Page 22 - 1618

یسررب و دقن

ْ
رد )ارتیم و رمم غَن ،روخ ِدزیا ،رمم ِدزیا( ینعی "دیشروخ یلوتانآ ای )Asia Minor( "کچوک یایسآ"
ناوریپ .تسا هدیدرگ یمتنم مسیئارتیم ای یرمم بیئآ )Anatolia(
ِ
ِ
ماگنه هن ،دیشروخ شیاتس رن هولاع ،یرمم ِ شیک "ایلوتانآ" ای "کچوک یایسآ" ماناج
ِ
دسر یم )زورهین( "ناهسآ" ۀنایم هن هک ینامز و عولط برغ رد یگرزن ۀریزج هبش مان ،)Anatholia(
ِ
"دیشروخ ِدزیا" هن دور یم ورف برغم رد هک ینامز و ۀراق" یکشخ یوَر شیپ بیرت ینرغ و ایسآ
ِ
ِ
.دندرک یم شتسرپ و شیاتس ار وا و هدرک مارتحا یادا رن هولاع ،بیمزرس بیا دشان یم بآ رد "ایسآ
ً
و نایدا یماهت رد ابیرقت ار یشیاتس بینچ یاپدر یاه مان ان "یلوتانآ" و "کچوک یایسآ" یاه مان

.تفای ناوت یم زورما ات یناهسآ یاه روان ،)East( "قرش" ،)Anatolē( "هلوتانآ" ینانوی
ِ
قرشم زا ندمآرن ماگنه هن ار دیشروخ هک موق ره ایوگ "ولودانآ" یکرت یاه مان و )Sunrise( "زیار"
ِ
ۀظحل رد ار دیشروخ یاپ ریز بیمزرس ،هتسیرگن یم Kücük( "ایسآ کوچوک" ،)Anadolu(
"دیشروخ ندمآرن بیمزرس" ،)باتفآ عولط( نآ ندمآرن Asian( "هیکرت ییایسآ" شخن ،)Asya
ِ
ِ
ِ
ًلاثم .)هریغ و Levant ،East،قرشم( تسا هدیمان یم Anatolian( "یلوتانآ ۀریزج هبش" ،)Turkey
یگدنز یزورما بیچ بیمزرس رد هک ینامدرم یارن Anatolian( "یلوتانآ ِ تلاف" و )Peninsula
ِ
ِ
بیمزرس زا ناهاگحبص رد ار دیشروخ ندمآرن دننک یم www.( دوش یم هدیمان ،زین )plateau
ِ
ِ
بیمزرس"بپاژ" ناشیا رظن زا و دننین یم "بپاژ" .)wikipedia.org
"ناسارخ" یاه بیمزرس .تسا "دیشروخ ندمآرن" "یلوتانآ" ای "کچوک یایسآ" ماناج هشیر هرانرد
ِ
یناسک رظن زا زین )مز،راوخ("مزراوخ" و )نآ ،سآ،روخ( هک تسا هدمآ یسیلگنا یایدپ یکیو رد
هلهج زا دننک یم یگدنز اه بیمزرس بیا برغ رد هک ۀژاو زا )Anatolia( "ایلوتانآ" یسیلگنا ۀژاو
ِ
اریز .تسا "دیشروخ ندمآرن بیمزرس" ،نایناریا هک هدش هتفرگ )Anatolē( "هلوتانآ" ینانوی
ِ
ِ
ِ
زا ار دیشروخ ندمآرن و عولط ،ناهاگحبص رد ناشیا عولط یاج( "قرشم" نآ یظفللا تحت ینعم
ِ
ِ
و یتیه و یروشآ یاه یروطارپما دانسا زا دون هدشن زاغآ ییابفلا
بیمزرس ،بیترت بیهه هن .دننین یم قرشم یوس نآ ندمآرن" ینعم هن ،رت قیقد ای و )دیشروخ
ِ
ِ
ِ
دیآ یمرن ینانوی )Mycenaean( ییانسیم ددعتم یاه تموکح
"یلوتانآ" ای )Asia Minor or lesser Asia( "کچوک یایسآ" ِ بیتلا یاه حلاطصا ان هسیاقم لناق( تسا )Sunrise( "دیشروخ
ِ
بیقی هن هک هتشاد دوجو )Asia( "ایسآ" مان هن یا هقطنم هک
رظن زا زین "ایسآ "ۀراق و ام یمور و ناینانوی رظن زا )Anatolia( بیهه هن زین امنآ هک )Orient( "تنیروا" و )Levant( "تناول"
"ایسآ" ۀژاو هشیر یرگید هیرظن .تسا هدون "یلوتانآ" بیمزرس
..دنشان یم "دیشروخ ندمآرن بیمزرس" ینعم هن یگهه ،ناییاپورا ِ هدش تبث کرادم بیلوا .)دنشان یم دیشروخ ندمآرن لحم ینعم
ِ
ِ
ِ
ِ
ِ
َ
لاان و ندمآ رن ینعم هن ،)Aşû( "وشا" ی ّ دکا نانز رد یا هژاو زا ار
،"ناسارخ" یاه ماناج هلهج زا ،ام ماناج زا یخرن رد "سآ" ۀژاو هکنیا ِ زا ً لااهتحا "یلوتانآ" ۀریزج هبش یارن "ایسآ" ۀژاو ۀشیر ۀرانرد
To go( )؟ندمآ نورین( بتفر نورین ای و )Ascend( ندمآ
عولط و ندمآرن" ینعم هن "ایسآ ۀراق"و "کچوک یایسآ" ،"مزراوخ" هتفرگ )Sunrise( دیشروخ ندمآرن ینعم هن ،ی ّ دکا ۀژاو کی
ِ
ِ
ِ
دیشروخ ندمآ لاان یوس و تهس هن هراشا هک دناد یم )outside
ندرک مرن ۀلیسو ینعم هن یناوارف یاه ماناج رد و تسا "دیشروخ ِ ناتسا کی یارن ار "ایسآ" ینعی ،مان بیا اه یمور .تسا هدش
ِ
ِ
ّ
و "ناهسآ" و نودرگ رمپس ینعم هن ،زین رگید یخرن رد و تلاغ ۀژاو .تسا هنایمرواخ رد )Direction of the Sun at sunrise( ۀریزج هبش ینرغ ِ شخن هک دندرن یم راک هن مور یروطارپما زا
ِ
ِ
ِ
َ
َ
ً
ِ
.دراد لمأت یسن یاج ،تسا "گنس" ینعم هن زین یخرن رد اتیامن زین "قرشم" ینعم هن )Asa( "اسا" یقینیف ۀژاو هن "وشا" ی ّ دکا "ایسآ" ۀژاو .تسا هدش یم لماش ار هژا یایرد ریازج و "یلوتانآ"
،"ایسآ" بمک ینانوی ۀژاو هک هیرظن بیا دیر ،ر ،ت . دراد تهابش
"سآ" ۀژاو ِدرنراک عونت بیا یا مشیر طابترا ناوت یم هدنراگنرظن هن ِ ِ داد هعسوت قرش یوس هن ار دوخ ۀطیح ،نامز لوط رد و جیردت هن
ِ
ِ
َ
قتشم ،)East( قرشم ینعم هن )Asu( "وشا" یروشآ ۀژاو زا
ام مومفم بیا ۀهه یارن ،ناوتن دیاش ات داد رارق یفاکشوم دروم ار ِ یهورگ دش لماش هنارتیدم یایرد قرش رد ار یرتشین قطانم و
زا )Occidental( "لاتندیسکا" یاه هژاو .دنک یم دییات ار هدش
رد( "هاقناخ ات تانارخ" زا باتک رد هدنراگن .دیسر هشیر کی هن دندش نآ رن )Late Antiquity( رخأتم قیتع دمع ناینانوی زا
ِ
ِ
بتسشنورف ینعم هن ،)Occidens( "سندیسکا" بیتلا ۀشیر
هتخادرپ هتکن بیا هن ، "ناهسآ،سآ،گنس" ناونع ریز )هیمت تسد ِ Asia( "کچوک یایسآ" هژاو ،یزورما "یلوتانآ" بیمزرس یارن هک
ِ
ِ
ۀشیر زا )Oriental( "لاتنیروا" و )؟دیشروخ( بتفر ورف ای
.تسا ِ ات دننک باختنا "ایسآ" ۀژاو یاج هن ار )Minor or Lesser Asia
هک )؟دیشروخ( ندمآرن ینعم هن ،)Oriens( "سنیروا" بیتلا
ۀتشون“ بمک ماناج دصناپ و رازه ینای هشیر“ باتک زا هتفرگرن ِ ِ .دوش هتفرگ راک هن "ایسآ ۀراق" لک یارن جیردت هن دناوتن "ایسآ" ۀژاو
ِ
)Western( "نرتسو" ینعم مه و فدارتم ،دنا هتخاس ناییاپورا
.هداز بموم یضترم رتکد رگشهوژپ ِ
.)www.wikipedia.org( دشان یم )Eastern( "نرتسیا" و
"دیشروخ ندمآرن بیمزرس" ینعم هن بپاژ
ِ
ِ
یرهق یرجه مجنپ هدس رعاش ،بیمار و سیو ۀناقشاع ۀعوهجم ۀدنیارس .یناگرگ دعسا بی ّ دارخف -
نآ نایم رد ار "دیشروخ" مینک هاگن بپاژ روشک مچرپ هن رگا
دیشروخ هک دراد دیشروخ هن هراشا و تسا »؟بتسآ« ای »؟ندسآ« لعف زا ،صخش مّوس ،»دسآ« اجنیا رد -
:رخآ ملاک
.دیآ یم ناریا یوس هن اجنآ زا و دزیخ یمرن و دیآ یمرن ،دسآ یم »ناسارخ« زا بیمزرس مان هن )نومین،نوپین( "بپاژ" بیمزرس اریز .مینین یم
شیپ یاه هرازه هن نآ ۀشیر و تسا بمک رایسن "ایسآ" ۀژاو
یرهق یرجه 626 ات 574 ،یوهحلا للهادبع بن توقای للهادبعونا بی ّ دلا بامش .دوش یم هدیمان "دیشروخ" ندمآرن
- ِ
ۀراق« ،)KHR001)AAS(( »گرزن ناسارخ« ،)KHR041)SEM(( »مزراوخ« یاه ماناج ۀشیر تهابش هن "سآ" لعف ردصم هک "بتسآ" ای "ندسآ" و دسر یم دلایم زا
- ِ ِ "دیشروخ ندمآرن بیمزرس" هن )نومین ،نوپین( "بپاژ" بیمزرس
لاان بیمزرس« ینعم هن یگهه هک دوش هجوت )AAS045()یلوتانآ( »کچوک یایسآ« و )AAS046( »ایسآ ِ
رد ۀژاو کی )یناگرگ دعسا بی ّ دلارخف رعش یانبم رن( دشان یم
ِ
ِ
.دنشان یم »دیشروخ ندمآ ،"ناسارخ" یاه هژاو ینعم ناهه هن تسرد ،دوش یم هدیمان
بکهم "ندسآ" لعف .تسا یولمپ نانز ای و هنایم یسراپ نانز
رز هوک« ینعم هن تسا بکهم )ناش ،وآ،رز( »ناشوآ رز« ماناج بیارنانن.تسا هوک ینعم هن »ناش« ۀژاو - ِ .تسا "ایسآ ۀراق" و "کچوک یایسآ" یاه مان رد "ایسآ" و "مزراوخ"
.دشان »هوکنآرز« ای »بآ رد لعف بیا یلو .دشان ندمآ لاان و ندمآرن ماع ینعم هن تسا
ِ
ِ
رد اه ناسنا ،هلهج زا هدنز تادوجوم هک یا هراّیس مان یکی .تسا یلصا ینعمود یاراد »بیمز« ۀژاو -
،نآ بتساخرن هاگیاج زا "دیشروخ ندمآرن" ، دوخ ِ صاخ ینعم
یسانش هشیر رظن زا »مز« ۀژاو .تسا کل ُم و بیمزرس ،بیمز هعطق ، هقطنم مان رگید و دننک یم یگدنز نآ ِ )Asia Continent( "ایسآ ۀراق"
لحم لناقم رد )East,Orient,Levant,Asia(،قرشم ینعی
»بیمز« ۀژاو دوش عهج »بی« دنوسپ ان رگا و تسا »درس« ینعم هن یئاتسوا نانز رد )Etymology( ِ ِ و بیرتگرزن و بیمز هرک ۀراق جنپ زا هراق کی مان ،"ایسآ ۀراق" ماناج
هتفگ »کیمز « یولمپ نانز رد بیمز ۀراّیس .تسا درس ِ مون و درس یاج ،درس مسج ِ ینعم هک دزاس یم ار نآ )Sunset,west,Oecidenu( ندرک بورغ و بتفر ورف
ِ گرزن یکشخ ،اپورا هارهه هن ایسآ ۀراق .تسا امنآ بیرت تیعهجرپ
ِ
.تسا هدش یم
،)یلوتانآ("کچوک یایسآ" ِ دنناهه "ایسآ ۀراق" ،بیارنانن .دشان یم
Galus Plinius Secundus 23 or 24 AD- 79 AD- .)یسراف یایدپ یکیو( دهد یم لیکشتار )Eurasia( "ایساروا"
ۀشیر رظن زا مه و ینعم رظن زا مه ،"ناسارخ" و "مزراوخ"
دیشروخ ِ ندمآ لاان و ندمآرن یاج ینعی ؛»قرشم« ینعم هن دوخ ،»East« ۀژاو هکنیا هجوت لناق هتکن - ِ هیضرف کی ،دوش هتفگ "ایسآ" ییاج مان هک هیلّوا رکف بیا
ِ
ۀژاو ناهه زین و یقینیف )Asa( ی »اسا« ۀژاو ناهه و ی ِ دکا )Aşû( ی»وشا« ِ ینعم ناهه تسرد ،تسا بیمزرس" ینعم هن یگهه و رگیدکی هناشم ،)Etymology(ناگژاو
ِ ِ لماش ،زاغآ رد رکف بیا یلو ؛تسا ناتسان نانوی ندهت هن طونرم
.دشان یم یناگرگ دعسا بی ّ دلارخف رعش رد ،»سآ«
،دوخ مومفم و ینعم رد زین "بپاژ" ۀژاو .دنتسه "دیشروخ ندمآرن هک دش هچ سپ .دش یهن یزورما "یایسآ ۀراق" بیمزرس یماهت
ِ
Thomas Roy Reid, 1944 - ندمآرن بیمزرس ینعم" هن و تسا کرتشم روکذم یاه هژاو ان ِ
دیشروخ ِ ندمآ لاان و ندمآرن یاج ینعی ؛»قرشم« ینعم هن دوخ ،»East« ۀژاو هکنیا هجوت لناق هتکن - ِ ِ ؟دش هدیمان "ایسآ" مان هن هراق بیا
.دشان یم "باتفآ
ۀژاو ناهه زین و یقینیف )Asa( ی »اسا« ۀژاو ناهه و ی ِ دکا )Aşû( ی»وشا« ِ ینعم ناهه تسرد ،تسا رد هک هدش هتفرگ بیتلا ِ تایندا زا )Asia( "ایسآ" یسیلگنا ۀژاو
ِ
.دشان یم یناگرگ دعسا بی ّ دلارخف رعش رد ،»سآ« هدون "دیشروخ" یوس هن هتسویپ ،رود یام متشذگ زا ناسنا ۀاگن
نانز زا "ایسآ" ۀژاو هکنیا یلو ؛دیآ یم هتکید بیهه ان ،زین نانز نآ
-هرمن نآ زا هدرک ساسحا ار نآ ِ شنات و یمرگ ،ییانشور ات تسا یاج ،هن ای هدش رگید یاه نانز دراو مور یروطارپما نارود بیتلا
.تسا »دیشروخ ِ بیمزرس« ،دش هتفگ هک هنوگناهه ،»نوپاژ« ۀژاو ینعم - ِ
جیردت هن هاگن هک هدوهن یم باجیا یدنم هرمن بیهه .دوش دنم
.تسا »دیشروخ ِ ندمآرن ِ بیمزرس« ،دش هتفگ هک هنوگناهه ،»مزراوخ« و »ناسارخ« ۀژاو ود ِ ینعم - ؛تسا هتخانشان ،بیتلا ۀژاو بیا ءاشنم بیلوا و دراد رایسن ِ دیدرت
»دیشروخ ِ ندمآرن ِ بیمزرس« ،دش هتفگ »کچوک یایسآ« مان حرش رد هک هنوگناهه ،»ایسآ« ۀژاو ینعم - .دوش لیدبت هنارگشیاتس و زیمآ مارتحا یلهع هن نامز لوط رد و
.تسا هدیسر پاچ هن نآ ۀرانرد یروئت و هیرظن بیدنچ هچرگ
.تسا
نآ ندمآرن زا شیپ ۀظحل رد و ناهاگرحس رد دیشروخ ِ شیاتس ار "ایسآ" ۀژاو هک نانوی ِ کیسلاک ۀرود ِ دنهشناد و هدنسیون بیلوا
ِ
یئارتیم یاه روان زا یخرن رد -
ِدزیا" ِ شنیرفآ هن سپس و نآ شیاین هن هتفر هتفر ،قرشم زا
راتشون زونه هک غرفم رصع رد .تسا ینیلپ ،درن مان هراق کی یارن
ِ
Vol. 28 / No. 1618 - Friday, Jan. 22, 2021 1399 بهمن 3 هعهج - 1618 هراهش / 28 لاس 22 22