
ســازمان برگزیده و برای نمایندگی مجلس فرســتاده شده بودند .این اما قانون اساســی تازٔه مصر ،از این
ادعا که حکم دادگاه قانون اساســی توســط هواداران مبارک تنظیم و هم جلوتر م یرود .مــا ّدٔه دوم قانون
صادر شــده بود ،در مقابله با واقعیت ،رنگ م یبازد .دلیل عمدٔ‌ه خروج اساســی جدید ن هتنها قانون شریعة
نمایندگان نیروهای ترق یخواه و سکولار مصری از مجمع قانون اساسی، را منشــأ قانو نگذاری م یداند ،بلکه
همین بود. بنــد ۲۱۹آن که پس از اســتعفای
رأی آری دادن به قانون اساسی تازٔه مصر در یک رفراندوم و تصویب آن اعترا ضآمیــز نیروهــای مخالف از
با یک اکثریت بسیار ضعیف و با شرکت تعداد اندکی از رأی دهندگان، «مجمــع قانون اساســی» به قانون
بعید است که بتواند نظم را در کشور برقرار کند ،بلکه در ما‌ههای آینده، اساســی اضافه شد ،تفسیر شریعة را
مبارزه در خیابا نها را تشدید خواهد کرد .قانون اساسی جدید ،با دادن از حیط ٔه اختیار «دادگاه عالی قانون
قدرتــی زیاد به رئیس جمهور و اختیار و قــدرت قانو نگذاری زیاد به اساســی» خارج کرده و بــه عهدٔه
دموکراسی سرمای هداری به معیارهای نب ههتکنّهلافاقشبداهدتمویکراحتس ٰیی روحانیون، «روحانیون عال یقدر ُسّنی» گذاشته
هست .قانون اساس یهای اقتصادی هم ندارد ،بلکه است که در «شورای روحانیون عظام
قبلی مصر شامل بندهایی مبنی بر اشتغال کامل برای همه ،ملی کردن،
آمــوزش رایگان ،و مالکیت دولتی بر ثــروت و زمین ملی بودند .البته الازهر» جمع هستند.
در قانــون اساســی جدید ،اشــارٔه
در هفت ههای آخر سال ۲۰۱۲که پشت سر گذاشتیم ،در مصر پیکار بر In touch with Iranian diversity
سر محتوای قانون اساسی تازٔه این کشور عرص ٔه اصلی پیکار اجتماعی
بایــد گفت که این اصول ،بازماندٔه دورٔه جمال عبدالناصر هســتند که مختصری هم به اختیار و اســتقلال اقلی تهای مسیحی و یهودی شده بود که حاکی از تفاو تهای سیاســی جــ ّدی و عمیقی بود که پس از Vol. 20 / No. 1220 - Friday, Jan. 4, 2013
هم سادات و هم مبارک همیشه را‌ههایی برای تخطی از آن اصول پیدا اســت ،مثلًا اینکه اجازه دارند خودشــان رهبر مذهب یشان را انتخاب براندازی دیکتاتوری ۳۰ســال ٔه حسنی مبارک در سال گذشته در این
م یکردند .اما قانون اساســی جدید ،سیاســ تهای نولیبرالی ۳۰سال کنند! اما این مختصر نتوانست نمایندگان سه کلیسای رسمی مصر را کشــور وجود دارد .مصر در ماه دسامبر شاهد دســ تاندازی آشکار و 24
که در مجمع قانون اساسی شرکت داشتند ،قانع کند ،و روز ۱۷نوامبر خشن به نهادهای دولتی ،خشــون تهای سازما نیافته ،و ایجاد رعب و
گذشته را در یک سند قانونی تحکیم و دائمی م یکند. بــه حالت اعتراض از این مجمع بیــرون رفتند .در حقیقت ،باید گفت وحشــت علیه مخالفان اخوا نالمسلمین و اســتفاده از نیروی پلیس و
ایــن روزها صحبت از آن اســت که دولت تــدارک مذاکره با صندوق که تقریباً هم ٔه اعضای مجمع که همســو با اخوا نالمسلمین نبودند ،به
بی نالمللی پول را برای دریافت یــک وام تقریباً ۵میلیارد دلاری آغاز تحریم مجمع قانون اساسی پیوستند ،که «جبه ٔه رهایی ملی» فراخوان ارتش برای سرکوب و فرونشاندن نارضایت یهای فزایندٔه مردم بود.
کرده است .البته روشن است که دادن چنین وا مهایی بدون چشمداشت آن را داده بود .در دو ماه گذشته ۴۰ ،نفر از ۱۰۰نفری که در ابتدا به از زمان ســقوط مبارک ،د‌هها گروه سیاســی سکولار (غیرمذهبی و/یا
نخواهد بود! این قانون اساســی چه بماند ،چه نماند ،مبارزه برای آیندٔه عنوان اعضای این مجمع انتخاب شــده بودند ،به حالت اعتراض از آن موافق جدایی دین از حکومت) شــکل گرفتند یا توانستند پس از د‌هها
انقلاب مصر ادامه خواهد داشــت .نتیج ٔه این مبارزه در خیابا نها ،و در سال فعالیت مخفی ،فعالیت علنی را آغاز کنند .در میان این گرو‌هها هر
بیرون رفتند. ایدئولوژی که فکرش را بکنید یافت م یشود ،از جمله برخی که مخت ّص
نهادهای «دموکراتیک» نوپای کشور تعیین خواهد شد. در این مورد هم صحبت زیاد م یشــود که محمد ُمرســی تحت فشار
اعترا ضهــای مردمی بالاخره فرمان فو قالعــادٔه خود را که در روز ۲۲ مصر است :مثلًا فقط سه حزب «ناصریست» فعالیت دارند.
نوامبــر صادر کرده بود و به او قدرتــی برتر از قؤه قضاییه م یداد ،پس پیکار بر سر قانون اساســی و محتوای آن ،بسیاری از این گرو‌هها را با
گرفت .اما واقعیت این اســت که قانون اساسی جدید ،همچنان قدرت هم متحد کرده است .یکی از این اتحادها «جبه ٔه رهایی ملی » ()NSF
بســیار زیادی به رئیس جمهور م یدهد .برای مصر یها این امر تاز‌هیی نــام دارد .صدر یا هماهنگ کنندٔه ایــن گروه ،محمد البرادعی معروف
نیست .وضعیت اضطراری که مبارک پس از ترور و کشتن انور سادات اســت که یک سیاســتمدار لیبرال اســت .از زمانی که رئیس جمهور
در ســال ۱۹۸۱صــادر کرد نیز تا فوری ٔه ســال ۲۰۱۱ادامه داشــت! مصر ،محمد ُمرسی ،تصمیم به استفاده از قدر تهای فو قالعادٔه ریاست
محمد نور فرحات ،استاد قانون اساسی در دانشگاه الزقازیق ،در قاهره، جمهوری گرفت تا بتواند سیاســ تهای خود را به پیش ببرد« ،جبه ٔه
م یگویدُ« :مرسی هم مثل مبارک از قدرت بدون کنترل برخوردار و از رهایــی ملی» تظاهرات اعتراضی روزان هیی را نــه فقط در قاهره ،بلکه
هرگونه نظارت پارلمانی فارغ خواهد بود .قانون اساسی جدید ،سیستم در سراســر مصر سازمان داده است که از لحاظ وسعت و مبارز‌هجویی،
با تظاهــرات منتهی به انقلاب ۲۰۱۱قابل مقایســه اســت« .ائتلاف
ریاست جمهوری «فرعونی» را دست نخورده باقی خواهد گذاشت». دموکراتیک انقلابی» یکی دیگر از این گرو‌هبند یهای سیاسی است که
مدافعان ُمرسی ادعا دارند که او چار‌هیی جز تو ّسل به قدرت فو قالعاده در مبارزه پیرامون محتوای قانون اساســی مصر شکل گرفت .آغازگران
این ائتلاف ،حزب کمونیست مصر و حزب ائتلاف مردمی سوسیالیست
بودند.
اخوا نالمسلمین و شــاخ ٔه پارلمانی آن -حزب عدالت و آزادی -تلاش
زیادی دارند که تعهد خود به دموکراســی را برجسته کنند ،و مخالفان
را ،هواداران جا نســخت رژیم مبارک نشان دهند .البته هما نطور که
CNNو BBCو دیگر رســان هها بارها و بارها تکرار کردهاندُ ،مرسی در
انتخابات ریاســت جمهوری برنده شــد ،و به قول جهادالحداد ،مشاور
سیاسی ارشد اخوا نالمســلمین« ،این دولتی است واقعاً نمایندٔه هم ٔه
مردم ».اما حقیقت پیچید‌هتر از این اســت .برخلاف کشــورهایی مثل
آمریکا و انگلیس و غیــره ،که در آنها به مردم این طور خوراند‌هاند که
دموکراســی محدود به صندوق رأی است ،در مصر این طور نیست ،و
مقبولیت و مشــروعیت ُمرسی ب هشدت زیر علامت سؤال است .در دور
اول انتخابــات ،او با آرای کمتر از ۱۲درصد جمعیت بزرگســال برنده
شــد .در هر انتخاباتی که تا کنون برگزار شده است ،اخوا نالمسلمین
به خشــونت و ارعاب متوسل شده است .شمار شــرکت کنندگان در
انتخابات نیز به ح ّد چشــمگیری پایین بوده است ،ب هویژه اگر آن را با
میزان شرکت کنندگان در انتخاباتی مقایسه کنید که مثلًا در ُآفریقای
جنوبی پس از آپارتاید برگزار شده بود.
روشن است که مبارز‌هیی که در مصر با ش ّدت و ح ّدت در جریان است،
بر سر کنترل حکومت کشــور است .قانون اساسی تنظیم شده توسط
کمیسیونی که اخوا نالمسلمین در آن نیروی غالب است ،بازتاب همین
مبارزه اســت .گفتنی است که از زمان َسلَف مبارک ،یعنی انور سادات،
قانون شــریعة همیشه بخشــی از سیاســت مصر بوده است .در زمان
مخالفت مصر یها با تلاش اخوان ال ُمسلمین برای برپایی رژیم ولایت فقیه 24
نداشت ،زیرا که قؤه قضایی هیی که هنوز در دست کارگزاران مبارک بود، قانون اساسی جدید ن هتنها قانون شریعة را منشأ قانو نگذاری م یداند ،بلکه تفسیر شریعة را از حیط ٔه اختیار «دادگاه عالی قانون
مانع تشکیل نهادهای دموکراتیک م یشد ،که از همه واض حتر ،انحلال اساسی» خارج کرده و به عهدٔه «روحانیون عال یقدر ُسّنی» گذاشته است که در «شورای روحانیون عظام الازهر» جمع هستند.
پارلمان در تابســتان بود« .دادگاه عالی قانون اساســی» پارلمان را به
دلایل مختلفی منحل کرد ،از جمله به دلیل خدشه در انتخاب بسیاری
از نماینــدگان پارلمان .اما دلیل اصلی ،این بود کــه «نظام انتخاباتی سادات که سیاس ِت تغییر ســمتگیری و دوستی مصر با اتحاد شوروی نوشت ٔه بِن استیونسون (در نشری ٔه انگلیسی روزان ٔه مورنینگ استار)
مختلط» ،که در آن دو ســ ّوم کرس یهای پارلمان به احزاب سیاسی و دنبال م یشــد -که از زمان جمال عبدالناصر با مصر پیوندهای نزدیکی ترجم ٔه حبیب ناظری
داشت -و در عوض ،نزدیکی به ایالات متحد آمریکا و اجرای برنام ههای
ی کس ّوم آن به نامزدهای مستقل تعلق م یگیرد» ،خلاف قانون اساسی اقتصادی نولیبرالی [خصوص یسازی،
اســت .به نظر م یآید که نظام انتخاباتی مختلــط را برای این تنظیم مبارزه با سندیکاها ،حذف یاران هها]...
کرده بودند که اسلامگرایان به اکثریت دست یابند ،چرا که بسیاری از م ّد نظر بود ،از قوانین شــریعة برای سال متسیب /شماره - 1220جمعه 15ید 1391
«نامزدهای مســتقل» ممکن است که اعضای «حزب عدالت و آزادی» کسب حمایت اســامگرایان از این
نبوده باشند ،اما اعضای اخوا نالمسلمین بودند که در خفا از سوی این اقدا مهای دولت بهر‌هگیری م یشــد.
ســازمان برگزیده و برای نمایندگی مجلس فرســتاده شده بودند .این اما قانون اساســی تازٔه مصر ،از این
ادعا که حکم دادگاه قانون اساســی توســط هواداران مبارک تنظیم و هم جلوتر م یرود .مــا ّدٔه دوم قانون
صادر شــده بود ،در مقابله با واقعیت ،رنگ م یبازد .دلیل عمدٔ‌ه خروج اساســی جدید ن هتنها قانون شریعة
نمایندگان نیروهای ترق یخواه و سکولار مصری از مجمع قانون اساسی، را منشــأ قانو نگذاری م یداند ،بلکه
همین بود. بنــد ۲۱۹آن که پس از اســتعفای
رأی آری دادن به قانون اساسی تازٔه مصر در یک رفراندوم و تصویب آن اعترا ضآمیــز نیروهــای مخالف از
با یک اکثریت بسیار ضعیف و با شرکت تعداد اندکی از رأی دهندگان، «مجمــع قانون اساســی» به قانون
بعید است که بتواند نظم را در کشور برقرار کند ،بلکه در ما‌ههای آینده، اساســی اضافه شد ،تفسیر شریعة را
مبارزه در خیابا نها را تشدید خواهد کرد .قانون اساسی جدید ،با دادن از حیط ٔه اختیار «دادگاه عالی قانون
قدرتــی زیاد به رئیس جمهور و اختیار و قــدرت قانو نگذاری زیاد به اساســی» خارج کرده و بــه عهدٔه
دموکراسی سرمای هداری به معیارهای نب ههتکنّهلافاقشبداهدتمویکراحتس ٰیی روحانیون، «روحانیون عال یقدر ُسّنی» گذاشته
هست .قانون اساس یهای اقتصادی هم ندارد ،بلکه است که در «شورای روحانیون عظام
قبلی مصر شامل بندهایی مبنی بر اشتغال کامل برای همه ،ملی کردن،
آمــوزش رایگان ،و مالکیت دولتی بر ثــروت و زمین ملی بودند .البته الازهر» جمع هستند.
در قانــون اساســی جدید ،اشــارٔه
در هفت ههای آخر سال ۲۰۱۲که پشت سر گذاشتیم ،در مصر پیکار بر In touch with Iranian diversity
سر محتوای قانون اساسی تازٔه این کشور عرص ٔه اصلی پیکار اجتماعی
بایــد گفت که این اصول ،بازماندٔه دورٔه جمال عبدالناصر هســتند که مختصری هم به اختیار و اســتقلال اقلی تهای مسیحی و یهودی شده بود که حاکی از تفاو تهای سیاســی جــ ّدی و عمیقی بود که پس از Vol. 20 / No. 1220 - Friday, Jan. 4, 2013
هم سادات و هم مبارک همیشه را‌ههایی برای تخطی از آن اصول پیدا اســت ،مثلًا اینکه اجازه دارند خودشــان رهبر مذهب یشان را انتخاب براندازی دیکتاتوری ۳۰ســال ٔه حسنی مبارک در سال گذشته در این
م یکردند .اما قانون اساســی جدید ،سیاســ تهای نولیبرالی ۳۰سال کنند! اما این مختصر نتوانست نمایندگان سه کلیسای رسمی مصر را کشــور وجود دارد .مصر در ماه دسامبر شاهد دســ تاندازی آشکار و 24
که در مجمع قانون اساسی شرکت داشتند ،قانع کند ،و روز ۱۷نوامبر خشن به نهادهای دولتی ،خشــون تهای سازما نیافته ،و ایجاد رعب و
گذشته را در یک سند قانونی تحکیم و دائمی م یکند. بــه حالت اعتراض از این مجمع بیــرون رفتند .در حقیقت ،باید گفت وحشــت علیه مخالفان اخوا نالمسلمین و اســتفاده از نیروی پلیس و
ایــن روزها صحبت از آن اســت که دولت تــدارک مذاکره با صندوق که تقریباً هم ٔه اعضای مجمع که همســو با اخوا نالمسلمین نبودند ،به
بی نالمللی پول را برای دریافت یــک وام تقریباً ۵میلیارد دلاری آغاز تحریم مجمع قانون اساسی پیوستند ،که «جبه ٔه رهایی ملی» فراخوان ارتش برای سرکوب و فرونشاندن نارضایت یهای فزایندٔه مردم بود.
کرده است .البته روشن است که دادن چنین وا مهایی بدون چشمداشت آن را داده بود .در دو ماه گذشته ۴۰ ،نفر از ۱۰۰نفری که در ابتدا به از زمان ســقوط مبارک ،د‌هها گروه سیاســی سکولار (غیرمذهبی و/یا
نخواهد بود! این قانون اساســی چه بماند ،چه نماند ،مبارزه برای آیندٔه عنوان اعضای این مجمع انتخاب شــده بودند ،به حالت اعتراض از آن موافق جدایی دین از حکومت) شــکل گرفتند یا توانستند پس از د‌هها
انقلاب مصر ادامه خواهد داشــت .نتیج ٔه این مبارزه در خیابا نها ،و در سال فعالیت مخفی ،فعالیت علنی را آغاز کنند .در میان این گرو‌هها هر
بیرون رفتند. ایدئولوژی که فکرش را بکنید یافت م یشود ،از جمله برخی که مخت ّص
نهادهای «دموکراتیک» نوپای کشور تعیین خواهد شد. در این مورد هم صحبت زیاد م یشــود که محمد ُمرســی تحت فشار
اعترا ضهــای مردمی بالاخره فرمان فو قالعــادٔه خود را که در روز ۲۲ مصر است :مثلًا فقط سه حزب «ناصریست» فعالیت دارند.
نوامبــر صادر کرده بود و به او قدرتــی برتر از قؤه قضاییه م یداد ،پس پیکار بر سر قانون اساســی و محتوای آن ،بسیاری از این گرو‌هها را با
گرفت .اما واقعیت این اســت که قانون اساسی جدید ،همچنان قدرت هم متحد کرده است .یکی از این اتحادها «جبه ٔه رهایی ملی » ()NSF
بســیار زیادی به رئیس جمهور م یدهد .برای مصر یها این امر تاز‌هیی نــام دارد .صدر یا هماهنگ کنندٔه ایــن گروه ،محمد البرادعی معروف
نیست .وضعیت اضطراری که مبارک پس از ترور و کشتن انور سادات اســت که یک سیاســتمدار لیبرال اســت .از زمانی که رئیس جمهور
در ســال ۱۹۸۱صــادر کرد نیز تا فوری ٔه ســال ۲۰۱۱ادامه داشــت! مصر ،محمد ُمرسی ،تصمیم به استفاده از قدر تهای فو قالعادٔه ریاست
محمد نور فرحات ،استاد قانون اساسی در دانشگاه الزقازیق ،در قاهره، جمهوری گرفت تا بتواند سیاســ تهای خود را به پیش ببرد« ،جبه ٔه
م یگویدُ« :مرسی هم مثل مبارک از قدرت بدون کنترل برخوردار و از رهایــی ملی» تظاهرات اعتراضی روزان هیی را نــه فقط در قاهره ،بلکه
هرگونه نظارت پارلمانی فارغ خواهد بود .قانون اساسی جدید ،سیستم در سراســر مصر سازمان داده است که از لحاظ وسعت و مبارز‌هجویی،
با تظاهــرات منتهی به انقلاب ۲۰۱۱قابل مقایســه اســت« .ائتلاف
ریاست جمهوری «فرعونی» را دست نخورده باقی خواهد گذاشت». دموکراتیک انقلابی» یکی دیگر از این گرو‌هبند یهای سیاسی است که
مدافعان ُمرسی ادعا دارند که او چار‌هیی جز تو ّسل به قدرت فو قالعاده در مبارزه پیرامون محتوای قانون اساســی مصر شکل گرفت .آغازگران
این ائتلاف ،حزب کمونیست مصر و حزب ائتلاف مردمی سوسیالیست
بودند.
اخوا نالمسلمین و شــاخ ٔه پارلمانی آن -حزب عدالت و آزادی -تلاش
زیادی دارند که تعهد خود به دموکراســی را برجسته کنند ،و مخالفان
را ،هواداران جا نســخت رژیم مبارک نشان دهند .البته هما نطور که
CNNو BBCو دیگر رســان هها بارها و بارها تکرار کردهاندُ ،مرسی در
انتخابات ریاســت جمهوری برنده شــد ،و به قول جهادالحداد ،مشاور
سیاسی ارشد اخوا نالمســلمین« ،این دولتی است واقعاً نمایندٔه هم ٔه
مردم ».اما حقیقت پیچید‌هتر از این اســت .برخلاف کشــورهایی مثل
آمریکا و انگلیس و غیــره ،که در آنها به مردم این طور خوراند‌هاند که
دموکراســی محدود به صندوق رأی است ،در مصر این طور نیست ،و
مقبولیت و مشــروعیت ُمرسی ب هشدت زیر علامت سؤال است .در دور
اول انتخابــات ،او با آرای کمتر از ۱۲درصد جمعیت بزرگســال برنده
شــد .در هر انتخاباتی که تا کنون برگزار شده است ،اخوا نالمسلمین
به خشــونت و ارعاب متوسل شده است .شمار شــرکت کنندگان در
انتخابات نیز به ح ّد چشــمگیری پایین بوده است ،ب هویژه اگر آن را با
میزان شرکت کنندگان در انتخاباتی مقایسه کنید که مثلًا در ُآفریقای
جنوبی پس از آپارتاید برگزار شده بود.
روشن است که مبارز‌هیی که در مصر با ش ّدت و ح ّدت در جریان است،
بر سر کنترل حکومت کشــور است .قانون اساسی تنظیم شده توسط
کمیسیونی که اخوا نالمسلمین در آن نیروی غالب است ،بازتاب همین
مبارزه اســت .گفتنی است که از زمان َسلَف مبارک ،یعنی انور سادات،
قانون شــریعة همیشه بخشــی از سیاســت مصر بوده است .در زمان
