Page 18 - Shahrvand BC No.1231
P. 18
خود شاهد احساساتی علیه حکومت دینی بودم که مشابه آن را هرگز در مانند القاعده باعث وارد آمدن خساراتی بر اقشار معمولی مسلمان شده و گزارشکنفرانسچال شهایدموکراسیدرونزا 18سال متسیب /شماره - 1231جمعه 2نیدرورف 1392
مصر تجربه نکرده بودم». هنوز عواقب عملکرد القاعده گریبا نگیر آنان است .لذا این اقشار مسلمان
ادام هی صفحه ۱۶ In touch with Iranian diversity 18
دکتر آصف معتقد است که احزاب اسلامی به دموکراسی متعهد خواهند ترجیح م یدهند اسلام خود را از این اسلا مگرائی جدا کنند».
بود و ضمن تاکید بر تحولاتی که او آن را اصلاح -انقلاب م یخواند ،گفت: و گفت« :این سناریوها و این دیدگا‌هها بسیار متفاوت از سیاس تهای اعراب Vol. 20 / No. 1231 - Friday, Mar. 22, 2013
«بنابراین ،به نظر من احزاب اسلامی خواه در تونس ،خواه مراکش ،یا پروفسور آصف بیات در ادامه به ظهور رسان ههای جدید و شرایط پس در ده ههای ۱۹۸۰و ۱۹۹۰است؛ سا لهایی که سیاستمداران عربی در
حتی اخوا نالمسلمین مصر به دموکراسی متعهد خواهند بود .مانند آنچه از انقلابات و احزاب اسلامی در کشورهای عربی و خاورمیانه پرداخت و سیاس تهای ملی یا اسلامی جذب شده بودند .چگونه این چرخش اتفاق
که در اندونزی دید‌هایم .در آنجا احزابی اسلامی وجود دارند که مطابق گفت« :همچنین سیاس تهای ناسیونالیستی اگر چه در زمان خود نقش افتاد؟ سؤالی جالب و مهمی است که در اینجا نم یتوانم وارد جزئیات آن
قواعد دموکراسی بازی م یکنند و همه این احزاب ممکن است یک سری بسیار مهمی ایفا کرد ،اینک دیگر کارایی خود را ازدس تداده است .پس بشوم ،اما شاید کافی باشد بگویم لااقل در مصر ،که آشنایی بیشتری با آن
از احزاب محافظ هکار ایجاد کنند .اما باز هم به شیو‌های کم و بیش پسا از آن ظهور رسان ههای جدید را باید ذکر کرد که امکانات و فرص تهای دارم ،این تحولات عمدتاً در اواسط سا لهای ۲۰۰۰شروع شد ،هنگامی
اسلامی قواعد دموکراسی را بازی خوهند کرد .البته اگر در این کشورها جدیدی برای شبک هسازی و تماس فراهم کرده ،و با کاهش چشمگیر که شیوه جدیدی از شرکت در سیاست ،گفتمان سیاسی جدیدی ظاهر
باشید ممکن است آنها را متفاوت از احزاب دمکرات مسیحی اروپا ،یا ا ک هزین ههای بسیج میدان ب یسابق های را برای سازما ندهی ایجاد م یکند .لذا شد .گفتمانی که پسااسلا مگرایی به نظر م یرسد .یعنی گفتمانی که تمرکز
در پایان این دهه در کشورهای عربی عامه جدیدی ایجاد شد ،حوز‌های خود را بر دموکراسی داخلی و حقوق بشر قرار داده ،پسا ایدئولوژیک بود.
پ ترکیه ،یا ایران خاتمی ببینید. با جه تگیری پسااسلا مگرا ،پسا ایدئولوژیک ،و دموکراتیک .و این عامه گفتمانی که از مرزهای ایدئولوژیک سکولار،دینی فراتر رفته ،همکاری همه
به نظر من دلیل دیگری هم برای احتمال نها دینه شدن دموکراسی
انتخاباتی و نوعی از آینده کثر تگرا در خاورمیانه وجود دارد .من استدلال جدید بود که قیا مها را آغاز کرد. مردم با یکدیگر را دربرداشت.
کرد‌هام که آنچه را ما شاهد بود‌هایم ،به استثنای لیبی ،انقلاباتی شبیه اما حالا چه؟ حال و پس از این انقلابات شرایط چگونه است؟ آیا این به نظر من ،این تحولات پسا اسلا مگرا بود یعنی آنکه دیدگاه جدید ،دیگر
انقلابات قرن بیستم نبود‌هاند .همچنین این تحولات را اصلاح -انقلاب انقلابات منجر به در دست گرفتن دولت ب هوسیله اسلا مگراها نشد‌هاند؟ دیدگاه اسلام سیاسی یا استقرار حکومت دیدنی نبود ،بلکه بیشتر بر
خواند‌هام .در این زمینه مطلبی نوشت هام که به زودی در نیو لفت ریویو پاسخ من این است که نه کاملًا .هم اکنون در لیبی و الجزیره احزاب
چاپ م یشود و در آن دلایل خود را توضیح داد‌هام .اما به هر حال ما اسلامی انتخابات را به احزاب سکولار و لیبرال باخت هاند .حزب اسلامی استقرار یک حکومت مدنی دموکراتیک دلالت داشت».
تجلی اصلاح انقلاب را در تحولات اخیر شاهد بود‌هایم .به این معنی که حکیم بلهاج حتی یک کرسی هم در مجلس ملی جدید ب هدست نیاورد ،و
این جنب شها ،به عنوان جنبش ،انقلابی بودند .زیرا مراد از مفهوم انقلاب این مجلس یک فرد سکولار ،مصطفی ابو شکور را به نخس توزیری برگزید. پروفسور بیات در ادامه سخنران یاش ه مچنین به تفاو تهای لغات دینی
م یتواند انقلاب به مثابه جنبش انقلابی باشد ،و یا انقلاب به مثابه تغییر در الجزیره احزاب لیبرال و سکولار ۶۲در صد کرس یهای پارلمان را در و مدنی م یپردازد و برای ادای واژ‌ههای «دینی» و «مدنی» تلفظ عربی
انقلابی .جنب شهای انقلاب یای که در فضای عمومی ظاهر شدند امیدوار اختیار گرفتند .در مراکش حزب پ ج د ،حزبی اسلا مگرا ،برنده انتخابات را ب هکار م یبرد ،کاری که در جا یجای سخنران یاش تکرار م یشود .او در
بودند رژی مهای حاکم را وادارند تا به نیابت از این جنب شها خود را اصلاح شد و پس از تغییر قانون اساسی اینک رئیس این حزب ،بن کرامی، توضیح این تفاو تها م یگوید« :این دیدگاه نه دینی بلکه مدنی بود .آنچه
کنند ،به جای آنکه مانند قرن بیستم قدرت آلترناتیوی باشند ،با سازمان نخس توزیر است .اما به نظر من پ ج د حزبی اسلا مگرا از آن گونه نیست. که باعث فرا رویاندن این انقلابات با گرایش جدید پسا اسلا مگرایی شد،
مرکزی خاص خود ،قدرت دو گانه ایجاد کنند ،قدرت حاکم را کنار زده و این حزب در اواخر دهه ۱۹۸۰نسبت به جه تگیری سابق خود که با نام مشتمل بر دو عامل است .اولین عامل تغییرات ساختاری در طول سه
دهه گذشته است و دومین عامل تغییر گفتمانی .به نظر من این دو عامل
خود قدرت را تصاحب کنند. الشباب الاسلامی داشت متحول شده است. باعث ایجاد افکار عمومی جدیدی در نزد اعراب شد .اگر چه این افکار
به این علت است که [پس از جابجائی قدرت] ما شاهد تحولات در تونس حزب النهضه را نم یتوان با تعبیری که من از اسلا مگرائی عمومی عربی نه در اکثریت بلکه در اقلیت بود ،اما در واقع این بخش،
چشمگیری در[نهادهای] حکومتی هستیم .بنابراین درک من از انقلاب داشتم اسلا مگرا خواند .ممکن است آنها محافظ هکار باشند ،اما نه ضرورتاً
عبارت است از جابجایی سریع و رادیکال قدرت دولتی ،که با فشار خیزش اسلا مگرا .در کل آنها متعهد به دموکراسی انتخاباتی ،علاقمند به پیروی آغازکننده قیام بود.
عمومی از پایین انجام شده باشد .امری که راه را برای تحولات اجتماعی از راه حزب ا ک پ ترکیه هستند که روابط صمیمان های با آنها دارد ،و به اما تغییر ساختاری به وجود آمده چه بوده است؟ ب هصورت خلاصه باید
دیگر م یگشاید .اما در مورد مصر ،یمن ،و تا حدودی تونس تحول از دولتی مدنی و سکولار علاقه نشان داد‌هاند .البته بدنبال جامع های دی ندار گفت کشورهایی که در آنها انقلاب رخ داده است از حکوم تهایی اقتدارگرا
ای نگونه نبود .نهادهای مهم از دول تهای گذشته پا بر جا مانده است. و اخلاقی نیز هستند و م یخواهند که دین نقش عمد‌هتری در فضای اما توسع هگرا برخوردار بود‌هاند .این جوامع تحت این حکوم تهای
ب هویژه سیستم قضایی ،ارتش ،نیروهای امنیتی ،و شبکه چشمگیر احزاب اقتدارگرا ،توسعه گرا ،و غیر دمکراتیک ب هصورتی فزاینده شهرنشین شدند.
حاکم گذشته .همه اینها بر جای خود ماند‌هاند .در تونس از ۱۰۰حزب عمومی ایفا کند. اکنون در حدود ۶۵درصد از جمعیت در شهرها زندگی م یکنند .زندگی
سیاسی موجود تعداد ۳۷حزب احزابی از نوع حزب بن علی هستند .در در مصر مسائل پیچید‌هتر است .به نظر من اخوان در کشمکش تغییر و در شهر مولد نیازهای ویژه و درخواس تهای ویژه است .از جمله نیاز به
مصر احمد شفیع را داریم .و لذا در عمل با کثر تگرایی مواجه هستیم. تحو لاند .تغییرات در اخوان از حدود ۱۰سال پیش شروع شد ،ب هویژه پس
تحولی متفاوت از سناریوهای روسیه ،کوبا ،یا ایران ،که طی آن یک حزب از ۱۱سپتامبر و آغاز گفتگو در مورد دموکراسی .آنها عمدتاً در عمل و مصرف ،به نقدینگی ،استحقاق برخورداری از حقوق اجتماعی»...
یا گروه انقلابی قدرت را قبضه کرده و دیگران را کنار م یزند .قبضه قدرت ب هوسیله تغییرات اجتماعی و فشارهای سیاسی ب هسوی تغییر رانده شدند.
از طرف یک نیرو در انقلا بهای عربی غیرممکن است زیرا نیروهای دیگر به همین علت است که ما با بیانی ههای متضاد از رهبران آنان مواجه دکتر آصف از تجربه شخصی خود مثال م یآورد و م یگوید که در یک
در صحنه حضور دارند ،نیروهای گذشته حضور دارند ،و قدرت غیرمتمرکز م یشویم .به نظر م یرسد که گارد قدیمی همچنان به اصو لگرائی معتقد روستا در ایران مرکزی بزرگ شده است .در روستا مادرش ناچار از کشیدن
و پراکنده است .شرایطی که در آن ،در مصر ب هعنوان مثال ،محمد مرسی است و حتی بعضی از آنان به سید قطب گرایش دارند .کسانی مانند آب از چاه و آوردن آن به خانه بوده است .پس از مهاجرت به تهران و
محمود عزه که پشت صحنه قرار دارد اما ایدئولوگ عمده آنها و از تندروها زندگی در شهر مادر طبعاً انتظار داشته با باز کردن شیر آب ،آب جاری
در حال باختن بود». است .اما درست به همین دلیل برخی از رهبران حزب از موضعی انتقادی شود .امری که برای آنان دستاورد بزرگی بوده است .اما اگر اتفاقاً آب از
یا اخراج شد‌هاند و یا خود حزب را ترک کرد‌هاند .کسانی مانند ابو منعم شیر جاری نم یشد ،مادر شکوه م یکرده است که این چه وضعی و این
دکتر آصف بیات ،سخنا ناش را با توجه به کثر تگرایی ،چال شهای ابو فتوح ،کسی که من م یتوانستم به او رأی دهم ،از حزب اخراج شده و چه حکومتی است .و نتیجه م یگیرد که « :یعنی آنکه او به یک شهروند
پسااسلا مگراها ،مفاهیمی چون خشون تهای خانوادگی و آزار جنسی حزب خود را تشکیل داده است .و د‌هها نفر دیگر مانند مختار نور ،یا برادر تبدی لشده و دریافته بود که دارای حقوق معینی است .لذا شهرنشینی و
ب هپایان برد و گفت« :با با توجه به نکاتی که مطرح شد به باور من
م یتوان در این کشورها آیند‌های برای کثر تگرایی تصور کرد .اما در برابر سخنگوی پارلمانی حزب». برخورداری از همه امکانات شهری ذهنیت دیگر م یآفریند».
سیاست پسااسلا مگرا چالشی وجود دارد .چالش یا سؤال این است که این پروفسور بیات که خو د در کنفرانسی در قاهره حضور داشت از تجربه
پسااسلا مگراها تا چ هحد علاقمند به دینی کردن جامعه هستند؟ تا چه پایه شخصی خود پیرامون جوا نگرایی در مصر سخن ب همیان آورد و گفت: او سپس به توضیح عامل دوم م یپردازد و ادامه م یدهد« :عامل دوم این
اخلاقیات دینی آنها با ارز شهای حقوق فردی ،آزاد یها ،نمادهای هنری ،یا « جدای از این گارد قدیمی ،اما ،شباب اخوان یا جوانان اخوان را داریم که این جوامع جوان شدند ،جوانانی که آموزش کسب کردند .لذا دیگر
حقوق زنان در تضاد قرار م یگیرد؟ تا کنون هم شاهد برخی از محدودی تها که بسیاری از آنان در واقع پسااسلا مگرائی را برگزید‌هاند ،و مدل دلخواه صحبت در مورد روستائیان و ب یسوادی نیست .این جوانان ،و نیز ساکنان
در مصر ،تونس ،و حتی ترکیه بود‌هایم .تصور م یکنم برخورد احتمالی بین آنان ا ک پ ترکیه است .این جوانان به رهبری خود انتقادات فراوان مناطق روستایی سواد آموخت هاند .فراتر از آن ،شاهد رشد انفجاری آموزش
اخلاقیات پسااسلا مگرا و ارز شهای لیبرال فردی و جنسیتی م یتواند در دارند .در کنفرانسی در قاهره ،در سال ،۲۰۱۱که در آن شرکت داشتم، عالی بود‌هایم .اکنون در حدود ۲۰۰دانشگاه وجود دارد که هر ساله هزاران
نوعی دموکراسی غیر لیبرال سامان یابد ،جایی که دموکراسی انتخاباتی آنان انتقادات زیادی به رهبری خود وارد م یکردند .انتقادات در مورد فار غالتحصیل بیرون م یدهند .اینک این فار غالتحصیلان طبعاً به دنبال
ممکن است با برخی پیچ شهای متفاوت در آزاد یها همراه باشد .البته اقتدارگرایی آنها ،در مورد عدم شفافیتشان ،و ب هویژه در مورد این بود که هویت معین ،و دارای انتظارات معین هستند .همه این تغییرات از اواخر
درجه دموکراسی همراه با درجه پیچش م یتواند در زما نها و کشورهای چرا یک زن یا یک مسیحی قبطی نم یتواند رئیس جمهور شود .بسیاری دهه ۸۰بر زمینه سیاس تهای نئولیبرالی صورت گرفته است .به این
از آنها حزب را ترک کرده و تاکنون پنج حزب سیاسی تأسیس کرد‌هاند. شکل که همه قراردادهای دول تها با مردم در زمینه برخورداری آنان از
مختلف متفاوت باشد. اما ،فراتر از این تغییرات ساختاری ،آنچه که در ۱۰سال گذشته به شکل خدمات ،آموزش ،امنیت شغلی ،یاران هها و امثال آن لغو شده است .البته
م ی دانیم که دموکراس یهای غربی نیز در تاریخ و گذشته خو د چنین چشمگیری نمود داشته گرایشی به جدایی از اید‌ههای اسلامی است. گرو‌ههای اقلیتی از این تغییرات بهر‌همند شد‌هاند اما اکثریت وسیع مردم
پدید‌های داشت هاند .آیا در سا لهای ۱۹۵۰صحبت در مورد ازدواج مطالع های که بین ژوئن و اوت سال ۲۰۱۱در کشورهای مصر ،عراق، از این تغییرات ب یبهره ماند‌هاند .این تغییرات موجب ایجاد طبقه متوسط
ه مجن سگراها ممکن بود؟ بسیاری از محافظ هکاران علیه آن ،یا موضوعات لبنان ،و عربستان سعودی صورت گرفت ،اساساً تأیید م یکند که این تهیدست شده است .این مسئله بسیار مهم است .اینان کاستی جدیدند
مربوط به برابری جنسیتی برم یخاستند .در حقیقت مفاهیمی مانند انقلابات از نظر ایدئولوژیک به مقیاس وسیعی پسااسلا مگرا بود‌هاند ۶۰ .در که از سرمایه آموزشی برخوردارند ،مدارک دانشگاهی دارند ،رسان ههای
خشونت خانوادگی ،یا آزار جنسی واقعاً مفاهیم خیلی جدیدی هستند. صد از مصر یها گفتند انقلاب برای دموکراسی و کامیابی اقتصادی بوده اجتماعی را م یشناسند ،با مسائل جهانی آشنایی دارند ،و انتظاراتی بالا
این مفاهیم پس از دهه ۹۰مطرح شد‌هاند .البته م یتوان گفت که ب هعنوان است ۲۵ .درصد هدف انقلاب را برابر اقتصادی م یدانستند .لذا کلًا ۸۵ دارند .اما در زندگی واقعی ،از نظر اقتصادی ،زندگی فقیران های به آنان
مثال کشوری مانند آمریکا هم هنوز سلفی نوع خود را دارد .چه کسی درصد انقلاب را برای دس تیابی به دموکراسی و عدالت اجتماعی دانسته و تحمیل شده است .مشاغلی که ب هدست م یآورند عمدتاً مشاغلی مانند
مراکز سقط جنین را به آتش م یکشد؟ جال بتوجه آنکه هم اکنون رانندگی تاکسی ،کار در رستورا نها و از این قبیل است .لذا ،در خاورمیانه
جنبشی در مصر خواهان پایان دادن به آزار جنسی است .چنین جنبشی تنها ۹درصد هدف انقلاب را ایجاد حکومت اسلامی دانست هاند. بیکاری در میان کسانی که از آموزش عالی برخوردارند بسیار بالا است.
مطالعات دیگری در مصر همین گرایش را پیشنهاد م یکند .البته افزایش در واقع در مصر میزان بیکاری در نزد این قشر بیش از ۱۰برابر ب یکاری
را در آمریکا در دهه ۱۹۸۰داشت هایم. حضور سلف یها موجب شگفتی است هر چند که هنوز شاهد به اجرا در اقشار دیگر است .در تونس ۴۰در صد جوانان ب یکار بودند .این طبق های
اگر دموکراسی انتخاباتی دوام آورد م یتواند فضا را برای مناظره و بحث آمدن هیچ یک از سیاس تهای آنها نبود‌هایم .در حقیقت سلف یها خود است که عل یرغم خواست هها و انتظارات خود در محرومیت به سر م یبرد.
پیرامون چنین موضوعاتی و امکان گسترش آزاد یها فراهم آورد .امری بسیار گوناگو ناند .برخی سلف یها سیاسی هستند ،برخی غیرسیاسی، محرومیتی که خشم آن را بر انگیخته است .فراموش کردم بگویم که
که طبعاً به مبارزه مداوم در این جوامع برای افزایش فضای دمکراتیک برخی تنها اعتقاد به پیروی از حاکم دارند ،هر حاکمی که باشد ،و البته سیاس تهای نئولیبرال بر طبقه کارگر نیز اثر گذاشته و امنیت شغلی را
و پروژ‌ههای آزاد یبخش وابسته است .به همین دلیل ،وجود دموکراسی برخی سلف یها جهاد یاند .اما دقیقاً به علت حضور سلف یها در صحنه از آنان گرفته است .لذا آنان نیز از شرایط موجود بسیار خشمگی ناند .در
انتخاباتی ،حتی غیر لیبرالی آن ،حائز اهمیت است .نه تنها برای وجود عمومی و عملکرد اخوا نالمسلمین در دو سال پس از انقلاب ،مخالفت با ده ههای ۱۹۸۰و ۱۹۹۰بسیاری از جوانان جذب اسلا مگراها شدند .اما
خود این مکانیسم ،که هم چنین برای گسترش فضای دموکراتیکی که ما اسلا مگرایی افزایشی عمده یافته است .اگر چه چنین افزایش مخالفتی با در دهه جدید دیدگا‌هها و ایدئولوژی آنان تغییر کرده است .به نظر من سه
شرایط کنونی مصر متناقض به نظر م یرسد ،اما در حقیقت دور از انتظار تغییر روی داده است .اول آنکه سیاس تهای اسلامی با بحران مواجه شده
علاقمند به حصول آنیم». نیست .سال گذشته ،به هنگام حضور در مصر در زمان انتخاب مرسی، است .ایران مدلی در این زمینه بود که کارایی نداشت .همچنین در خارج
از ایران نیز این سیاس تها مدل خوبی ارائه نکرده است .تجربه نیروهایی
مصر تجربه نکرده بودم». هنوز عواقب عملکرد القاعده گریبا نگیر آنان است .لذا این اقشار مسلمان
ادام هی صفحه ۱۶ In touch with Iranian diversity 18
دکتر آصف معتقد است که احزاب اسلامی به دموکراسی متعهد خواهند ترجیح م یدهند اسلام خود را از این اسلا مگرائی جدا کنند».
بود و ضمن تاکید بر تحولاتی که او آن را اصلاح -انقلاب م یخواند ،گفت: و گفت« :این سناریوها و این دیدگا‌هها بسیار متفاوت از سیاس تهای اعراب Vol. 20 / No. 1231 - Friday, Mar. 22, 2013
«بنابراین ،به نظر من احزاب اسلامی خواه در تونس ،خواه مراکش ،یا پروفسور آصف بیات در ادامه به ظهور رسان ههای جدید و شرایط پس در ده ههای ۱۹۸۰و ۱۹۹۰است؛ سا لهایی که سیاستمداران عربی در
حتی اخوا نالمسلمین مصر به دموکراسی متعهد خواهند بود .مانند آنچه از انقلابات و احزاب اسلامی در کشورهای عربی و خاورمیانه پرداخت و سیاس تهای ملی یا اسلامی جذب شده بودند .چگونه این چرخش اتفاق
که در اندونزی دید‌هایم .در آنجا احزابی اسلامی وجود دارند که مطابق گفت« :همچنین سیاس تهای ناسیونالیستی اگر چه در زمان خود نقش افتاد؟ سؤالی جالب و مهمی است که در اینجا نم یتوانم وارد جزئیات آن
قواعد دموکراسی بازی م یکنند و همه این احزاب ممکن است یک سری بسیار مهمی ایفا کرد ،اینک دیگر کارایی خود را ازدس تداده است .پس بشوم ،اما شاید کافی باشد بگویم لااقل در مصر ،که آشنایی بیشتری با آن
از احزاب محافظ هکار ایجاد کنند .اما باز هم به شیو‌های کم و بیش پسا از آن ظهور رسان ههای جدید را باید ذکر کرد که امکانات و فرص تهای دارم ،این تحولات عمدتاً در اواسط سا لهای ۲۰۰۰شروع شد ،هنگامی
اسلامی قواعد دموکراسی را بازی خوهند کرد .البته اگر در این کشورها جدیدی برای شبک هسازی و تماس فراهم کرده ،و با کاهش چشمگیر که شیوه جدیدی از شرکت در سیاست ،گفتمان سیاسی جدیدی ظاهر
باشید ممکن است آنها را متفاوت از احزاب دمکرات مسیحی اروپا ،یا ا ک هزین ههای بسیج میدان ب یسابق های را برای سازما ندهی ایجاد م یکند .لذا شد .گفتمانی که پسااسلا مگرایی به نظر م یرسد .یعنی گفتمانی که تمرکز
در پایان این دهه در کشورهای عربی عامه جدیدی ایجاد شد ،حوز‌های خود را بر دموکراسی داخلی و حقوق بشر قرار داده ،پسا ایدئولوژیک بود.
پ ترکیه ،یا ایران خاتمی ببینید. با جه تگیری پسااسلا مگرا ،پسا ایدئولوژیک ،و دموکراتیک .و این عامه گفتمانی که از مرزهای ایدئولوژیک سکولار،دینی فراتر رفته ،همکاری همه
به نظر من دلیل دیگری هم برای احتمال نها دینه شدن دموکراسی
انتخاباتی و نوعی از آینده کثر تگرا در خاورمیانه وجود دارد .من استدلال جدید بود که قیا مها را آغاز کرد. مردم با یکدیگر را دربرداشت.
کرد‌هام که آنچه را ما شاهد بود‌هایم ،به استثنای لیبی ،انقلاباتی شبیه اما حالا چه؟ حال و پس از این انقلابات شرایط چگونه است؟ آیا این به نظر من ،این تحولات پسا اسلا مگرا بود یعنی آنکه دیدگاه جدید ،دیگر
انقلابات قرن بیستم نبود‌هاند .همچنین این تحولات را اصلاح -انقلاب انقلابات منجر به در دست گرفتن دولت ب هوسیله اسلا مگراها نشد‌هاند؟ دیدگاه اسلام سیاسی یا استقرار حکومت دیدنی نبود ،بلکه بیشتر بر
خواند‌هام .در این زمینه مطلبی نوشت هام که به زودی در نیو لفت ریویو پاسخ من این است که نه کاملًا .هم اکنون در لیبی و الجزیره احزاب
چاپ م یشود و در آن دلایل خود را توضیح داد‌هام .اما به هر حال ما اسلامی انتخابات را به احزاب سکولار و لیبرال باخت هاند .حزب اسلامی استقرار یک حکومت مدنی دموکراتیک دلالت داشت».
تجلی اصلاح انقلاب را در تحولات اخیر شاهد بود‌هایم .به این معنی که حکیم بلهاج حتی یک کرسی هم در مجلس ملی جدید ب هدست نیاورد ،و
این جنب شها ،به عنوان جنبش ،انقلابی بودند .زیرا مراد از مفهوم انقلاب این مجلس یک فرد سکولار ،مصطفی ابو شکور را به نخس توزیری برگزید. پروفسور بیات در ادامه سخنران یاش ه مچنین به تفاو تهای لغات دینی
م یتواند انقلاب به مثابه جنبش انقلابی باشد ،و یا انقلاب به مثابه تغییر در الجزیره احزاب لیبرال و سکولار ۶۲در صد کرس یهای پارلمان را در و مدنی م یپردازد و برای ادای واژ‌ههای «دینی» و «مدنی» تلفظ عربی
انقلابی .جنب شهای انقلاب یای که در فضای عمومی ظاهر شدند امیدوار اختیار گرفتند .در مراکش حزب پ ج د ،حزبی اسلا مگرا ،برنده انتخابات را ب هکار م یبرد ،کاری که در جا یجای سخنران یاش تکرار م یشود .او در
بودند رژی مهای حاکم را وادارند تا به نیابت از این جنب شها خود را اصلاح شد و پس از تغییر قانون اساسی اینک رئیس این حزب ،بن کرامی، توضیح این تفاو تها م یگوید« :این دیدگاه نه دینی بلکه مدنی بود .آنچه
کنند ،به جای آنکه مانند قرن بیستم قدرت آلترناتیوی باشند ،با سازمان نخس توزیر است .اما به نظر من پ ج د حزبی اسلا مگرا از آن گونه نیست. که باعث فرا رویاندن این انقلابات با گرایش جدید پسا اسلا مگرایی شد،
مرکزی خاص خود ،قدرت دو گانه ایجاد کنند ،قدرت حاکم را کنار زده و این حزب در اواخر دهه ۱۹۸۰نسبت به جه تگیری سابق خود که با نام مشتمل بر دو عامل است .اولین عامل تغییرات ساختاری در طول سه
دهه گذشته است و دومین عامل تغییر گفتمانی .به نظر من این دو عامل
خود قدرت را تصاحب کنند. الشباب الاسلامی داشت متحول شده است. باعث ایجاد افکار عمومی جدیدی در نزد اعراب شد .اگر چه این افکار
به این علت است که [پس از جابجائی قدرت] ما شاهد تحولات در تونس حزب النهضه را نم یتوان با تعبیری که من از اسلا مگرائی عمومی عربی نه در اکثریت بلکه در اقلیت بود ،اما در واقع این بخش،
چشمگیری در[نهادهای] حکومتی هستیم .بنابراین درک من از انقلاب داشتم اسلا مگرا خواند .ممکن است آنها محافظ هکار باشند ،اما نه ضرورتاً
عبارت است از جابجایی سریع و رادیکال قدرت دولتی ،که با فشار خیزش اسلا مگرا .در کل آنها متعهد به دموکراسی انتخاباتی ،علاقمند به پیروی آغازکننده قیام بود.
عمومی از پایین انجام شده باشد .امری که راه را برای تحولات اجتماعی از راه حزب ا ک پ ترکیه هستند که روابط صمیمان های با آنها دارد ،و به اما تغییر ساختاری به وجود آمده چه بوده است؟ ب هصورت خلاصه باید
دیگر م یگشاید .اما در مورد مصر ،یمن ،و تا حدودی تونس تحول از دولتی مدنی و سکولار علاقه نشان داد‌هاند .البته بدنبال جامع های دی ندار گفت کشورهایی که در آنها انقلاب رخ داده است از حکوم تهایی اقتدارگرا
ای نگونه نبود .نهادهای مهم از دول تهای گذشته پا بر جا مانده است. و اخلاقی نیز هستند و م یخواهند که دین نقش عمد‌هتری در فضای اما توسع هگرا برخوردار بود‌هاند .این جوامع تحت این حکوم تهای
ب هویژه سیستم قضایی ،ارتش ،نیروهای امنیتی ،و شبکه چشمگیر احزاب اقتدارگرا ،توسعه گرا ،و غیر دمکراتیک ب هصورتی فزاینده شهرنشین شدند.
حاکم گذشته .همه اینها بر جای خود ماند‌هاند .در تونس از ۱۰۰حزب عمومی ایفا کند. اکنون در حدود ۶۵درصد از جمعیت در شهرها زندگی م یکنند .زندگی
سیاسی موجود تعداد ۳۷حزب احزابی از نوع حزب بن علی هستند .در در مصر مسائل پیچید‌هتر است .به نظر من اخوان در کشمکش تغییر و در شهر مولد نیازهای ویژه و درخواس تهای ویژه است .از جمله نیاز به
مصر احمد شفیع را داریم .و لذا در عمل با کثر تگرایی مواجه هستیم. تحو لاند .تغییرات در اخوان از حدود ۱۰سال پیش شروع شد ،ب هویژه پس
تحولی متفاوت از سناریوهای روسیه ،کوبا ،یا ایران ،که طی آن یک حزب از ۱۱سپتامبر و آغاز گفتگو در مورد دموکراسی .آنها عمدتاً در عمل و مصرف ،به نقدینگی ،استحقاق برخورداری از حقوق اجتماعی»...
یا گروه انقلابی قدرت را قبضه کرده و دیگران را کنار م یزند .قبضه قدرت ب هوسیله تغییرات اجتماعی و فشارهای سیاسی ب هسوی تغییر رانده شدند.
از طرف یک نیرو در انقلا بهای عربی غیرممکن است زیرا نیروهای دیگر به همین علت است که ما با بیانی ههای متضاد از رهبران آنان مواجه دکتر آصف از تجربه شخصی خود مثال م یآورد و م یگوید که در یک
در صحنه حضور دارند ،نیروهای گذشته حضور دارند ،و قدرت غیرمتمرکز م یشویم .به نظر م یرسد که گارد قدیمی همچنان به اصو لگرائی معتقد روستا در ایران مرکزی بزرگ شده است .در روستا مادرش ناچار از کشیدن
و پراکنده است .شرایطی که در آن ،در مصر ب هعنوان مثال ،محمد مرسی است و حتی بعضی از آنان به سید قطب گرایش دارند .کسانی مانند آب از چاه و آوردن آن به خانه بوده است .پس از مهاجرت به تهران و
محمود عزه که پشت صحنه قرار دارد اما ایدئولوگ عمده آنها و از تندروها زندگی در شهر مادر طبعاً انتظار داشته با باز کردن شیر آب ،آب جاری
در حال باختن بود». است .اما درست به همین دلیل برخی از رهبران حزب از موضعی انتقادی شود .امری که برای آنان دستاورد بزرگی بوده است .اما اگر اتفاقاً آب از
یا اخراج شد‌هاند و یا خود حزب را ترک کرد‌هاند .کسانی مانند ابو منعم شیر جاری نم یشد ،مادر شکوه م یکرده است که این چه وضعی و این
دکتر آصف بیات ،سخنا ناش را با توجه به کثر تگرایی ،چال شهای ابو فتوح ،کسی که من م یتوانستم به او رأی دهم ،از حزب اخراج شده و چه حکومتی است .و نتیجه م یگیرد که « :یعنی آنکه او به یک شهروند
پسااسلا مگراها ،مفاهیمی چون خشون تهای خانوادگی و آزار جنسی حزب خود را تشکیل داده است .و د‌هها نفر دیگر مانند مختار نور ،یا برادر تبدی لشده و دریافته بود که دارای حقوق معینی است .لذا شهرنشینی و
ب هپایان برد و گفت« :با با توجه به نکاتی که مطرح شد به باور من
م یتوان در این کشورها آیند‌های برای کثر تگرایی تصور کرد .اما در برابر سخنگوی پارلمانی حزب». برخورداری از همه امکانات شهری ذهنیت دیگر م یآفریند».
سیاست پسااسلا مگرا چالشی وجود دارد .چالش یا سؤال این است که این پروفسور بیات که خو د در کنفرانسی در قاهره حضور داشت از تجربه
پسااسلا مگراها تا چ هحد علاقمند به دینی کردن جامعه هستند؟ تا چه پایه شخصی خود پیرامون جوا نگرایی در مصر سخن ب همیان آورد و گفت: او سپس به توضیح عامل دوم م یپردازد و ادامه م یدهد« :عامل دوم این
اخلاقیات دینی آنها با ارز شهای حقوق فردی ،آزاد یها ،نمادهای هنری ،یا « جدای از این گارد قدیمی ،اما ،شباب اخوان یا جوانان اخوان را داریم که این جوامع جوان شدند ،جوانانی که آموزش کسب کردند .لذا دیگر
حقوق زنان در تضاد قرار م یگیرد؟ تا کنون هم شاهد برخی از محدودی تها که بسیاری از آنان در واقع پسااسلا مگرائی را برگزید‌هاند ،و مدل دلخواه صحبت در مورد روستائیان و ب یسوادی نیست .این جوانان ،و نیز ساکنان
در مصر ،تونس ،و حتی ترکیه بود‌هایم .تصور م یکنم برخورد احتمالی بین آنان ا ک پ ترکیه است .این جوانان به رهبری خود انتقادات فراوان مناطق روستایی سواد آموخت هاند .فراتر از آن ،شاهد رشد انفجاری آموزش
اخلاقیات پسااسلا مگرا و ارز شهای لیبرال فردی و جنسیتی م یتواند در دارند .در کنفرانسی در قاهره ،در سال ،۲۰۱۱که در آن شرکت داشتم، عالی بود‌هایم .اکنون در حدود ۲۰۰دانشگاه وجود دارد که هر ساله هزاران
نوعی دموکراسی غیر لیبرال سامان یابد ،جایی که دموکراسی انتخاباتی آنان انتقادات زیادی به رهبری خود وارد م یکردند .انتقادات در مورد فار غالتحصیل بیرون م یدهند .اینک این فار غالتحصیلان طبعاً به دنبال
ممکن است با برخی پیچ شهای متفاوت در آزاد یها همراه باشد .البته اقتدارگرایی آنها ،در مورد عدم شفافیتشان ،و ب هویژه در مورد این بود که هویت معین ،و دارای انتظارات معین هستند .همه این تغییرات از اواخر
درجه دموکراسی همراه با درجه پیچش م یتواند در زما نها و کشورهای چرا یک زن یا یک مسیحی قبطی نم یتواند رئیس جمهور شود .بسیاری دهه ۸۰بر زمینه سیاس تهای نئولیبرالی صورت گرفته است .به این
از آنها حزب را ترک کرده و تاکنون پنج حزب سیاسی تأسیس کرد‌هاند. شکل که همه قراردادهای دول تها با مردم در زمینه برخورداری آنان از
مختلف متفاوت باشد. اما ،فراتر از این تغییرات ساختاری ،آنچه که در ۱۰سال گذشته به شکل خدمات ،آموزش ،امنیت شغلی ،یاران هها و امثال آن لغو شده است .البته
م ی دانیم که دموکراس یهای غربی نیز در تاریخ و گذشته خو د چنین چشمگیری نمود داشته گرایشی به جدایی از اید‌ههای اسلامی است. گرو‌ههای اقلیتی از این تغییرات بهر‌همند شد‌هاند اما اکثریت وسیع مردم
پدید‌های داشت هاند .آیا در سا لهای ۱۹۵۰صحبت در مورد ازدواج مطالع های که بین ژوئن و اوت سال ۲۰۱۱در کشورهای مصر ،عراق، از این تغییرات ب یبهره ماند‌هاند .این تغییرات موجب ایجاد طبقه متوسط
ه مجن سگراها ممکن بود؟ بسیاری از محافظ هکاران علیه آن ،یا موضوعات لبنان ،و عربستان سعودی صورت گرفت ،اساساً تأیید م یکند که این تهیدست شده است .این مسئله بسیار مهم است .اینان کاستی جدیدند
مربوط به برابری جنسیتی برم یخاستند .در حقیقت مفاهیمی مانند انقلابات از نظر ایدئولوژیک به مقیاس وسیعی پسااسلا مگرا بود‌هاند ۶۰ .در که از سرمایه آموزشی برخوردارند ،مدارک دانشگاهی دارند ،رسان ههای
خشونت خانوادگی ،یا آزار جنسی واقعاً مفاهیم خیلی جدیدی هستند. صد از مصر یها گفتند انقلاب برای دموکراسی و کامیابی اقتصادی بوده اجتماعی را م یشناسند ،با مسائل جهانی آشنایی دارند ،و انتظاراتی بالا
این مفاهیم پس از دهه ۹۰مطرح شد‌هاند .البته م یتوان گفت که ب هعنوان است ۲۵ .درصد هدف انقلاب را برابر اقتصادی م یدانستند .لذا کلًا ۸۵ دارند .اما در زندگی واقعی ،از نظر اقتصادی ،زندگی فقیران های به آنان
مثال کشوری مانند آمریکا هم هنوز سلفی نوع خود را دارد .چه کسی درصد انقلاب را برای دس تیابی به دموکراسی و عدالت اجتماعی دانسته و تحمیل شده است .مشاغلی که ب هدست م یآورند عمدتاً مشاغلی مانند
مراکز سقط جنین را به آتش م یکشد؟ جال بتوجه آنکه هم اکنون رانندگی تاکسی ،کار در رستورا نها و از این قبیل است .لذا ،در خاورمیانه
جنبشی در مصر خواهان پایان دادن به آزار جنسی است .چنین جنبشی تنها ۹درصد هدف انقلاب را ایجاد حکومت اسلامی دانست هاند. بیکاری در میان کسانی که از آموزش عالی برخوردارند بسیار بالا است.
مطالعات دیگری در مصر همین گرایش را پیشنهاد م یکند .البته افزایش در واقع در مصر میزان بیکاری در نزد این قشر بیش از ۱۰برابر ب یکاری
را در آمریکا در دهه ۱۹۸۰داشت هایم. حضور سلف یها موجب شگفتی است هر چند که هنوز شاهد به اجرا در اقشار دیگر است .در تونس ۴۰در صد جوانان ب یکار بودند .این طبق های
اگر دموکراسی انتخاباتی دوام آورد م یتواند فضا را برای مناظره و بحث آمدن هیچ یک از سیاس تهای آنها نبود‌هایم .در حقیقت سلف یها خود است که عل یرغم خواست هها و انتظارات خود در محرومیت به سر م یبرد.
پیرامون چنین موضوعاتی و امکان گسترش آزاد یها فراهم آورد .امری بسیار گوناگو ناند .برخی سلف یها سیاسی هستند ،برخی غیرسیاسی، محرومیتی که خشم آن را بر انگیخته است .فراموش کردم بگویم که
که طبعاً به مبارزه مداوم در این جوامع برای افزایش فضای دمکراتیک برخی تنها اعتقاد به پیروی از حاکم دارند ،هر حاکمی که باشد ،و البته سیاس تهای نئولیبرال بر طبقه کارگر نیز اثر گذاشته و امنیت شغلی را
و پروژ‌ههای آزاد یبخش وابسته است .به همین دلیل ،وجود دموکراسی برخی سلف یها جهاد یاند .اما دقیقاً به علت حضور سلف یها در صحنه از آنان گرفته است .لذا آنان نیز از شرایط موجود بسیار خشمگی ناند .در
انتخاباتی ،حتی غیر لیبرالی آن ،حائز اهمیت است .نه تنها برای وجود عمومی و عملکرد اخوا نالمسلمین در دو سال پس از انقلاب ،مخالفت با ده ههای ۱۹۸۰و ۱۹۹۰بسیاری از جوانان جذب اسلا مگراها شدند .اما
خود این مکانیسم ،که هم چنین برای گسترش فضای دموکراتیکی که ما اسلا مگرایی افزایشی عمده یافته است .اگر چه چنین افزایش مخالفتی با در دهه جدید دیدگا‌هها و ایدئولوژی آنان تغییر کرده است .به نظر من سه
شرایط کنونی مصر متناقض به نظر م یرسد ،اما در حقیقت دور از انتظار تغییر روی داده است .اول آنکه سیاس تهای اسلامی با بحران مواجه شده
علاقمند به حصول آنیم». نیست .سال گذشته ،به هنگام حضور در مصر در زمان انتخاب مرسی، است .ایران مدلی در این زمینه بود که کارایی نداشت .همچنین در خارج
از ایران نیز این سیاس تها مدل خوبی ارائه نکرده است .تجربه نیروهایی
