Page 8 - Issue No.1358

‫گف ‌توگوی شهرگان با سعید سبزیان‬ ‫مقالات‬ ‫‪8‬‬

‫باید با زبان سیاست از معلولیت گفت‪ ،‬نه زبان ترحم‬ ‫گف ‌ت ‌وگو‬ ‫سال ‪ / 22‬شماره ‪ - 1358‬جمعه ‪ 6‬رویرهش ‪1394‬‬

‫«جسمیت و قدرت‪ :‬مباحثی در معلولیت و تحول اجتماعی»‪،‬‬
‫نوشته سعید سبزیان بر حقوق افراد دارای معلولیت پا م ‌یفشارد‬
‫و تلاش م ‌یکند نگا‌هها را نسبت به مسئله معلولیت تغییر دهد‪ .‬این‬
‫کتاب جزو معدود تالیفات فارسی در حوزه مطالعات معلولیت‬
‫است که پژوهشکده توانا در روزهای اخیر منتشرش کرده و آن‬

‫را به رایگان در دسترس عموم قرار داده است‪.‬‬
‫زاوی‌ه دیدی که مولف در این کتاب ارائه م ‌یکند ب‌هویژه برای‬
‫جامعه ایران که هنوز جنبش اجتماعی معلولان در آن پا نگرفته‬
‫است‪ ،‬تازگی دارد‪ ،‬این که معلولیت را باید نتیجه ساختارهای‬
‫سیاسی و اجتماعی دانست و نه امری که وجود داشته باشد‪.‬‬
‫سعید سبزیان به جز تالیف این کتاب‪ ،‬چندین کلاس و وبینار‬
‫در رابطه با حقوق مدنی اقلی ‌تها و ب‌هویژه معلولان برگزار کرده‬
‫است که در وبسایت پژوهشکده توانا م ‌یتوانید به آنها دسترسی‬
‫داشته باشید‪ .‬وی دانشجوی دکترای بلاغت و نظریه ادبی در‬
‫دانشگاه واترلو کانادا است‪ .‬گف ‌توگوی شهرگان با او را م ‌یخوانید‪ .‬‬

‫***‬

‫گوجه م ‌یزدند‪ ،‬سرب‌هسرشان می‌گذاشتند‪ ،‬از آنها م ‌یخواستند آلات‬ ‫کس اشتیاق به معلولیت ندارد‪ ،‬گرچه من با مفهوم و گروهی آشنا‬ ‫اجازه بدهید گفت‌وگو را با همین تعریفی که در کتاب «جسمیت‬ ‫‪Vol. 22 / No. 1358 - Friday, Aug 28, 2015‬‬
‫جنس ‌یشان را در خیابان بیرون بیاورند‪ ،‬و هزار مساله دیگر‪ .‬طبیعتا‬ ‫هستم که به عل ‌تهایی روانشناختی مایلند که علیرغم سالم بودن‬ ‫و قدرت» از معلولیت ارائه می‌دهید‪ ،‬شروع کنیم‪ .‬چرا معلولیت‬
‫با ویلچر رفت و آمد کنند‪ ،‬یا مایلند پایشان را گچ بگیرند بی آن‬
‫مردم از این مسئله م ‌یهراسند‪.‬‬ ‫که شکستگی داشته باشند‪ .‬تحلیل این مساله را به جای دیگری‬ ‫امری ساختگی‌ست و نه ذاتی؟‬
‫از هرا ‌سهای دیگر‪ ،‬داغ شرم است‪ .‬به طور کلی مردم این باور را‬ ‫واگذار می‌کنم‪ .‬اما این که مردم از معلولیت هراس دارند داستان‬ ‫‪ -‬برای درک این موضوع که معلولیت «برساخته» و تولید فرهنگ‬
‫دارند که معلولیت فرد معلول به نحوی نتیجه خرابکاری‪ ،‬گنهکاری‬ ‫دیگری است‪ .‬اول باید واقعیات را بدانیم‪ .‬تن انسان به علت انواع‬ ‫و سیاست است باید به نظری‌ههای فمینیس ‌تها‪ ،‬به ویژه سیمون‬
‫یا ستمکاری والدین آنهاست‪ .‬یکی دیگر از این شر ‌مها و تر ‌سها‬ ‫بیمار ‌یها‪ ،‬سکت‌هها‪ ،‬تصادفات‪ ،‬و مسائل ویروسی‪ ،‬میکروبی و‬ ‫دوبووار درباره «زن شدن» رجوع کنیم‪ .‬این فیلسوف بر این باور‬
‫همان موضوع رهاشدگی در جامعه‪ ،‬فقیر شدن‪ ،‬و ماندن روی دست‬ ‫ژنتیکی و همچنین سالخوردگی دچار معلولیت م ‌یشود‪ .‬موضوعاتی‬ ‫‪ In touch with Iranian diversity‬بود که ا گر زن در موقعیت مشخصی وجود دارد که با صفاتی چون‬
‫مانند آلزایمر‪ ،‬پارکینسون‪ ،‬ام‪ .‬اس‪ .‬دیمنشا‪ ،‬شیزوفرنی‪ ،‬بایپولار و‬ ‫ضعیفه بودن‪ ،‬احساساتی بودن (در برابر معقول بودن)‪ ،‬و خان‌هداری‬
‫اعضای خانواده است‪.‬‬ ‫د‌هها نوع معلولیت ذهنی و فیزیکی دیگر انسا ‌نها را تهدید م ‌یکند‪.‬‬ ‫و امثال آن تعریف شده است‪ ،‬چیزی نیست که در ذات زن وجود‬
‫اما‪ ،‬بخشی از این هراس ناشی از نگاه و قضاوت مردم است که‬ ‫داشته باشد‪ ،‬بلکه اعتقادات و فرهنگ بد سبب این موقعیت‬
‫انتقادات سفت و سختی را در این کتاب از الگوی پزشکی‬ ‫این افراد را گرفتار آمده در تراژدی م ‌یدانند‪ ،‬و با ترح‌مهای معیوب‬ ‫زن‌شدگی م ‌یشود‪ .‬همین استدلال را من درباره معلولیت به کار‬
‫در رابطه با معلولیت کرد‌هاید و آن را عامل انفعال معلولان‬ ‫و گریه و اشک ریختن برای آنها‪ ،‬همدل ‌یشان را به زجر آن افراد‬ ‫م ‌یبرم‪ .‬معلول اگر در جامع‌های حاشی‌های شده است‪ ،‬خانه‌نشینش‬
‫دانست ‌هاید‪ .‬تا حدی پارادوکسیکال به نظر می‌رسد‪ .‬علم پزشکی‬ ‫کرد‌هاند‪ ،‬ناتوان جلو‌هاش داد‌هاند‪ ،‬او را فاقد قابلیت برای اشتغال‬
‫که مدعی کمک به افراد معلول است چگونه م ‌یتواند کارکرد‬ ‫تبدیل می‌کنند‪.‬‬ ‫نشان داد‌هاند‪ ،‬و انواع و اقسام لق ‌بها و تعریفات غلط را به او‬
‫علت مه‌متر این هرا ‌سها این است که افراد م ‌یدانند در جامع‌های‬ ‫نسبت داد‌هاند‪ ،‬ذاتا به علت این نیست که او معلولیت دارد‪ ،‬بلکه‬
‫عکس داشته باشد؟‬ ‫مانند ایران خدمات به معلولیت بسیار بد است و فرد معلول در‬ ‫به سبب نوع نگاه مردم‪ ،‬قوانین کشور و حقوقی است که برای این‬
‫‪ -‬این مسئله نیازمند دقت است و امیدوارم بتوانم خوب بیانش‬ ‫نتیجه گوش‌هگیر‪ ،‬خان‌هنشین‪ ،‬مطرود و فقیر می‌شود‪ .‬اینها سبب‬ ‫افراد در نظر م ‌یگیرند‪ .‬به خاطر این مسائل است که معلولان اکنون‬
‫کنم گرچه مستمعین هم باید در این باره از ذهن خودشان موضوع را‬ ‫م ‌یشود مردم گاهی از دیدن تصویر معلولان به احوال بد دچار شوند‬
‫بیشتر بشکافند‪ .‬پزشکی یکی از بزر ‌گترین‪ ،‬مه‌مترین و حیات ‌یترین‬ ‫زیرا م ‌یترسند (حتی بی آن که آ گاهانه بدانند) که مانند این افراد‬ ‫شهروند درجه دو و سه شد‌هاند‪.‬‬
‫علومی است که طی هزار‌هها از شناخت ادویه و طب سنتی به‬ ‫وقتی بپذیریم که معلولان م ‌یتوانند استخدام شوند و شغلی داشته‬
‫امروز رسیده که پیشرفت‌هترین علوم دیگر نظیر شیمی‪ ،‬نانو‪ ،‬مهندسی‬ ‫شوند یا عزیزانشان به این روزگار بیفتند‪.‬‬ ‫باشند و معلولان هم م ‌یتوانند با معیارهای دانشگاه و مدرسه‬
‫پزشکی‪ ،‬و شاخ‌ههای دیگر علم را به میان آورده که بتواند جان‬ ‫همخوانی داشته باشند‪ ،‬آن وقت متوجه می‌شویم که این جامعه‬
‫انسا ‌نها را از مر ‌گهای زودرس و بیمار ‌یهای آزارنده و اختلالات‬ ‫اساسا یکی از مفاهیمی که در این کتاب بر آن دست گذاشته‌اید‪،‬‬ ‫و فرهنگ و سیاس ‌تهای آن است که معلول را به حاشیه رانده‬
‫مزاحم بدنی (نظیر انوع معلولیت) به سلامت و به آسایش برساند‪.‬‬ ‫هراس از معلولان است‪ ،‬نه به معنای ترس از معلول شدن‪ ،‬بلکه‬ ‫است‪ .‬با یک فرهنگ پذیرنده‪ ،‬تقوی ‌تگر‪ ،‬برابری‌خواه و بدون‬
‫این غنیمت است‪ .‬اما پیچیدگی ماجرا از اینجاست‪ :‬به عنوان مثال‬ ‫به معنای پس زدن معلولان‪ ،‬نگاه منفی به آنان‪ .‬این هراس ریشه‬ ‫تعصب درباره بدن‪ ،‬آن وقت شرایط فرق م ‌یکند و مثلا شهرها برای‬
‫نابینایی مطلق‪ ،‬و صامت بودن (اختلال تکلم) و بیش‪-‬کوتاهی قد‬ ‫معلولان مناسب‌سازی خواهد شد‪ .‬با چنین نگاهی مسائلی مانند‬
‫را در نظر بگیرید‪ .‬پزشکی علمی است که تن را سالم م ‌یخواهد‪ .‬و‬ ‫در چه مسائلی دارد؟‬ ‫مناس ‌بسازی بناها و خیابا ‌نها یا دسترسی به تعلیم و آموزش برای‬
‫این خوب است‪ .‬اما پزشکی نوعی معیار فرهنگی ایجاد می‌کند‪.‬‬ ‫‪ -‬اجازه بدهید که شبه روایتی را اینجا بگویم‪ .‬من تقریبا بیست سالم‬ ‫معلولان‪ ،‬به عنوان خیریه در نظر گرفته نم ‌یشوند‪ ،‬بلکه حق آنها‬
‫مثلا برای یک چش‌مپزشک انواع و اقسام درجات بینایی تعریف‬ ‫شده بود که متوجه شدم یکی از آشنایانمان فرزندی با اختلال شدید‬ ‫خواهند بود‪ .‬همان طور که افراد سالم انتظار دارند خیابان به گون‌های‬
‫شده است و همین درجات اگر به حد مطلوب علم چش‌مپزشکی‬ ‫ذهنی دارد‪ ،‬اما او هیچ گاه اجازه نداده بود فرزندش از خانه بیرون‬ ‫باشد که در آن عبور و مرور کنند‪ ،‬معلولان هم نیاز مشخصی دارند‬
‫نباشد‪ ،‬پزشک او را عی ‌بدار م ‌یداند‪ .‬و به هرحال این از نظر‬ ‫بیاید‪ .‬برای من خیلی جذاب بود که این فرد معلول را دیدم و بسیار‬ ‫که «حق» آنهاست؛ آموزش و پرورشی که کتا ‌بهای مناسب معلولان‬
‫علمی درست هم است‪ .‬پس عیب چیست؟ مردم تصور م ‌یکنند که‬ ‫هم او را دوست داشتم‪ .‬اکنون که بیست سال دیگر از آن زمان‬
‫تن سالم چیزی است که با سعادت دنیوی‪ ،‬خوشحالی و موفقیت‬ ‫گذشته نم ‌یدانم بالاخره آن فرد اجازه یافته از خانه بیرون برود یا‬ ‫را تهیه کند‪« ،‬حق» معلولان است و بر همین منوال‪.‬‬
‫ربط دارد‪ .‬و راست می‌گویند‪ ،‬زیرا مثلا آموزش و پرورش ایران‬ ‫خیر‪ .‬خب این ترس و شرم از کجا م ‌یآید؟ در ریش‌هیابی این مسئله‬
‫معلم نابینا استخدام نم ‌یکند‪ ،‬معلم ویلچری استخدام نمی‌کند‪ ،‬و‬ ‫به مواردی رسیدم مثل تمسخر معلولان‪ .‬خانواد‌هها م ‌یدیدند (و من‬ ‫آدم‌ها هراس دارند از مسئله معلولیت‪ .‬اگر متوجه بشوند‬ ‫‪8‬‬
‫دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به دنیا عملا نشان داد که حتی‬ ‫شخصا دیده بودم) که مردم به افراد معلول ذهنی (موسوم به دیوانه)‬ ‫فرزندانشان یا خودشان با مسئله معلولیت مواجه م ‌یشوند‪،‬‬
‫وحشت برشان برمی‌دارد‪ .‬این مگر واکنش طبیعی انسان نباید‬

‫باشد؟‬
‫‪ -‬این یکی از پرس ‌شهای اساسی درباره معلولیت است و خوشحالم‬
‫که پرسیدی‪ .‬بدن سالم آرمان همه ماست‪ .‬هیچ کس دوست ندارد‬
‫که اختلالی در ذهن یا در تن داشته باشد یا وضعیتش طوری باشد‬
‫که برای ورود به ساختمان‌ها‪ ،‬عبور در شهر‪ ،‬تحصیل‪ ،‬اشتغال و‬
‫جذب شدن در اجتماع مشکل داشته باشد و منزوی شود‪ .‬هیچ‬