Page 23 - 1622

یگنهرف ثاریم

ُ
ۀژتو بیترت نبت هب .است "امرگ" و "مرگ" ینعم هب )Teh( "هت" یهاگتسبز مان ،)Khonjin, Khongin( )نیگنخ( "نیجنخ" )Tajanak(لباب "کنجت"-10
ِ ِ
"بآ زت یردظم" ینعم هب ،"تانق" و "همرچ" ،"هوش" زت معت ،"نجت" یزکرم ناتست ،ناهترف ناتسردش ،"نیجنخ" شخب شه ،)یرخب(
ناتسهه شه یهه مان ،)Tegenak, Tajanak( "کنجت"
.دشاب یم ییسن یامرگ و یمرگ یگژبو اب هوجو نآ فترطت هقطنم و هاگتسبز نبت شه یدنچ ندک شاثآ .است .است نتشدنزام ناتست ،لباب ناتسردش ،هابآ هللا شخب ،یپ یشاک
ِ

موس یاه هشتزه هب طوبرم ،هبترخ بایسآ هپت شاثآ نبت زت یکب ؛دنشته ّ ّ
"ونج" و )ناگزمره شه یندعم بآ ۀمرچ( "ونگ" یاه مان شه مه "هلحمایک" هب و است "کنجیت" ،یخبشات ِهه نبت یلحم مان
ِ
ُ
،"نیجنخ" شخب ،ناهترف ناتسردش شه ؟هلایم زت شیپ مشادچ و
)Ow( "و" اب هترمه "نج" اب و "نگ" ۀژتو )هبوررب "ونج" ِ تانق( .)یسشاف یابدپ یکبو( هشته تردش
ِ
ّ
هدش یلم شاثآ ایث 2۵0۵3 هشامش اب هک دشاب یم "ناچشوگ" هِه
یمک اب .دشاب یم )Āw( "وآ" و "بآ" زت رگبه یربوگ هک هدمآ
)Tajanak(لمآ »کنجت»-11
،نایناکشت هشوه هب طوبرم ،"نیجنخ" هعلق هپت رگبه رثت .است
و "ونگ" یاه مان هک هوش یم هظحلام شبوگ ۀوحن شه ضامغت
ّ
یلم شاثآ وزج 220٧۵ هشامش اب هک است "نیجنخ" هاگتسبز شه عقتو نییاپ ناتسهه شه یهه مان ، )Tajanak, Tejenek( "کنجت"
ۀدش یبرع "هبانج" و "دبانج"( "هوانگ" و "دبانگ" یاه هژتو هب "ونج"
.)یسشاف یابدپ یکبو( .دشاب یم نتشدنزام ناتست ،لمآ ناتسردش ،یزکرم شخب ،هوکتیل نابایخ
و "ونگ" ،"هوانگ" ،"دبانگ"(دنتسه هییش شایسب )"هوانگ" و "دبانگ"
.)یسشاف یابدپ یکبو( است
ینعب تانق و همرچ مان وه ره "ونج" و "ونگ" هک اجنآ زت .)"ونج"
ِ
و "دبانگ" یترب "بآ ردظم" ینعم لامتحت دنتسه "بآ ردظم" )Khānjin(ناجنز "نیجناخ"-1۹
ِ
)Tajanak-e olyā va soflā(یراس "یلفس و ایلع کنجت"-12
یربتز یهتزمه بیترت نبت هب .هوش یم کبهزن نیقب هب "هوانگ" شخب ،ربلاگ ناتسهه شه یهه مان ،)؟ نیگناخ( "نیجناخ" ِ
ِ
.ههرگ یم شاکشآ مان شادچ نبت )Etymologic( یابدپ یکبو( است ناجنز ناتست ،هورجبت ناتسردش ،یزکرم "هشوکذم" ناتسهه شه ،هه وه مان ،"یلفس و ایلع کنجت"
حطس رب بآ ردظم" یعون ینعم هب "نگ" دش صخرم هک لاح .)یسشاف ،یزکرم شخب )؟هشوک سم( )Mezkureh, Mazkureh(
.)یسشاف یابدپ یکبو( است نتشدنزام ناتست ،یشاس ناتسردش
و )دبآ ،نگ("دبانگ" اب "هابانگ" هک هوش یم هظحلام است "نیمز یبای هشیر و لیلحت و هیزجت
ادنآ شه هک دنشاب یم "بآ ردظم" ینعم هب وه ره )هوآ ،نگ( "هوانگ" ُ
هدش لیکرت "هابآ" و )Gon( "نگ" ۀژتو وه بیکرت زت "هابانگ" ۀژتو
)bedĀ( "دبآ" ۀژتو شه رگبه شاب و "نگ" ۀژتو شه شایکب "بآ" مودفم )Borujen( "نجورب"-13
ۀاگتسبز یترب همانهاش شه هک )Gonabed( "دبانگ" ۀژتو .است
ِ تانق" اب ،"بآ ۀمرچ" میئوگب هکنانچمه ،است هدمآ "هوآ" اب و ُ یاهردش زت یردش مان ،)Borujen, Borugen( »نجورب«
"دبآ" و )Gon( "نگ" شخب وه هب میسقت لباق زین هدمآ "هابانگ"
یلو .است رتتسم "تانق" شه و "همرچ" شه "بآ" مودفم هک "بآ نبت شه مهرم ناکست خبشات .است یشایتخب و لاحمشادچ ناتست
"هابانگ" مان ،دمآ "هابانگ" حرش شه هک هنوگنامه .دشاب یم )Ābed(
."بآ ِ تانق" و "بآ ۀمرچ" میئوگ یم لاح نیع شه »یجشوت« نجورب یاه مان زت یکب .اسین صخرم هاگتسبز
)Jonabed,Ganabed( "دبانج" یملاست و یبرع عبانم یخرب شه
مان نبت هک است هدمآ یسشاف یابدپ یکبو شه .است )Uwrjey(
یزاس یبرع هک است "دبانگ" نامه عقتو شه "دبانج" ۀژتو .است
یرگبه و )Uwr( »شوت« یکب :هومن میسقت شخب وه هب نتوتیم تش
دریگ یم "دابانگ ِ تانق" زا ار دوخ مان "دابانگ" رهش "گ" ِ فرح یاجب "ج" ِ فرح ،"نگ" ۀژتو شه هک ینعم نبت هب ،هدش
دنت هتفگ نادفصت یاه هلحم زت یکب تش »یج« ۀژتو .)Jey( »یج«
.دنیرن یم
هب .دش صخرم قوف یسشرب شه "دبانگ" و "هابانگ" ۀژتو هربش ه ّ جوت »یج« مان هب نادفصت ردش لخته شه ندک یت هپت هوجو هب(
"بآ ردظم" ینعم هب ماع الاح شه "هابانگ" ۀژتو هک بیترت نبت لیکرت "هوآ" و )Gen( "نگ" ۀژتو وه بیکرت زت زین "هوانگ" ۀژتو .)هوش
ِ
"تانق" اب و "همرچ" ،"هوش" دنتوت یم صاخ الاح شه و است رگبه زت یکب هک دش هتفگ "هوانگ" ردش حرش شه .است هدش
ه ّ جوت بلاج یسانش هربش رظن زت نجورب یاه هلحم زت یخرب مان
ردظم" عون هس نبت زت کب متدک "هابانگ" ردش هشوم شه نکیل .دشاب Genabeh,( "هبانج" ۀژتو رگت .است "هبانج" ،"هوانگ" یاه شبوگ
ِ
تانق" ۀشابشه است مزلا شوظنم نبت هب .؟دنک یم تدیپ قتدصم "بآ )Ābeh( "هبآ" و )Gen,Gan( "نج" شخب وه هب )Ganabeh و )یلق غاب( »ینوهشاک« ،»لاوت« ،»سوط« هلمج زت ؛دنتسه
.»شابوهشت«
"هابانگ" ندک ردش ّلحم هک "ردش ۀیصق" ،)ورسخیک تانق( "هابانگ زت یربوگ "نج" ۀژتو هک است شاکشآ یبوخ هب هوش یدنب شخب
ِ
ِ
:هوش ههته یرتریب حیضوت است ۀژتو ات هتسرن " ِ گ" یاجب "ج" ِ فرح ،نآ شه هک است "نگ" ۀژتو )Hanjan River(»نجنه ِدور»-14
"هوآ" شخب ،"هوانگ" ۀژتو شه لاح ره هب .دنتهرگرب "نج" هب تش "نگ"
تانق" ردظم دش هتفگ "هابانگ" ردش ۀچخبشات شه هک هنوگنامه ِهِه هک است یهوش مان ،)Hanjan, Henjen( »نجنه ِهوش«
ِ
هب بستنم" ینعم هب و است )behĀ( "هبآ" زت یربوگ )Āveh(
ِ
زت هدنام اجب شاثآ ،عقتو شه و است "ردش ۀیصق" ّلحم شه "هابانگ مان »نجنه ۀه" هک دسش یم رظن هب .هشته شترق نآ شانک شه »نجنه«
.دشاب یم "بآ هاگباج" اب و "بآ
شترق شوکذم "تانق" یاپ ربز شه "ردش ۀیصق" اب "هابانگ" ندک ردش شه »دنه« اب »نه« .سکع هب هن ؛دشاب هتفرگ هوش نبت زت تش هوخ
ِ
.هشته .دنت کرترم "نگ" ۀژتودیلک شه "هوانگ" و "هابانگ" مان وه ی»هوش« مان ،یزکرم یایسآ و نتربت نیمزرس زت یهدعتم یاهاج
"دبانج" هب بیترت هب یزاس یبرع زت سپ مان وه نبت تذل شه نههوش( مان نیمه هب یباج شه »نه« هوش لاثم یترب ؛است
دنچ امدق هب هجوت اب ،"هابانگ ِ تانق" هک اسین یکش
هدش لبدیت )Genabeh( "هبانج" و)Gonabed,Ganabed( »سودنه« هوش اب )لمآ ـ نتردت ریسم شه و نتردت یقرش ةموح
هندک ِهابانگ ردش ِ اسه لااب شه نآ یعافتشت ِ ایعقوم و هلاسشتزه
ِ
ّ
هدش رت هییش رگبدکب هب "هبانج" و "دبانج" ینعب ،ادنآ ظفلت و »باجنپ« هوش و هریگ یم همرچرس ایلامیه زت هک )Indus(
"هابانگ" هاگتسبز لیکرت ۀیلّوت ۀتسه دنتوت یم )ردش ۀیصق(
لامتحت هب زین "دبانگ" اب "هابانگ" مان شه "دبآ" اب "هابآ" ۀژتو .است دسش یم ابشه هب نامع یابشه شه و هوش یم هتخبش نآ هب )هوش جنپ(
هک( تانق نبت نیب یخبشات و یناتساب و یئایفترغج ۀطبتش .دشاب
اب و "هابآ" هب هک ههوب "هبآ" اب "هوآ" ۀژتو نامه ،نیقب هب ببرق هوش( مان نیمه هب یهوش شانک شه هک »دنهدیب« هِه لثم اب و
ّ
هوجو یلولعم و الع ۀطبتش و )است ورسخیک تانق نآ رگبه مان
ِ
وه عقتو شه "هوانگ" و "هابانگ" ۀژتو وه تذل .است هدش لبدیت "دبآ" .است هتفرگ شترق مق ةموح شه )دنهدیب
دهدیم نارن "بآ ردظم" لحم شه ناسنت هیلّوت ناکست یترب بآ
)Etymologic(یباب هربش رظن زت و دنتسه مودفم کب زت شبوگ
ّ
هوجو هب الع ,نیقب هب ببرق لامتحت هب "هابانگ" تانق هوجو هک
.دنتسه هربش مه ًلاماک )Hanjan("نجنه"-1۵
مادبت ۀتکن کب ه ّ تیلت .است یزورمت "هابانگ" ردش ۀیلّوت ۀتسه ندمآ
ِ
تذل .است ناسنت ۀدنکتسه "هابانگ تانق" هکنبت نآ و دنام یم یقاب شه هک دش هتفگ "هوانگ" و "هابانگ" یاه مان ۀبارم مان 18حرش شه یاه هِه زت یکب مان ،)Hanjan, Henjen( »نجنه«
ِ
ّلحم شه ناسنت ۀیلّوت ناکست هب ایسن ینامز رظن زت یتسباب یم یتانق مان ً لاامتحت و هشته هوجو "هابانگ" مان هب یهه ددرم یکبهزن شخب شه »نجنه« .است سکرک ةباپهوک شه زنطن ناتسردش
ّ )Gen,Ow()وت ،نگ("ونگ" هک دش هتفگ نینچمه .است هِه نبت شه
الع هوخ ،دنتوت یمن تذل .دشاب رخأتم ،)مبدق هابانگ( "ردش ۀیصق" دشاب یم ندک يت هعلق یتشته و هشته شترق زنطن ناتسردش یزکرم
هک افگ نتوتب دباش هشوم نبت شه .دشاب هیلّوت ناکست ندمآ هوجوب "نک نگ" .است ناگزمره ناتست شه مرگ یندعم بآ ۀمرچ کب مان .است ههوب نوکسم و شودرم یرمق یرجه متره ةدس شه هک
ِ
ِ
ِ
"هابانگ" هک )نگ،نک( ههوب یت همرچ تدتبت شه "هابانگ ِ تانق" ردظم ،"نک" و است "نک" و "نگ" زت بکرم و است یهه مان هک زین هعلق نبت« :دبوگ یم بولقلتت اهزن باتک شه یفوتسم للهتدمح
ِ
همرچ نبت ۀیلّوت مان .است هدمآ هوجوب "همرچ" نآ ۀعسوت زت هظحلام هکبشوطب .دشاب یم "همرچ" اب و "تانق" ینعم هب هوخ هه .»است هتشته یهاب یبایسآ و هدش هتخاس یتخسرس یوش رب
،زاغآ شه هتسنتوت یم هدنشاگن طاینتست و ریسفت هب انب ،تانق اب و "هابانگ" اب شوکذم یاج 3 شه یعوضوم و یمست هبارت هوش یم وه نیب هک هشته »هریب« و »دینگ« یاه مان هب تانق وه »نجنه«
"هوانک" و )Kanow("ونک" ،"بانک" اب و "هوانگ" ،"وانگ" ،"بانگ" ۀژتو هک هشته ایعقتو نبت زت نارن رمت نبت .هشته هوجو "هوانگ" .)یسشاف یابدپ یکبو( دنت هتفرگ شترق »هرگول« و »نجنه« ِهِه
هب .است هدش هتفرگ نآ زت "هابانگ" ردش مان اه دعب هک دشاب ههوب همرچ ،هشتوم نبت شه هک است "بآ ردظم" یعون ینعم هب "نگ" )Genkan("نک نگ"-16
ِ
"ورسخیک ِ تانق" و "هیصق ِ تانق" ،زاغآ شه تانق نبت مان لاحره .دنشاب یم تانق و
شخب ،هابآزوریف و کستش ناتسهه شه یهه مان ،"نک نگ"
.است ههوین یاه مان شه است "نگ" ۀدش یبرع شبوگ هک "نج" ۀژتو
است ناتسچولب و ناتسیس ناتست ،کستش ناتسردش ،یزکرم
ّ
ۀژتو هربش هب هجوت اب ،زین "هوانگ" شدنب یشتذگ مان الع هشوم شه ِ تانق" و "نجنه هوش" ،ناتسنمکرت "نجت هوش" و یشاس "نجت هوش" .)یسشاف یابدپ یکبو(
ِ
ِ
،"همرچ" لاینه هب یتسباب یم است "بآ زت یردظم" هک "هوانگ" "نج" ۀژتو ۀطبتش زت نارن یبوخ هب ) بآ ،نج( )Jen,Ow("ونج
)Jenow( هیورشب "ونج تانق"-1۷
ِ
هچرگ ه ّ تیلت .هوب "یمبدق ۀوانگ" ۀهودحم شه "یتانق" اب و "هوش" هظحلام بیترت نبت هب .هشته "تانق" و "هوش" ینعب "بآ ردظم" اب
یشتذگ مان لماع ،شوه یاه هتشذگ شه "بآ زت یردظم" نینچ دنشته "بآ ردظم" زت نارن ،"نج" و "نگ" ۀژتو وه ره هک هوش یم "کسشت" ِهِه شه یتانق مان ،)Jenow, Genow?( )؟ونگ( "ونج"
ِ ِ
و هدنام یقاب زورمت ات هک هشتدن یموزل یلو هدش "هوانگ" هاگتسبز "ت" فرح ۀشابشه .دشاب "تانق" اب و "همرچ" ،"هوش" دنتوت یم هک ناسترخ ناتست ،سوهرف ناتسردش ،هبوررب شخب ، )Arask((
.دشاب هدیکرخن مان ادنت هن "نجت" هک است ینتفگ )نج،ت( "نجت" ۀژتو لّوت شه یاه تانق اسردف" لبذ ،یسشاف یابدپ یکبو ( است یبونج
،"سخرس نجت" ،"نجت ِ گنس" یاه مان شه هکلب است "نجت ِهوش" .)"سوهرف ناتسردش
ِ
و "لباب ِ کنجت" ،"ناتسنمکرت نجت" ،"هیفرشت هناتسآ نجت"
ِ
ِ
ففخم اه مان نبت شه "ت" فرح .است هدمآ زین "لمآ ِ کنجت" )Khonjin( ناهارف "نیجنخ"-18
ُ
ِ
23 23 Vol. 28 / No. 1622 - Friday, Apr. 23, 2021 1400 اردیبهشت 3 هعمج - 1622 هشامش / 28 لاس