Page 26 - merged
P. 26
‫دایاسپورا و نویسندگان مهاجر ایرانی در سه ده ٔه گذشته‪:‬‬ ‫ادبیات ‪:‬‬

‫گفتگو با دکتر ساناز فتوحی پژوهشگر و نویسنده‬ ‫گفت‬ ‫‪26‬‬
‫‪26‬‬
‫نوشتن به زبان کشور میزبان کردند‪ .‬ولی به وجود آمدن این ادبیات‪ ،‬به‬ ‫و گو‬ ‫سال ‪ / 22‬شماره ‪ - 1334‬جمعه ‪ 21‬دنفسا ‪1393‬‬
‫زبان کشور میزبان‪ ،‬به‌مرورزمان‪ ،‬مسئله‌ای پیچیده‌ای است که بدون شک‬
‫تم یا ایده نکرده‌ام‪ ،‬بلکه سعی داشتم حدالامکان به نویسندگان و کارهای‬ ‫هم‌ریشه در‪ ،‬و هم الهام گرفته از تاریخ‪ ،‬ادبیات و اجتماع ایران و کشور‬ ‫گف ‌توگو‪ :‬آزاده دواچی‬ ‫‪In touch with Iranian diversity‬‬
‫متفاوتی رجوع کنم‪.‬‬ ‫میزبان است‪ .‬این روایات همچنین انعکاسی هستند از مسائلی که ایرانیان‬
‫دکتر ساناز فتوحی پژوهشگر و نویسندٔه ایرانی ‪ -‬استرالیایی‬ ‫‪Vol. 22 / No. 1334 - Friday, Mar. 13, 2015‬‬
‫یکی از ویژگ ‌یهای ادبیات مهاجرت تنوع و دگرگونگی در فضای‬ ‫دیاسپورا با آ ‌نها روبه‌رو هستند و مهم‌ترین آ ‌نها مسئلٔه هویت است‪.‬‬ ‫است‪ .‬او در ایران به دنیا آمده است اما در س ّن ‪ ۱۲‬سالگی‬
‫زبان و روایت است که در واقع به نوعی بازتاب شرایط نویسنده از‬ ‫در طول ‪ ۳‬دهه اخیر‪ ،‬ایرانیان خارج از کشور بیش از ‪ ۲۰۰‬تاب رمان و‬ ‫پدرش ب ‌هعنوان مسئول بانک ملی اییو مأموریت می‌یابد و به‬
‫تجربیات خود در داخل و خارج از ایران است‪ ،‬با توجه به تحقیقی‬ ‫خاطرات به زبان انگلیسی چاپ کرد‌هاند که مسائل پیچیدٔه مهاجرت و‬ ‫ژاپن اعزام می‌شوند‪ .‬این مأموریت به مدت چهار سال بود اما‬
‫که کرده‌اید فکر می‌کنید تا چه حد این ایرانیان مهاجر که به زبان‬ ‫انقلاب را بررسی م ‌یکنند‪ .‬در این کتاب من به تحقیق این اثرها و مهم‬ ‫اینجا تمام نشد‪ ،‬و پدر ایشان از ژاپن به ایران در نیویورک آ‪،‬‬
‫انگلیسی نوشت ‌هاند‪ ،‬توانست ‌هاند در بازتاب واقعی شرایط اجتماعی‬ ‫بودن آن‌ها برای حفظ و نگهداری فرهنگ و هویت ایرانی در دیاسپورا‪،‬‬ ‫لوس‌آنجلس و ازآنجا نیز ب ‌هعنوان مسئول بانک ملی ایران در‬
‫بازسازی هویت ایرانی ازدس ‌ترفته و تلاش برای ساختنی فضای جدید‬ ‫هن ‌گکنگ مأمور گردید‪ .‬لیسانس و فو ‌قلیسانس خود را در‬
‫‪ -‬سیاسی موفق باشند؟‬ ‫ادبی و اجتماعی برای انعکاس تجربیات ایرانیان دیاسپورا‪ ،‬مخصوصاً‬ ‫ادبیات انگلیسی از دانشگاه هن ‌گکنگ گرفته است‪ .‬از سال‬
‫‪ ۲۰۰۴‬در استرالیا است و سال ‪ ۲۰۱۲‬دکترای خود را از‬
‫به نظر من نقش نویسندگان و آثار آ ‌نها به زبان انگلیسی در بازتاب‬ ‫نس ‌لهای دوم و سوم‪ ،‬م ‌یپردازم‪.‬‬ ‫دانشگاه ‪ UNSW‬زیر نظر پروفسور بیل اشرفت و دکتر میشل‬
‫وقایع اجتماعی ‪ -‬سیاسی‪ ،‬مخصوصاً برای افراد غیر ایرانی‪ ،‬خیلی مهم‬ ‫ناگفته نماند که ایرانیان خارج از کشور به زبان‌های دیگری‪ ،‬مثل آلمانی‬
‫هست‪ .‬ما ایرانیان‪ ،‬اکثراً‪ ،‬با مشکلات‪ ،‬و مسائل خودمان آشنا هستیم‪.‬‬ ‫و فرانسه نیز آثاری از خود به‌جا گذاشته‌اند‪ ،‬و هستند پژوهشگرانی که‬ ‫لنگفرد در زمینه ادبیات دیاسپورای ایران دریافت نمود‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬ادبیات دیاسپورا به زبان فارسی نیز یک یادآوری از این مسائل‬ ‫مبحث آثارشان این نویسندگان می‌باشند‪ .‬اما در این کتاب فقط به‬ ‫کتاب تازٔه وی در آوریل‬
‫است‪ .‬اما نوشته‌های انگلیسی یک نقش مهم دیگری نیز بازی م ‌یکنند‬ ‫امسال به بازار خواهد‬
‫که علاوه بر بازتاب مشکلات ایرانیان برای ایرانیان‪ ،‬مسائل مهمی را به‬ ‫تحقیق نوشت ‌هها به زبان انگلیسی م ‌یپردازم‬ ‫آمد که به بررسی‬
‫غیر ایرانیان هم معرفی م ‌یکنند‪ .‬ادبیات‪ ،‬یکی از محور اصلی برای نزدیک‬ ‫هویت و معنا در ادبیات‬
‫شدن و فهم انسان‌ها از احساسات و انسان بودن یکی دیگر هست‪ ،‬و‬ ‫اگر قرار باشد ادبیات دایاسپورا را کوتاه تعریف کنید چه تعریفی‬ ‫دایاسپورای ایران بعد از‬
‫این خود‪ ،‬یک نقش بزرگ‌تری برای شکستن باورهایی که نسبت به‬ ‫برای آن می‌شود ارائه داد؟‬ ‫انقلاب پرداخته است‪.‬‬
‫گرو‌هها و ارزش‌هایشان وجود دارد‪ ،‬ایفا می‌نماید‪ .‬ب ‌هطور مثال‪ ،‬وقتی‬ ‫در این کتاب نویسنده‬
‫یک غیر ایرانی دربارٔه دوران نزدیک به انقلاب از دید یک نوجوانی که‬ ‫دیاسپورا به اشخاص و گروه‌هایی میگویند که به دلایل متفاوت ولی به‬ ‫به بررسی مهاجرت‬
‫عاشق شده است آشنا م ‌یشود‪ ،‬و احساسات او را درم ‌ییابند‪ ،‬مثل کاری‬ ‫تعداد زیاد کشور خود را ترک نموده و در یک کشور دیگر آغاز به زندگی‬ ‫و تأثیر آن بر ادبیات‬
‫که آقای مهبد سراجی در "بام‌های تهران” کردند‪ ،‬او دیگر نم ‌یتواند‬ ‫کرده‌اند‪ .‬البته اینجا باید گفته شود که این کلمه و این اشخاص ریشٔه‬ ‫دایاسپورای ایرانیان‬
‫خود و شخصیت داستان را جدا از هم ببیند‪ .‬با این درک‪ ،‬او دیگر قادر‬ ‫تاریخی دارد که ما در جامعه مدرن آن را برای بازتاب مهاجرت‌های مدرن‬
‫نیست به ایرانیان برچسب تروریست یا غیره بچسباند‪ .‬و همین‌طور وقتی‬ ‫با شمارش بالا تبدیل کردیم‪ .‬بنابراین‪ ،‬ادبیات دیاسپورا یک رونمادی از‬ ‫مهاجر پرداخته است نویسنده با توجه به نقش مهاجرت‪ ،‬بر‬
‫یک ایرانی از اتفاقات و سختی‌های زندگی خود در یک کشور جدید‬ ‫مسائل و چالش‌های این افراد هست‪ .‬گرچه این مسائل‪ ،‬شاید سطحا بنا‬ ‫این باوراست که ادبیات شک ‌لگرفته شدٔه ایرانیان به‌خصوص‬
‫می‌نویسد‪ ،‬خوانندٔه احساس همزاد‪-‬پنداری م ‌یکند و این موجب حل‬ ‫بر فرهنگ و کشور ترک شده متفاوت به نظر برسند‪ ،‬مثلًا شایدی گروه‬ ‫در میان فضای غربی نوعی ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگ‬
‫خیلی از مسائل کلیشه‌ای که باعث فاصله هستند‪ ،‬م ‌یشود‪ .‬این امر‪،‬‬ ‫برای فرار از جنگ و دیگری از انقلاب از شور خود گریخته باشند‪ ،‬در‬ ‫ایرانی را دارد که مخصوص خود ایرانیان است‪ .‬نویسنده با‬
‫خود‪ ،‬یک نقش خیلی مهم هست که این کتاب‌ها ب ‌هخوبی ایفا می‌نمایند‪.‬‬ ‫عمق‪ ،‬این روایات گویا از مشکلاتی شبیه به هم هستند‪ .‬و وقتی ما ادبیات‬ ‫بررسی رابطٔه میان ایرانیان و محیط جدید مهاجرت و با‬
‫نویسندگان ایرانی با پرداختن به مسائل کاملًا احساسی و شخصی در‬ ‫دیاسپورا را ب ‌هطورکلی‪ ،‬و با ندیده گرفتن پوستی که آن‌ها در آن نمایان‬ ‫استفاده از تئوری‌های مهاجرت‪ ،‬روایت و هویت نشان می‌دهد‬
‫چهارچوب مسائل اجتماعی ‪ -‬سیاسی‪ ،‬به درون در این بخش خیلی‬ ‫می‌شوند‪ ،‬نگاه کنیم در می‌یابیم که مسائل عمدتاً و کم و بیش شبیه‬ ‫که چه طور ادبیات شکل‌گرفته در این فضا بازنمود فضای‬
‫هم هستند‪ .‬ادبیات دیاسپورای ایرانیان هم از این جمله می‌باشد‪ ،‬که اگر‬ ‫سیاسی و اجتماعی ایران امروز است‪ .‬گفتگوی زیر به بهانٔه‬
‫موفق بود‌هاند‪.‬‬ ‫ما به اصل و عمق آن پی ببریم از لحاظ مسائلی که نویسندگان با آ ‌نها‬
‫روبرو می‌شوند‪ ،‬زیاد فرقی با ادبیات دیاسپورای هندی‪ ،‬چینی‪ ،‬ویتنامی و‬ ‫انتشار این کتاب با نویسنده دکتر فتوحی است‪.‬‬
‫فکر می‌کنید چه تفاوتی میان آثار نویسندگان ایرانی که به زبان‬ ‫غیره ندارد‪ .‬به‌طور خلاصه‪ ،‬بحث هویت‪ ،‬جا افتادن در یک کشور جدید و‬ ‫دکتر فتوحی با توجه به اینکه کتابتان به زبان انگلیسی‬
‫فارسی در مهاجرت نوشته‌اند و آثار نویسندگان ایرانی که به‬ ‫چال ‌شهایی که این افراد با آن‌ها در بازسازی زندگی خود روبرو م ‌یشوند‪،‬‬ ‫منتشرشده است اگر ممکن است کمی در مورد کتاب و موضوع‬
‫انگلیسی نوشته‌اند وجود دارد؟ به نظر شما کدام‌یک می‌تواند در‬ ‫به حد زیادی شبیه به هم هستند‪ .‬این ادبیات‪ ،‬به خاطر قدمتی که دارد‬
‫بازسازی شرایط اجتماعی ‪ -‬سیاسی به مخاطب خود موف ‌قتر عمل‬ ‫و تکرار مسائل‪ ،‬برای خود حوزه‌ای ایجاد کرده است که ما آن را به عنوان‬ ‫موردبحثتان در آن توضیحی بدهید؟‬
‫تاب من به پژوهش ادبیات انگلیسی ایرانیان خارج از کشور در ‪۳۶‬‬
‫کند؟‬ ‫ادبیات دیاسپورا می‌شناسیم‪.‬‬ ‫سال اخیر م ‌یپردازد‪ .‬موضوع بحث من آنالیز این آثار و مهم بودن‬
‫آن‌ها برای ایرانیان و غیر ایرانیان هست‪ .‬همان‌طور که م ‌یدانیم ادبیات‬
‫فکر م ‌یکنم‪ ،‬ب ‌هطورکلی‪ ،‬دو تفاوت عمده بین این دو گروه از نویسندگان‬ ‫با توجه به اینکه در این کتاب بر روی ادبیات دایاسپورای بعد از‬ ‫همیشه در مسائلی از جامعه ریشه دارد که نویسندگان و افراد جامعه‬
‫وجود دارد‪ .‬اولاً‪ ،‬به‌طورمعمول‪ ،‬نویسندگان فارسی‌زبان اصولاً نسل اول‬ ‫انقلاب در ایران کار کرده‌اند‪ ،‬آیا مت ‌نهای خاصی را برای بررسی‬ ‫با آ ‌نها دس ‌توپنجه نرم م ‌یکند‪ .‬انقلاب‪ ،‬مهاجرت‪ ،‬و جنگ‪ ،‬همیشه از‬
‫از ایرانیان مهاجر هستند که در ایران متولدشده و تحصیل کرد‌هاند و‬ ‫مسائلی بود‌هاند و خواهند بود که با خود سرچشمه‌ای از احساسات و‬
‫انتخاب کرد ‌هاید و این انتخاب بر چه اساسی بوده است؟‬ ‫داستان‌ها م ‌یآورند‪ .‬غیر از بودن منبع تاریخی از رویدادها‪ ،‬این روایات‪،‬‬
‫علاوه بر بررسی کلی این ادبیات و مهم بودن آن برای ایرانیان و غیر‬ ‫راهی هستند برای دستیابی نویسندگان به احساسات و اتفاقات فردی و‬
‫ایرانیان‪ ،‬یکی از بزرگ‌ترین اهداف این کتاب‪ ،‬جمع آوری منبعی برای‬ ‫جمعی‪ .‬ایرانیان خارج از شور نیز از این مسئله مستثنی نبود‌هاند‪ ،‬و در‬
‫شناسایی و معرفی این کتاب بوده‪ .‬لذا من سعی داشتم که اشاره‌ای به‬ ‫‪ ۳‬دهه اخیر شروع به نوشتن داستان‌ها و بیان احساسات خودکرده‌اند‪.‬‬
‫پهنا و گستردگی این کتاب‌ها‪ ،‬هم در تعداد و هم در موضوعات‪ ،‬داشته‬ ‫به‌طور طبیعی‪ ،‬این نوشته‌ها اولاً و عمدتاً به فارسی بوده‌اند‪ .‬اما ازای ‌نرو که‬
‫باشم و تا حد امکان مسائل را از دید نویسنده‌های متفاوت بررسی کنم‪.‬‬ ‫ایرانیان‪ ،‬مثل همٔه جامعه‌های دیاسپورا‪ ،‬م ‌یبایستی وارد به جامعه میزبان‬
‫در طول این پژوهش‪ ،‬متوجه شدم که بعضی از نویسندگان سرشناس‬ ‫شوند و در آن خودکفا باشند‪ ،‬و به این دلیل که زبان یکی از مهم‌ترین‬
‫که با ناشرهای بزرگ کار می کنند‪ ،‬معروفیت خاصی پیدا کرد‌هاند‪ ،‬و‬ ‫راه‌ها برای وفق داده شدن در یک اجتماع هست‪ ،‬طبییعتا آن‌ها شروع به‬
‫این باعث شده است که کارهای دیگر که شاید با ناشرهای ضعیف تری‪،‬‬
‫یا حتی به‌طور شخصی چاپ شده و به نشر رسیده‌اند‪ ،‬تقریباً از حیطٔه‬
‫بررسی تا به حال تقریباً خارج بمانند‪ .‬تمام سعی من در این کتاب بر‬
‫این بوده که بالانسی از آنالیز این دو گروه از نویسندگان به دست بیاورم‬
‫و حّتی آن نویسندگان نه زیاد مشهور را نیز معرفی کنم‪ .‬به اضافه‪ ،‬با‬
‫شناسایی بیش از ‪ ۲۰۰‬کتاب لیست از آن‌ها درست کرده‌ام‪ ،‬که این آثار‬
‫را به خوانندگان‪ ،‬نویسندگان‪ ،‬و پژوهشگران آینده معرفی کند‪ ،‬و فکر‬
‫م ‌یکنم تا به حال هم چون کاری در رابطه با نویسندگان ایرانی انگلیسی‬
‫زبان انجام نشده‪ .‬بنا براین‪ ،‬در این کار‪ ،‬من نه تنها خودرا محدود به یک‬
   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31