Page 16 - Shahrvand BC No.1231
P. 16
ایدئولوژ یها و جنب شهایی است که م یخواهند نوعی سامان اسلامی گزارشکنفرانسچال شهایدموکراسیدرونزا 16
برقرار کنند .ب هویژه برقراری ایمان دینی ،قانون شریعت ،و قوانین
اخلاقی در میان مردم .یکی از ویژگ یهای کلیدی جنب شهای اسلامی ظهوردموکراسیپسااسلامی 16
پیوستگی به دولت است .جنب شهای اسلامی تمایلی تزلز لناپذیر به
کنترل دولت دارند ،نه تنها به این دلیل که حاکمیت آنها را تضمین سخنرانیپروفسورآصفبیاتدرکنفرانسچال شه یادموکراسیدرونزا
م یکند ،بلکه همچنین از نظ رگاه دکترین خود ،آنها دولت را ب هعنوان
قدرتمندترین و کارآمدترین نهادی م یدانند که آنان را قادر م یکند از • تحولات در کشورهای عربی گزارش و ترجمه :محسن صفاری سال متسیب /شماره - 1231جمعه 2نیدرورف 1392
طریق دعوت ،موعظه ،و یا طرق دیگر به نشر و گسترش خیر بپردازند پسااسلا مگرا بود یعنی آنکه دیدگاه
و شر را نابود کنند .امرب همعروف و نهی از منکر نمایند .این اما به جدید ،دیگر دیدگاه اسلام سیاسی سخنران اصلی بعدازظهر جمعه ۸مارس ۲۰۱۳در کنفرانس
معنای آن است که اسلا مگراها در چش مانداز هنجاری و قانونی خود، یا استقرار حکومت دیدنی نبود ،بلکه «چال شهای دموکراسی درون زا» در دانشگاه ی وب یسی ،دکتر آصف
تاکید بیشتری بر اجبار و تعهد مردم دارند تا حقوق آنها .مردم ب هجای بیشتر بر استقرار یک حکومت مدنی بیات بود که او با دعوت به یادآوری انقلا بهای بهار عربی م یگوید:
شهروندان دارای حقوق ،بندگان وظیف هشناس فرض م یشوند؛ لذا «اگر به خاطر داشته باشید ،در زمان قیا مها و انقلا بهای موسوم به
اسلا مگرائی سیاستی وظیف همحور دارد و مثال آن تندروهای دموکراتیک دلالت داشت. بهار عربی ،شور و شوق زیادی در میان بسیاری -حتی برخی دول تها،
ایران ،لشکر طیبه پاکستان ،الشباب اسلامی چه رسد به ما مردم عادی -به وجود آمده و امید و خو شبینی زیادی
سومالی و امثال آنان .در اینجا م یخواهم • احزاب اسلامی خواه در تونس ،خواه نسبت به آینده دنیای عرب ،و در مقیاسی وسی عتر خاورمیانه ،ایجاد
بگویم که برخی از اسلا مگراها ،اسلا مگرای مراکش ،یا حتی اخوا نالمسلمین مصر شده بود .اما اینک پس از گذشت دو سال به نظر م یرسد آن شور و
انتخاباتی هستند اما ،اسلا مگرایی انتخاباتی به دموکراسی متعهد خواهند بود .مانند شوق اولیه ،جای خود را به شکاکی نیرومندی هم در رسان ههای غالب
الزاماً به معنای قرار داشتن در موضوع بحث من،
پسااسلا مگرایی نیست .پسااسلا مگرا ،غیراسلامی آنچه که در اندونزی دید هایم. و هم تا انداز‌های در نزد خود فعالان دنیای عرب ،داده است.
یا سکولار نیست .با این همه نمایانگر نقدی ازدرون استدلال این است که احزاب اسلامی در انتخابات برنده شده و
و بیرون است .پسااسلا مگرایی م یخواهد با تاکید سکان قدرت را در دست گرفت هاند .آ نگونه که در مراکش ،تونس، In touch with Iranian diversity
بیشتر بر حقوق -تا صرفاً وظیفه -از اسلا مگرایی
فراتر رود .بر حقوق شهروندی تاکید دارد .م یخواهد و مصر شده است .البته سلف یها هم در صحنه حضور داشته و در Vol. 20 / No. 1231 - Friday, Mar. 22, 2013
پرستش دینی و حقوق را در ه مآمیزد .ایمان دینی و حال غلبه کردن بر دیگرانند .سال گذشته شاهد غوغای رسان های
در مورد آنچه که خشم علیه فیلم ضداسلامی تولید کالیفرنیا
آزادی ،اسلام و دموکراسی».
دکتر آصف در اینجا توضیح م یدهد که «البته م یتوان در خوانده شد ،بودیم ،لذا همه این مسائل چنین نشان م یداد
مورد گستره آزادی مورد نظر آنان بحث کرد ».و در ادامه که آینده خاورمیانه -آ نگونه که انتظار م یرفت ،پی شبینی
م یگوید« :پسااسلامگرا مایل است نوعی دولت مدنی سکولار
و دموکراتیک بر قرار کند .اما همچنین ،م یخواهد جامع های م یشد و یا امیدواری وجود داشت -درخشان نخواهد بود.
دینی را ترویج کند ،جامع های متقی .در واقع مخلوطی از بنابراین سؤالی که امروز مطرح م یکنم این است که آیا ما
دولت سکولار و دی ندار ».و سپس نمونه م یآورد و م یافزاید: واقعاً در آستانه موج جدیدی از اسلا مگرایی هستیم؟ موج جدیدی
«نمون ههای آن ،جنبش اصلاحات در دوره خاتمی ،یا ا ک پ از انقلابات اسلامی در خاورمیانه و شاید ب ه دنبال آن در
در ترکیه است ».و اشاره م یکند« :در ضمن از نظر اقتصادی دیگر قسم تهای دنیای اسلامی؟ مایلم در ابتدا بگویم که
پسااسلا مگراها عمدتاً به اقتصاد بازار گرایش دارند ،که خود هیچ تضمینی وجود ندارد که این انقلابات -یا هر انقلاب
دیگری در این رابطه -الزاماً منجر به گذار به دموکراسی و
موضوع بحثی جداگانه است». سامان اجتماعی عادلانه شود .این مسئله به نتایج مبارزه
استا د مطالعات جهانی و فراملیتی در دانشگاه ایلینویز بین نیروهای رقیبی وابسته است که در اثر این انقلابات
آمریکا استدلال م یکند که« :انقلا بهای عربی کم و بیش آزاد م یشوند .بسته به این است که نیروهای آزادشده
پسااسلا مگرا بود‌هاند .در حقیقت ،در این قیا مها زبان دین مترقی ،محافظ هکار ،مذهبی ،سکولار ،دموکراتیک و یا غیر
در حد عقل خود ،و حتی غایب بوده است .در تونس ،در
خواس تها برای سرنگونی ب نعلی و برقراری یک حکومت دموکراتی کاند.
دموکراتیک بود .تقریباً هیچ شعار دینی سر داده نشد .البته در این مقطع خاص ،پیدایش سریع گرو‌ههای سلفی
در میان قیا مکنندگان دی نداران هم بودند ،اما آنها الزاماً محافظ هکار ،علیرغم این واقعیت که در میان آنان
خواستار دولتی دینی نبودند .حتی غنوشی در آن زمان تفاو تهایی وجود دارد ،نگرانی عمد‌های ایجاد کرد‌هاست.
حکومت دینی از نوع حکومت خمینی را رد کرد .در مصر، بخشی از این نگرانی احساسی و بخشی از آن واقعی است.
انقلاب کاملًا تود‌های بود و زبان دینی ،مل یگرایی ،و یا حتی در نزد بسیاری در مورد آینده خاورمیانه از نظر آزاد یهای
احساسات ضد غربی به شکل قاب لتوجهی غایب بود .مرد، فردی ،آزاد یهای مدنی ،حقوق جنسیتی و مانند آن نگرانی
زن ،مسلمان ،مسیحی ،متمول و ته یدست -اما ب هویژه وجود دارد .باای نهمه ،به باور من ،در این شکاکی عمومی
طبقه متوسط -به شکل چش مگیری در انقلاب شرکت اندکی زیاد‌هروی شده است و لذا م یخواهم در این زمینه
داشتند .درخواس تهای عمده؛ آزادی ،عدالت اجتماعی و
کرامت انسانی بود .در واقع گرو‌ههای عمده مذهبی مانند تصویری خو شبینانه یا واق عگرا ترسیم کنم.
سلف یها ،الازهر ،و کلیسا در ابتدا اساساً با انقلاب مخالفت به نظر من ،در واقع بخش عمد‌های از هراسی که این روزها
کردند .اخوا نالمسلمین ،مردد به شرکت در انقلاب ،به ناچار در باره خطر اسلا مگرایی م یبینیم ،ناشی از اشتباه مفهومی
و از طریق جوانان خود که همراه با سکولارها و چ پگراها و معنایی است .به نظر م یرسد که ما جنب شها و اید‌ههای
مختلفی را تحت عنوان اسلا مگرایی درهم م یآمیزیم .شما
در انقلاب شرکت داشتند ،به قلمرو انقلاب رانده شد. این دره مآمیزی را در رسان ههای غالب م یبینید .گویی هر
در لیبی ،گروه عمده شورشی در بنغازی متشکل از مرد مسلمان با ریش (در این جا سخنران رو به دکتر دباشی
متخصصان ،پزشکان ،حقو قدانان ،فعالان حقوق بشر، کرده و به طنز م یگوید؛ مثلًا حمید دباشی در اینجا) ،یا
معلمان ،همچنین فراریان از رژیم و غیره بود که در ابتدای زنی با حجاب؛ (به نرمین آلام پانلیست مصر یتبار رو کرده
کار ناگهان خود را در جایگاه رهبری انقلاب دیدند .البته م یگوید مثلًا در آنجا) ،الزاماً اسلا مگرا هستند .یا کسانی
وقتی ما آن را با انقلابات دیگر در یمن ،مصر ،و تونس که در مٔوسسات مذهبی ،خیریه و امثال آن کار م یکنند،
مقایسه م یکنیم؛ م یبینیم که روند امور پس از مداخله الزاماً اسلا مگرا هستند .لذا ما بن لادن ،میرحسین موسوی،
ناتو مسیر دیگری به خود گرفت .حتی در بحرین ،اگر چه یا حزب ا ک پ ترکیه را در هم آمیخته و همه آنان را
اپوزیسیون به میزان وسیعی شیعه و گرو‌ههای حاکمه
عمدتاً سنی هستند و تضاد موجود تضادی مذهبی به نظر اسلا مگرا خطاب م یکنیم.
م یرسد ،اما در واقع چنین نیست .اپوزیسیون شیعه به تصور م یکنم در مورد این موضوع مشکلی واقعی وجود
هنگام تلاش حکومت ایران برای نزدیک شدن با آنان بسیار دارد و این گر‌های است که باز کردن آن حائز اهمیت است.
با احتیاط رفتار کرده و از این حکومت خواست در امور در حقیقت فکر م یکنم بسیاری از گرو‌هها و جنب شها
بحرین دخالت نکند .آنها کوشیدند استقلال خود را حفظ که اسلا مگرا خوانده م یشوند ،به آن شکل مؤکدی که
گفته م یشود ،اسلامی نیستند .به باور من آنان م یتوانند
کنند». پسااسلا مگرا باشند ،امری که پ یآمدهای بسیار مهمی برای
وی در این سخنرانی دیدگا‌ههای متفاوت سیاس تهای
اعراب در ده ههای ۸۰و ۹۰را با امروز مورد مقایسه قرار داد دموکراسی دارد که موضوع اصلی این کنفرانس است».
ادامه در صفحه ۱۸ پروفسور آصف در توضیح موضوع بالا تاکید م یکند« :اجازه
دهید منظورم را توضیح دهم .منظور من از اسلا مگرایی آن
برقرار کنند .ب هویژه برقراری ایمان دینی ،قانون شریعت ،و قوانین
اخلاقی در میان مردم .یکی از ویژگ یهای کلیدی جنب شهای اسلامی ظهوردموکراسیپسااسلامی 16
پیوستگی به دولت است .جنب شهای اسلامی تمایلی تزلز لناپذیر به
کنترل دولت دارند ،نه تنها به این دلیل که حاکمیت آنها را تضمین سخنرانیپروفسورآصفبیاتدرکنفرانسچال شه یادموکراسیدرونزا
م یکند ،بلکه همچنین از نظ رگاه دکترین خود ،آنها دولت را ب هعنوان
قدرتمندترین و کارآمدترین نهادی م یدانند که آنان را قادر م یکند از • تحولات در کشورهای عربی گزارش و ترجمه :محسن صفاری سال متسیب /شماره - 1231جمعه 2نیدرورف 1392
طریق دعوت ،موعظه ،و یا طرق دیگر به نشر و گسترش خیر بپردازند پسااسلا مگرا بود یعنی آنکه دیدگاه
و شر را نابود کنند .امرب همعروف و نهی از منکر نمایند .این اما به جدید ،دیگر دیدگاه اسلام سیاسی سخنران اصلی بعدازظهر جمعه ۸مارس ۲۰۱۳در کنفرانس
معنای آن است که اسلا مگراها در چش مانداز هنجاری و قانونی خود، یا استقرار حکومت دیدنی نبود ،بلکه «چال شهای دموکراسی درون زا» در دانشگاه ی وب یسی ،دکتر آصف
تاکید بیشتری بر اجبار و تعهد مردم دارند تا حقوق آنها .مردم ب هجای بیشتر بر استقرار یک حکومت مدنی بیات بود که او با دعوت به یادآوری انقلا بهای بهار عربی م یگوید:
شهروندان دارای حقوق ،بندگان وظیف هشناس فرض م یشوند؛ لذا «اگر به خاطر داشته باشید ،در زمان قیا مها و انقلا بهای موسوم به
اسلا مگرائی سیاستی وظیف همحور دارد و مثال آن تندروهای دموکراتیک دلالت داشت. بهار عربی ،شور و شوق زیادی در میان بسیاری -حتی برخی دول تها،
ایران ،لشکر طیبه پاکستان ،الشباب اسلامی چه رسد به ما مردم عادی -به وجود آمده و امید و خو شبینی زیادی
سومالی و امثال آنان .در اینجا م یخواهم • احزاب اسلامی خواه در تونس ،خواه نسبت به آینده دنیای عرب ،و در مقیاسی وسی عتر خاورمیانه ،ایجاد
بگویم که برخی از اسلا مگراها ،اسلا مگرای مراکش ،یا حتی اخوا نالمسلمین مصر شده بود .اما اینک پس از گذشت دو سال به نظر م یرسد آن شور و
انتخاباتی هستند اما ،اسلا مگرایی انتخاباتی به دموکراسی متعهد خواهند بود .مانند شوق اولیه ،جای خود را به شکاکی نیرومندی هم در رسان ههای غالب
الزاماً به معنای قرار داشتن در موضوع بحث من،
پسااسلا مگرایی نیست .پسااسلا مگرا ،غیراسلامی آنچه که در اندونزی دید هایم. و هم تا انداز‌های در نزد خود فعالان دنیای عرب ،داده است.
یا سکولار نیست .با این همه نمایانگر نقدی ازدرون استدلال این است که احزاب اسلامی در انتخابات برنده شده و
و بیرون است .پسااسلا مگرایی م یخواهد با تاکید سکان قدرت را در دست گرفت هاند .آ نگونه که در مراکش ،تونس، In touch with Iranian diversity
بیشتر بر حقوق -تا صرفاً وظیفه -از اسلا مگرایی
فراتر رود .بر حقوق شهروندی تاکید دارد .م یخواهد و مصر شده است .البته سلف یها هم در صحنه حضور داشته و در Vol. 20 / No. 1231 - Friday, Mar. 22, 2013
پرستش دینی و حقوق را در ه مآمیزد .ایمان دینی و حال غلبه کردن بر دیگرانند .سال گذشته شاهد غوغای رسان های
در مورد آنچه که خشم علیه فیلم ضداسلامی تولید کالیفرنیا
آزادی ،اسلام و دموکراسی».
دکتر آصف در اینجا توضیح م یدهد که «البته م یتوان در خوانده شد ،بودیم ،لذا همه این مسائل چنین نشان م یداد
مورد گستره آزادی مورد نظر آنان بحث کرد ».و در ادامه که آینده خاورمیانه -آ نگونه که انتظار م یرفت ،پی شبینی
م یگوید« :پسااسلامگرا مایل است نوعی دولت مدنی سکولار
و دموکراتیک بر قرار کند .اما همچنین ،م یخواهد جامع های م یشد و یا امیدواری وجود داشت -درخشان نخواهد بود.
دینی را ترویج کند ،جامع های متقی .در واقع مخلوطی از بنابراین سؤالی که امروز مطرح م یکنم این است که آیا ما
دولت سکولار و دی ندار ».و سپس نمونه م یآورد و م یافزاید: واقعاً در آستانه موج جدیدی از اسلا مگرایی هستیم؟ موج جدیدی
«نمون ههای آن ،جنبش اصلاحات در دوره خاتمی ،یا ا ک پ از انقلابات اسلامی در خاورمیانه و شاید ب ه دنبال آن در
در ترکیه است ».و اشاره م یکند« :در ضمن از نظر اقتصادی دیگر قسم تهای دنیای اسلامی؟ مایلم در ابتدا بگویم که
پسااسلا مگراها عمدتاً به اقتصاد بازار گرایش دارند ،که خود هیچ تضمینی وجود ندارد که این انقلابات -یا هر انقلاب
دیگری در این رابطه -الزاماً منجر به گذار به دموکراسی و
موضوع بحثی جداگانه است». سامان اجتماعی عادلانه شود .این مسئله به نتایج مبارزه
استا د مطالعات جهانی و فراملیتی در دانشگاه ایلینویز بین نیروهای رقیبی وابسته است که در اثر این انقلابات
آمریکا استدلال م یکند که« :انقلا بهای عربی کم و بیش آزاد م یشوند .بسته به این است که نیروهای آزادشده
پسااسلا مگرا بود‌هاند .در حقیقت ،در این قیا مها زبان دین مترقی ،محافظ هکار ،مذهبی ،سکولار ،دموکراتیک و یا غیر
در حد عقل خود ،و حتی غایب بوده است .در تونس ،در
خواس تها برای سرنگونی ب نعلی و برقراری یک حکومت دموکراتی کاند.
دموکراتیک بود .تقریباً هیچ شعار دینی سر داده نشد .البته در این مقطع خاص ،پیدایش سریع گرو‌ههای سلفی
در میان قیا مکنندگان دی نداران هم بودند ،اما آنها الزاماً محافظ هکار ،علیرغم این واقعیت که در میان آنان
خواستار دولتی دینی نبودند .حتی غنوشی در آن زمان تفاو تهایی وجود دارد ،نگرانی عمد‌های ایجاد کرد‌هاست.
حکومت دینی از نوع حکومت خمینی را رد کرد .در مصر، بخشی از این نگرانی احساسی و بخشی از آن واقعی است.
انقلاب کاملًا تود‌های بود و زبان دینی ،مل یگرایی ،و یا حتی در نزد بسیاری در مورد آینده خاورمیانه از نظر آزاد یهای
احساسات ضد غربی به شکل قاب لتوجهی غایب بود .مرد، فردی ،آزاد یهای مدنی ،حقوق جنسیتی و مانند آن نگرانی
زن ،مسلمان ،مسیحی ،متمول و ته یدست -اما ب هویژه وجود دارد .باای نهمه ،به باور من ،در این شکاکی عمومی
طبقه متوسط -به شکل چش مگیری در انقلاب شرکت اندکی زیاد‌هروی شده است و لذا م یخواهم در این زمینه
داشتند .درخواس تهای عمده؛ آزادی ،عدالت اجتماعی و
کرامت انسانی بود .در واقع گرو‌ههای عمده مذهبی مانند تصویری خو شبینانه یا واق عگرا ترسیم کنم.
سلف یها ،الازهر ،و کلیسا در ابتدا اساساً با انقلاب مخالفت به نظر من ،در واقع بخش عمد‌های از هراسی که این روزها
کردند .اخوا نالمسلمین ،مردد به شرکت در انقلاب ،به ناچار در باره خطر اسلا مگرایی م یبینیم ،ناشی از اشتباه مفهومی
و از طریق جوانان خود که همراه با سکولارها و چ پگراها و معنایی است .به نظر م یرسد که ما جنب شها و اید‌ههای
مختلفی را تحت عنوان اسلا مگرایی درهم م یآمیزیم .شما
در انقلاب شرکت داشتند ،به قلمرو انقلاب رانده شد. این دره مآمیزی را در رسان ههای غالب م یبینید .گویی هر
در لیبی ،گروه عمده شورشی در بنغازی متشکل از مرد مسلمان با ریش (در این جا سخنران رو به دکتر دباشی
متخصصان ،پزشکان ،حقو قدانان ،فعالان حقوق بشر، کرده و به طنز م یگوید؛ مثلًا حمید دباشی در اینجا) ،یا
معلمان ،همچنین فراریان از رژیم و غیره بود که در ابتدای زنی با حجاب؛ (به نرمین آلام پانلیست مصر یتبار رو کرده
کار ناگهان خود را در جایگاه رهبری انقلاب دیدند .البته م یگوید مثلًا در آنجا) ،الزاماً اسلا مگرا هستند .یا کسانی
وقتی ما آن را با انقلابات دیگر در یمن ،مصر ،و تونس که در مٔوسسات مذهبی ،خیریه و امثال آن کار م یکنند،
مقایسه م یکنیم؛ م یبینیم که روند امور پس از مداخله الزاماً اسلا مگرا هستند .لذا ما بن لادن ،میرحسین موسوی،
ناتو مسیر دیگری به خود گرفت .حتی در بحرین ،اگر چه یا حزب ا ک پ ترکیه را در هم آمیخته و همه آنان را
اپوزیسیون به میزان وسیعی شیعه و گرو‌ههای حاکمه
عمدتاً سنی هستند و تضاد موجود تضادی مذهبی به نظر اسلا مگرا خطاب م یکنیم.
م یرسد ،اما در واقع چنین نیست .اپوزیسیون شیعه به تصور م یکنم در مورد این موضوع مشکلی واقعی وجود
هنگام تلاش حکومت ایران برای نزدیک شدن با آنان بسیار دارد و این گر‌های است که باز کردن آن حائز اهمیت است.
با احتیاط رفتار کرده و از این حکومت خواست در امور در حقیقت فکر م یکنم بسیاری از گرو‌هها و جنب شها
بحرین دخالت نکند .آنها کوشیدند استقلال خود را حفظ که اسلا مگرا خوانده م یشوند ،به آن شکل مؤکدی که
گفته م یشود ،اسلامی نیستند .به باور من آنان م یتوانند
کنند». پسااسلا مگرا باشند ،امری که پ یآمدهای بسیار مهمی برای
وی در این سخنرانی دیدگا‌ههای متفاوت سیاس تهای
اعراب در ده ههای ۸۰و ۹۰را با امروز مورد مقایسه قرار داد دموکراسی دارد که موضوع اصلی این کنفرانس است».
ادامه در صفحه ۱۸ پروفسور آصف در توضیح موضوع بالا تاکید م یکند« :اجازه
دهید منظورم را توضیح دهم .منظور من از اسلا مگرایی آن
