Page 25 - 1344
P. 25
قرن گذشته در خانقاهها شعر فارسی و شعر عرب خوانده میشد.
قبل از بمباران شیمیایی حلبجه در سال ۱۹۸۸میلادی من تعداد
زیا دی دوانین شعر فارسی را در کتابخانه پدرم می دیدم و همیشه 25
شعر کردی و فارسی در خانه ما خوانده میشد .البته من نمیتوانستم
آنها را بخوانم ،بیشتر پدرم میخواند .اما من علاقهام را به کتاب و
کتابخوانی بیشتر مدیون نثر هستم .آنهم یک کتاب فارسی بود
که به کردی ترجمه شده بود .داستان امیر ارسلان .پدرم شبها
قسمتهایی از آن را برای من میخواند .من شاعرانگی و تخیل بسیار
عمیق و زیبایی را در آن داستان میدیدم و بهشدت جذبش میشدم.
در اسفند ۶۶بعد از اتفاق فاجعه حلبجه و منتقل شدن به تهران و
چند ماه ماندن در بیمارستانهای تهران ،در سن نه سالگی ناگزیر
به تکلم به زبان فارسی شدم ،چون مترجمی نبود بهناچار با دکترها
سال / 22شماره - 1344جمعه 1دادرخ 1394 و اعضای حلال احمر و پرستار و غیره بایستی با زبان فارسی حرف
میزدم .در آن زمان فارسیام بهسرعت پیشرفت کرد در حدی که
بعدها من را به استان کرمانشاه منتقل کردند همکلاسیهایم که در
حلبجه باهم به مدرسه میرفتیم ،کلاس اول زبان فارسی بودند ،من را
گذاشتند کلاس دوم .چون همه کتابهای درسی را سریع میخواندم
و مینوشتم در همان سال به کلاس سوم منتقل شدم .علاقه من به
شعر و بخصوص شعر معاصر فارسی بهطورجدی در اوایل دهه هفتاد
شکل گرفت بهویژه بهار ۷۴که به تهران آمدم و ماندگار شدم .همان
زمان تصمیم گرفتم شعر معاصر فارسی را به زبان کردی ترجمه کنم
زمانی که آنها هیچ شناخت دقیق و درستی از شعر فارسی نداشتند.
(البته منظورم کردهای عراق است و نه کردهای ایران که آنها تسلط
خوبی بر زبان فارسی دارند) .من از همان زمان بهطور پراکنده از
شاعران معاصر ازجمله شاملو ،رحمانی ،فروغ ،جلالی ،آتشی و دیگر
با استقبال بسیار خوبی روبرو شد . ▪ ▪هرساله ظاهراً جشــنوار های در کردستان برگزار م یشود که شاعران معاصر ترجمه کردم .از شاعران مطرح دهه هفتاد هم ازجمله
حافظ موسوی رضا چایچی ،عباس صفاری ،بهزاد زرین پور ،گراناز
▪ ▪فکر م یکنید ترجم ٔه اشــعار زبان فارسی به کردی به پیوندی شاعران فارس یزبان هم دعوت م یشــوند ممکن است کمی در موسوی و چندین شاعر دیگر هم ترجمه کردم .بعدها تصمیم گرفتم
In touch with Iranian diversity میان ادبیات دو زبان منجر خواهد شد؟ و چه قدر این ترجم هها به مورد این جشنواره توضیح بدهید؟ این پروژه را بهصورت کتابهای مستقل کار کنم و نه شعر پراکنده در
نظرتان در ادبیات کردستان تأثیر خواهند گذاشت؟ -هجده سال از جشنواره فرهنگی ادبی گلاویژ سپری شده؛ آذرماه امسال مطبوعات ،زیر عنوان ترجمه شعر معاصر فارسی و تاکنون ۲۹جلد از
نوزدهمین سال آن برگزار میشود ،به مدت پنج روز .هرسال نویسندگان، آن مجموعه چاپ شده است .ازجمله کتابهای سپری ،فروغ ،شمس
-تردید ندارم در اینکه ترجمه این شعرها اثرگذار بوده و خواهد بود. شعرا ،اهل اندیشه و علوم اجتماعی و زمینههای دیگر به مدت پنج روز در لنگرودی ،احمدرضا احمدی ،شهاب مقربی ،گراناز موسوی ،گروس
در ده سال گذشته این تأثیر را بروی اشعار تعدادی از شاعران جهان شهر سلیمانیه گرد هم میآیند و آثار خود را م یخوانند .البته آثارشان به عبدالملکیان ،رسول یونان ،غلامرضا بروسان ،الیاس علوی ،سید علی
م یبینم .خود این پیوند از طریق ترجمه م یتواند آغاز خوبی برای زبان کردی ترجمه میشوند و گفتگوهای جدی میان اهلقلم کشورهای
پروژههای وسی عتر و رابطه فرهنگی عمی قتر در این عصر باشد که عصر مختلف شکل م یگیرد .بنده مسئولیت مهمانان ایرانی را به عهدهدارم. صالحی و چندین شاعر دیگر .
ارتباطات نام گرفته است .فکر م یکنم بهترین راه شناخت و آشنایی بیشتر
ما هرساله یک روز کامل را به ایران اختصاص م یدهیم .تاکنون شعرا ودوستی و نزدیکی بیشتر باهمدیگر باید از طریق همین ترجمه و گفتمان
▪ ▪با توجه به تفاو تهای فرهنگی که میان دو کشــور و دو زبان و نویسندگان زیادی از ایران و خارج از ایران به این فستیوال دعوت فرهنگی باشد .همین چیزی که مردم کردستان تاکنون استقبال کردهاند.
البته ترجم ههای من که بیش از ۴۶کتاب است تنها محدود به حوزه شدهاند و آثارشان را خواندهاند و کتا بهایی از آ نها به زبان کردی
Vol. 22 / No. 1344 - Friday, May 22, 2015 شعر نیست ،بلکه حوزه ادبیات داستانی و ادبیات نمایشی را نیز در برگرفته در کردستان عراق چاپ شده است .ازجمله سید علی صالحی ،شمس وجود دارد چال شهای اصلی شما در ترجمه چه بوده است؟
است .تاکنون آثاری از جعفر مدرس صادقی ،هدایت ،چوبک ،درویشیان، لنگرودی ،علی باباچاهی ،یوسف عزیز بنی طرف ،موسی بیدج ،حافظ -خوشبختانه تفاوت آنچنان نیست بلکه نزدیکیها بیشتر است در
احمد غلامی ،احمد اخوت و خیلی دیگر از داستان نویسان را نیز ترجمه موسوی ،فرخنده آقایی ،مهسا محب علی ،شهلا زرلکی ،شیوان مقانلو، حدی که من فکر م یکنم زبان و فرهنگ فارسی و کردی بسیار به هم
کردهام .همی نطور چند کتاب از نمایشنامه نویسان ایرانی ازجمله ساعدی، لیلا صادقی ،بهاره رضایی ،آیدا عمیدی ،شبنم آذر ،کتایون ریزخراتی، نزدیک هستند ،بیش از هر دو فرهنگ دیگری در منطقه ،این هم باعث
گروس عبدالملکیان ،فرهاد گوران ،رحیم فروغی ،شهرام اقبال زاده، میشود مترجم به مشکل آنچنانی برنخورد و ترجمه در زبان مقصد
بیضایی ،محمد رحمانیان و محمد یعقوبی ،عبدالحی شماسی و ... حافظ خیاوی ،کامران محمدی ،محمد حسینی ،محمد زندی ،علیرضا خوب و مؤثر و تأثیرگذار باشد .همین هم هست .ترجمههایم به زبان
عباسی ،علی اشرف درویشیان ،منصور یاقوتی و خیلیهای دیگر که کردی با استقبال روبرو شده است .این نزدیکی فرهنگی که م یگویم
▪ ▪آیا در کنار ترجم ٔه شــعر فارسی به کردی بالعکس هم کاری نمیتوانم همه را اسم ببرم .این جشنواره کوشش زیادی در راه پیشرفت ریشه تاریخی دارد و سابقه بسیار طولانی دارد که م یبایستی بیشتر
و نزدیک شدن هرچه بیشتر فرهنگ فارسی و کردی کرده و میکند . رویش کار میشد .اما متأسفانه به دلایل مختلف کار نشده و امروزه این
ترجمه کرد هاید؟
-بله .تاکنون چند مجموعه شعر از شاعران معاصر کرد به زبان فارسی روابط نزدیک تا حدی کمرنگتر شده یا م یتوان گفت که م یشود .
ترجمه کردهام .توسط ناشران مختلف ایرانی چاپ شده است .ازجمله
▪ ▪میزان استقبال مخاطب کردی از ترجم ٔه این اشعار چگونه بوده شیرکو ب یکس ،رفیق صابر ،لطیف هلمت ،فرهاد پیربال ،دلاور قرداغی،
▪ ▪تفاوت میان ادبیات کرد و ادبیات فارســی چیست؟ با توجه است؟ فکر م یکنید تا چه حد مخاطبی که زبان فارسی نم یداند کژال احمد و شاعران جوان دیگری که اکنون در حال طی کردن پروسه
هفت خان رستم چاپ و نشر در ایران است .
به اینکه شــما از شــعر فارســی به کردی ترجمه کرد هاید چه بتواند با این زبان و ترجمه ارتباط برقرار کند؟
شباه تهایی میان آثار م یبینید؟ تفاو تهایشان چگونه است؟ -خوشبختانه استقبال بسیار خوب بوده تا جایی که بیشتر کتابها در
-بیشک پاسخ این سؤال نیاز به تحقیق وسیعی دارد که در این زمینه مدت زمان کوتاهی به چاپ سوم رسیدهاند .التبه اگر صنعت چاپ و نشر ▪ ▪پروژٔه بعدی شــما در خصوص ترجم ٔه اشعار چگونه است آیا
تاکنون انجا منشده است .بیگمان هر دو این ادبیات ویژگیهای خاص در کردستان عراق حرفهای بود و فرهنگ تجدید چاپ سالم بود و از ما تمرکزتان فقط بر شعر نو ایران است و یا قصد دارید دیگر اشعار
خود را دارند ،همینطور مشترکات و تفاوتهای خاص خود .آنچه مسلم مؤلف و مترجم دزدی نم یشد! مطمئناً به چاپهای بیشتری م یرسیدند .ب هخصوص اشعار به سبک کلاسیک را هم ترجمه کنید؟
است در مراحل مختلف تاریخی هر دو این ادبیات روی همدیگر تأثیر چه در دوران دانشجویی و چه سالهای بعد مدام جوانهای مخاطب -البته من فقط شعر معاصر فارسی را به زبان کردی ترجمه م یکنم .با
گذاشتهاند .بهویژه آنچه که عیان است تأثیرات بیشتر ادبای فارس بر ادبیات که کتا بها در دسترسشان نیست با من ارتباط برقرار م یکنند تمام علاقهای که به شعر کلاسیک فارسی دارم ،ترجمه نکردم و نمیکنم،
ادبیات کردی است .در مقاطع مختلف بسیاری از شاعران کلاسیک کرد و من به ناگزیر فایل آن کتا بها را تقدیمشان م یکنم .چون فقط در دوست دارم به همان زبان اصلی خوانده شوند .بیشتر شعر شاعران نسل
شعر با زبان فارسی سرودهاند .امیدوارم روزی پروژههای مشترک در گذشته ترجمههای بسیار ضعیفی از فروغ و سپری شده بود و آ نها فکر جدید را ترجمه میکنم چه در ایران و چه خارج از ایران .البته من شعر
این زمینه صورت بگیرد .تحقیقات درباره تأثیر و تأثر همینطور تزهای م یکردند شعر معاصر فارسی به ای نها ختم م یشود و شناخت آ نچنانی جهان را نیز از طریق زبان فارسی هم به کردی ترجمه کردهام ،ازجمله
تطبیقی در این زمین هها نوشته شود .مطمئناً با توجه به شناختی که درباره شعر دهههای دیگر و شاعران نسل بعدی نداشت هاند .من احمدرضا نرودا ،پاز ،اریش فرید ،بوکوفسکی ،ارهان ولی و شاعران دیگر.
من روی این دو ادبیات دارم و بیست سالی است که در این زمینه کار احمدی ،جلالی ،رحمانی ،آتشی ،شمس لنگرودی ،سید علی صالحی،
25 صفاری ،مقربین ،گروس عبدالملکیان ،شاعران جدیدتر را معرفی کردم و م یکنم ،مشترکات و نزدیکیها بسیار زیاد است .
قبل از بمباران شیمیایی حلبجه در سال ۱۹۸۸میلادی من تعداد
زیا دی دوانین شعر فارسی را در کتابخانه پدرم می دیدم و همیشه 25
شعر کردی و فارسی در خانه ما خوانده میشد .البته من نمیتوانستم
آنها را بخوانم ،بیشتر پدرم میخواند .اما من علاقهام را به کتاب و
کتابخوانی بیشتر مدیون نثر هستم .آنهم یک کتاب فارسی بود
که به کردی ترجمه شده بود .داستان امیر ارسلان .پدرم شبها
قسمتهایی از آن را برای من میخواند .من شاعرانگی و تخیل بسیار
عمیق و زیبایی را در آن داستان میدیدم و بهشدت جذبش میشدم.
در اسفند ۶۶بعد از اتفاق فاجعه حلبجه و منتقل شدن به تهران و
چند ماه ماندن در بیمارستانهای تهران ،در سن نه سالگی ناگزیر
به تکلم به زبان فارسی شدم ،چون مترجمی نبود بهناچار با دکترها
سال / 22شماره - 1344جمعه 1دادرخ 1394 و اعضای حلال احمر و پرستار و غیره بایستی با زبان فارسی حرف
میزدم .در آن زمان فارسیام بهسرعت پیشرفت کرد در حدی که
بعدها من را به استان کرمانشاه منتقل کردند همکلاسیهایم که در
حلبجه باهم به مدرسه میرفتیم ،کلاس اول زبان فارسی بودند ،من را
گذاشتند کلاس دوم .چون همه کتابهای درسی را سریع میخواندم
و مینوشتم در همان سال به کلاس سوم منتقل شدم .علاقه من به
شعر و بخصوص شعر معاصر فارسی بهطورجدی در اوایل دهه هفتاد
شکل گرفت بهویژه بهار ۷۴که به تهران آمدم و ماندگار شدم .همان
زمان تصمیم گرفتم شعر معاصر فارسی را به زبان کردی ترجمه کنم
زمانی که آنها هیچ شناخت دقیق و درستی از شعر فارسی نداشتند.
(البته منظورم کردهای عراق است و نه کردهای ایران که آنها تسلط
خوبی بر زبان فارسی دارند) .من از همان زمان بهطور پراکنده از
شاعران معاصر ازجمله شاملو ،رحمانی ،فروغ ،جلالی ،آتشی و دیگر
با استقبال بسیار خوبی روبرو شد . ▪ ▪هرساله ظاهراً جشــنوار های در کردستان برگزار م یشود که شاعران معاصر ترجمه کردم .از شاعران مطرح دهه هفتاد هم ازجمله
حافظ موسوی رضا چایچی ،عباس صفاری ،بهزاد زرین پور ،گراناز
▪ ▪فکر م یکنید ترجم ٔه اشــعار زبان فارسی به کردی به پیوندی شاعران فارس یزبان هم دعوت م یشــوند ممکن است کمی در موسوی و چندین شاعر دیگر هم ترجمه کردم .بعدها تصمیم گرفتم
In touch with Iranian diversity میان ادبیات دو زبان منجر خواهد شد؟ و چه قدر این ترجم هها به مورد این جشنواره توضیح بدهید؟ این پروژه را بهصورت کتابهای مستقل کار کنم و نه شعر پراکنده در
نظرتان در ادبیات کردستان تأثیر خواهند گذاشت؟ -هجده سال از جشنواره فرهنگی ادبی گلاویژ سپری شده؛ آذرماه امسال مطبوعات ،زیر عنوان ترجمه شعر معاصر فارسی و تاکنون ۲۹جلد از
نوزدهمین سال آن برگزار میشود ،به مدت پنج روز .هرسال نویسندگان، آن مجموعه چاپ شده است .ازجمله کتابهای سپری ،فروغ ،شمس
-تردید ندارم در اینکه ترجمه این شعرها اثرگذار بوده و خواهد بود. شعرا ،اهل اندیشه و علوم اجتماعی و زمینههای دیگر به مدت پنج روز در لنگرودی ،احمدرضا احمدی ،شهاب مقربی ،گراناز موسوی ،گروس
در ده سال گذشته این تأثیر را بروی اشعار تعدادی از شاعران جهان شهر سلیمانیه گرد هم میآیند و آثار خود را م یخوانند .البته آثارشان به عبدالملکیان ،رسول یونان ،غلامرضا بروسان ،الیاس علوی ،سید علی
م یبینم .خود این پیوند از طریق ترجمه م یتواند آغاز خوبی برای زبان کردی ترجمه میشوند و گفتگوهای جدی میان اهلقلم کشورهای
پروژههای وسی عتر و رابطه فرهنگی عمی قتر در این عصر باشد که عصر مختلف شکل م یگیرد .بنده مسئولیت مهمانان ایرانی را به عهدهدارم. صالحی و چندین شاعر دیگر .
ارتباطات نام گرفته است .فکر م یکنم بهترین راه شناخت و آشنایی بیشتر
ما هرساله یک روز کامل را به ایران اختصاص م یدهیم .تاکنون شعرا ودوستی و نزدیکی بیشتر باهمدیگر باید از طریق همین ترجمه و گفتمان
▪ ▪با توجه به تفاو تهای فرهنگی که میان دو کشــور و دو زبان و نویسندگان زیادی از ایران و خارج از ایران به این فستیوال دعوت فرهنگی باشد .همین چیزی که مردم کردستان تاکنون استقبال کردهاند.
البته ترجم ههای من که بیش از ۴۶کتاب است تنها محدود به حوزه شدهاند و آثارشان را خواندهاند و کتا بهایی از آ نها به زبان کردی
Vol. 22 / No. 1344 - Friday, May 22, 2015 شعر نیست ،بلکه حوزه ادبیات داستانی و ادبیات نمایشی را نیز در برگرفته در کردستان عراق چاپ شده است .ازجمله سید علی صالحی ،شمس وجود دارد چال شهای اصلی شما در ترجمه چه بوده است؟
است .تاکنون آثاری از جعفر مدرس صادقی ،هدایت ،چوبک ،درویشیان، لنگرودی ،علی باباچاهی ،یوسف عزیز بنی طرف ،موسی بیدج ،حافظ -خوشبختانه تفاوت آنچنان نیست بلکه نزدیکیها بیشتر است در
احمد غلامی ،احمد اخوت و خیلی دیگر از داستان نویسان را نیز ترجمه موسوی ،فرخنده آقایی ،مهسا محب علی ،شهلا زرلکی ،شیوان مقانلو، حدی که من فکر م یکنم زبان و فرهنگ فارسی و کردی بسیار به هم
کردهام .همی نطور چند کتاب از نمایشنامه نویسان ایرانی ازجمله ساعدی، لیلا صادقی ،بهاره رضایی ،آیدا عمیدی ،شبنم آذر ،کتایون ریزخراتی، نزدیک هستند ،بیش از هر دو فرهنگ دیگری در منطقه ،این هم باعث
گروس عبدالملکیان ،فرهاد گوران ،رحیم فروغی ،شهرام اقبال زاده، میشود مترجم به مشکل آنچنانی برنخورد و ترجمه در زبان مقصد
بیضایی ،محمد رحمانیان و محمد یعقوبی ،عبدالحی شماسی و ... حافظ خیاوی ،کامران محمدی ،محمد حسینی ،محمد زندی ،علیرضا خوب و مؤثر و تأثیرگذار باشد .همین هم هست .ترجمههایم به زبان
عباسی ،علی اشرف درویشیان ،منصور یاقوتی و خیلیهای دیگر که کردی با استقبال روبرو شده است .این نزدیکی فرهنگی که م یگویم
▪ ▪آیا در کنار ترجم ٔه شــعر فارسی به کردی بالعکس هم کاری نمیتوانم همه را اسم ببرم .این جشنواره کوشش زیادی در راه پیشرفت ریشه تاریخی دارد و سابقه بسیار طولانی دارد که م یبایستی بیشتر
و نزدیک شدن هرچه بیشتر فرهنگ فارسی و کردی کرده و میکند . رویش کار میشد .اما متأسفانه به دلایل مختلف کار نشده و امروزه این
ترجمه کرد هاید؟
-بله .تاکنون چند مجموعه شعر از شاعران معاصر کرد به زبان فارسی روابط نزدیک تا حدی کمرنگتر شده یا م یتوان گفت که م یشود .
ترجمه کردهام .توسط ناشران مختلف ایرانی چاپ شده است .ازجمله
▪ ▪میزان استقبال مخاطب کردی از ترجم ٔه این اشعار چگونه بوده شیرکو ب یکس ،رفیق صابر ،لطیف هلمت ،فرهاد پیربال ،دلاور قرداغی،
▪ ▪تفاوت میان ادبیات کرد و ادبیات فارســی چیست؟ با توجه است؟ فکر م یکنید تا چه حد مخاطبی که زبان فارسی نم یداند کژال احمد و شاعران جوان دیگری که اکنون در حال طی کردن پروسه
هفت خان رستم چاپ و نشر در ایران است .
به اینکه شــما از شــعر فارســی به کردی ترجمه کرد هاید چه بتواند با این زبان و ترجمه ارتباط برقرار کند؟
شباه تهایی میان آثار م یبینید؟ تفاو تهایشان چگونه است؟ -خوشبختانه استقبال بسیار خوب بوده تا جایی که بیشتر کتابها در
-بیشک پاسخ این سؤال نیاز به تحقیق وسیعی دارد که در این زمینه مدت زمان کوتاهی به چاپ سوم رسیدهاند .التبه اگر صنعت چاپ و نشر ▪ ▪پروژٔه بعدی شــما در خصوص ترجم ٔه اشعار چگونه است آیا
تاکنون انجا منشده است .بیگمان هر دو این ادبیات ویژگیهای خاص در کردستان عراق حرفهای بود و فرهنگ تجدید چاپ سالم بود و از ما تمرکزتان فقط بر شعر نو ایران است و یا قصد دارید دیگر اشعار
خود را دارند ،همینطور مشترکات و تفاوتهای خاص خود .آنچه مسلم مؤلف و مترجم دزدی نم یشد! مطمئناً به چاپهای بیشتری م یرسیدند .ب هخصوص اشعار به سبک کلاسیک را هم ترجمه کنید؟
است در مراحل مختلف تاریخی هر دو این ادبیات روی همدیگر تأثیر چه در دوران دانشجویی و چه سالهای بعد مدام جوانهای مخاطب -البته من فقط شعر معاصر فارسی را به زبان کردی ترجمه م یکنم .با
گذاشتهاند .بهویژه آنچه که عیان است تأثیرات بیشتر ادبای فارس بر ادبیات که کتا بها در دسترسشان نیست با من ارتباط برقرار م یکنند تمام علاقهای که به شعر کلاسیک فارسی دارم ،ترجمه نکردم و نمیکنم،
ادبیات کردی است .در مقاطع مختلف بسیاری از شاعران کلاسیک کرد و من به ناگزیر فایل آن کتا بها را تقدیمشان م یکنم .چون فقط در دوست دارم به همان زبان اصلی خوانده شوند .بیشتر شعر شاعران نسل
شعر با زبان فارسی سرودهاند .امیدوارم روزی پروژههای مشترک در گذشته ترجمههای بسیار ضعیفی از فروغ و سپری شده بود و آ نها فکر جدید را ترجمه میکنم چه در ایران و چه خارج از ایران .البته من شعر
این زمینه صورت بگیرد .تحقیقات درباره تأثیر و تأثر همینطور تزهای م یکردند شعر معاصر فارسی به ای نها ختم م یشود و شناخت آ نچنانی جهان را نیز از طریق زبان فارسی هم به کردی ترجمه کردهام ،ازجمله
تطبیقی در این زمین هها نوشته شود .مطمئناً با توجه به شناختی که درباره شعر دهههای دیگر و شاعران نسل بعدی نداشت هاند .من احمدرضا نرودا ،پاز ،اریش فرید ،بوکوفسکی ،ارهان ولی و شاعران دیگر.
من روی این دو ادبیات دارم و بیست سالی است که در این زمینه کار احمدی ،جلالی ،رحمانی ،آتشی ،شمس لنگرودی ،سید علی صالحی،
25 صفاری ،مقربین ،گروس عبدالملکیان ،شاعران جدیدتر را معرفی کردم و م یکنم ،مشترکات و نزدیکیها بسیار زیاد است .