Page 21 - 1618
P. 21
یخیرات‌ثاریم
یا هژاو )"؟بتسآ" ای "؟ندسآ" لعف و( "سآ" ۀژاو هک دنک یم و یگنهرف ثاریم نامزاس .دور یم راک هن ،تسا رتشین دان شزو
ِ
یسراپ( یولمپ نانز هک دناد یم ار نآ ینعم یسک و تسا خوسنم ظفح و شیاهن یارن لقالا ، ار اه "دابسآ" زا یدادعت یرگشدرگ "ایسآ" ۀراق مان هشیر
ِ
:دنادن ار )هنایم راثآ تبث یددعتم قطانم رد ،یلم ِ ثاریم و بمک یتعنص راثآ
ِ
ّ
لاس رازمکی دودح رد یناگرگ دعسا بی ّ دلارخف هکنیا هن هجوت ان تبث هراهش هن ،"خسرفرامچ" یاهدابسآ هلهج زا ؛تسا هدوهن یلم
نامز نآ رد یتح "سآ" ۀژاو هک دیوگ یم وا و هتسیز یم شیپ ؛4573 ،"دنهه" ؛4661 ،انیسم " ِ سبط" ؛9312 ،"ناغیم" ؛3465
هداز بمٔوم یضترم
"سآ" ۀژاو یسک زین هزورما هک تسا یمیدن هدون خوسنم یا هژاو "سآ" یلو .)یسراف یایدپ یکیو( ،"دنوگ" و 3688 ،"فرشناوخ"
.دسانشن ار "دیشروخ ندمآرن" ینعی نآ ینعم و زا .دنیوگ "سآ روت ُ س" ار نآ هک ددرگن روت ُ س یورین ان تسا بکهم
ِ
ِ
ُ
َ
ِ فرظ مه ،"هاگ" دنوسپ نوچهه هک تسا "نآ" دنوسپ هکنیا مّوس ینرع هن ار ریخا "سآ" هک "سآرتش" و "سآرخ" ،"سآواگ" هلهج
ِ
؛دیآ یم "هاگ" ینعم ناهه هن و دشان یم ناکم ِ فرظ مه و نامز .دیوگ یم هنوهاط
ِ
ِ تقو" و "رامن ِهاگ" ینعم هن هک )نآ ،رامن( "نارامن" نوچهه
؛)نآ ،بآ ین( "ناناین" یاه هژاو رد "نآ" دنوسپ یلو ؛تسا "رامن دیشروخ ندمآ لاان و ندمآرن ینعم هن "سآ" ۀژاو-2
ِ
ِ
؛)نآ ،نادنآ( "نانادنآ" ؛)نآ ،دانآ( "نادانآ" ؛)نآ ،بایخ( "نانایخ" ندرک عولط و ندمآ لاان و ندمآرن ،"سآ" ۀژاو یارن رگید ینعم
ِ
ای "وارس"( "ناوارس" ؛)نآ ،لیگ( "نلایگ" ؛)نآ ،رانچ( "نارانچ" ینعم بیا .تسا )Sunrise, East, Orient, Levant( دیشروخ
ُ
هدون ناکم و اج ِ دنوسپ ،)نآ ،سآ،رخ( "ناسارخ" و )نآ ،"بارس" حرطم "ایسآ هراق" ماناج ینای هشیر رد هک تسا "سآ" ۀژاو زا
.دشان یم لحم و بیمزرس ینعم هن و .دشان یم
ِ
ُ
ُ
،"روخ"، "سآروخ"("ناسارخ" ۀژاو دش هتفگ هچنآ هن هجوت ان
ُ
بیمزرس" ینعم هن )"روخ" "بتسآ" ای "ندسآ" بیمزرس ،"سآ" .تسا یسراف یا هژاو "سآ"
ِ
ِ
ِ
ِ
بمک و یسراف یا هژاو ،دمآ لاان رد هک ینعم ود ره ان ،"سآ" ۀژاو
.دشان یم "دیشروخ ندمآرن
ِ
دعسا بی ّ دلارخف هک رعش تین هس زا هتکن بیا تابثا یارن .تسا
همدقم
“Khwarazm”"مزراوخ" رازه کی دودح رد بیمار و سیو ۀناقشاع ۀعوهجم رد یناگرگ
و ناتسکنزا رد بمک ینیمزرس مان ،)Khwarazm("مزراوخ" :میریگ یم کهک هدورس شیپ لاس مزلا دوش تبحص "ایسآ ۀراق" مان ۀشیر ۀرانرد هکنآ زا شیپ
ِ
و "نوحیج" ای ، )ایردومآ(یومآ ِدور یاتلد رد هک تسا ناتسنهکرت یا هژاو ؛تین هس بیا رد ار »سآ« ۀژاو یناگرگ دعسا بی ّ دلارخف "سآ" ۀژاو ۀفلتخم یاه ینعم ۀرانرد یلاهجا یسررن کی تسا
ار "راوخ" یا هدع .تسا هتفرگ رارق )لارآ( "مزراوخ" هچایرد رانک رد ینعم بیهه هن هک دنک یم یفرعم )هنایم یسراپ( یولمپ نانز رد یایسآ" یاه مان ۀچخیرات ۀرانرد یرصتخم سپس.دریگ تروص
ِ
ِ
زا دیشروخ هک ینیمزرس" ار "مزراوخ" و دنا هتفرگ دیشروخ ینعم هن . تسا »دیشروخ ندمآ لاان و ندمآرن« "مزراوخ" ،"گرزن ناسارخ" ،)Asia Minor( "یلوتانآ" ای "کچوک
ِ
.دنا هتسناد "دیآ یم لاان نآ دــساــنش وــک رــه یوــلمپ ناـنز شقن "ایسآ" مان ینای هشیر رد یوحن هن مادک ره هک "بپاژ" و
ِ
ِ
ُ
-اراوه" مان بیا هشیر هک هدش هتفگ "مزراوخ" ۀژاو ۀشیر ۀرانرد "دسآ روخ" یو زک دون نآ "ناسارخ" .دوش یم هداد حیضوت دنراد
ُ
ُ
بیمزرس" ینعم هن )Hwāra- Zam/Zami( "یمز-اراوه" ای "مز "دیآ روخ" ،دشان یولمپ "دسآ روخ"
ِ
ُ
رد .تسا )بیمز( "مَز" و "راوخ" زا یبیکرت هکنیا ای و "هدنرورپ "دـیآرـن" وز "روخ" ار سراپ و قارع دراد یدنچ یاه ینعم "سآ" ۀژاو
ُ
هتفگ )Huwārazmis("سیمزارآوه" ،مزراوخ هن ،ناتسان سراف "ناـیآ روـخ" ینعم دون ار "ناسارخ" "سآ" ۀژاو یارن ،دوش وجتسج "بای هژاو" هاگنو رد رگا
ِ
ِ
.دنتفگ یم )Xvāirizem( "مزیریآوخ" نآ هن ییاتسوا رد و دش یم نارـیا یوس دیآ "رو ُـخ" یو زا اجـک عوضوم هن رتشین نآ ینعم ود هک تسا هدمآ یدنچ یام ینعم
"بایسآ" ینعم هن ،"سآ" هکنیا لّوا ؛دراد طابترا زورما بخس
یسودرف .تسا هتخیمآ هناسفا ان ،"مزراوخ" مان ۀرانرد راتفگ هاگ ِ ِ
ِ
ِ
ِ
ِ
تسا هدیشک مظن هن ار ام مناسفا بیا زا یکی ،همانهاش رد “Khorasan-e bozzorg”"گرزن ناسارخ تسا هدامن مهرن و درگ حطسم گنس ود مان مه "بایسآ" .تسا
ِ
ّ
ُ
.)یسراف یایدپ یکیو( نایشنماخه یاه نارود ِ گرزن ناریا زا یشخن مان ،"گرزن ناسارخ" ردصم "سآ" ۀژاو بینچهه ؛دننک یم مرن و درخ نآ ان ار تلاغ هک
ِ
ِ
ِ
:دوهن هجوت هتکت دنچ هن دیان "مزراوخ" ۀژاو ۀشیر بتفای یارن بمک ناریا یقرش یحاون هن هراشا یارن ریگارف یمان و نایناساس و مّود .دشان یم ندش درآ و ندش مرن ،ندش "سآ" یهیدق لعف
ِ
ِ
ً
ِ
ِ
هکنیا رن هولاع ایناث ؛تسا بمک ینیمزرس مان "مزراوخ" هکنیا لّوا "اواسراپ" مان هن تلایا کی نایشنماخه نامز رد "ناسارخ" .تسا عولط و قارشا و ندمآ لاان ،ندمآرن ینعم هن ،"سآ" ۀژاو هکنیا
َ
-یم زین لارآ ۀچایرد بونج رد یهاگتسیز مان ،تسا یا هقطنم مان ،نایناساس نامز رد .دون ) َ وثرَپ( ای )Parthava( )اواتراپ( .تسا دیشروخ
ییام هروطسا و هناسفا "مزراوخ" بیمزرس ۀرانرد هکنیا مّوس ؛دشان ینعم هن و یروطارپما نآ ۀرتسگ شخن رامچ زا یکی "ناسارخ" ۀژاو ینعم ۀرانرد یا هلهج دنچ ادتنا همدقم بیا رکذ زا سپ
ِ
ِ
بینچهه و یناتسان و یخیرات ِ تّیهها زا ناشن هک دراد دوجو .دون "دیشروخ بیمزرس" ندرک مرن و ندرک درخ لعف و ندرک مرن و درخ ۀلیسو هک "سآ"
ِ
.دراد یدنچ ناراگزور رد ،نآ یهلع و یعاهتجا ،یداصتقا تّیهها یولمپ یا هژاو ،"ناسارخ" ۀژاو هک تسا هدمآ ادخهد ۀمان هژاو رد لاان و ندمآرن" ینعی ،نآ رگید ینعم ۀرانرد سپس .دیآ یم تسا
ِ
ِ
Amu( ایرد ومآ ای یومآ ِدور هک ینامز ات ،"مزراوخ" بیمزرس برغم یورنور رد )رواخ( قرشم ینعم هن ،بمک نوتم رد و تسا بخس لیصفت هن ،تسا راتشون بیا عوضوم هک "دیشروخ ندمآ
ِ
ِ تهحازم نودن و دوخ یعیبط لاور رد )River or Amudarya علاطلاادصارم باتک رد یوهح توقای .تسا هتفر راک هن )رتخان( .تفر دهاوخ
ِ
ِ
ُ
یتسینوهک تموکح لیکشت زا شیپ( تشاد نایرج یزاس دس ،"ناسآ" و دیشروخ مان ، یسراف هن )Khor( "رخ" هک تسا هتشون
ِ
"بایسآ" و ندرک مرن ،ندرک درخ ینعم هن "سآ" ۀژاو- 1
ِ
لارآ ۀچایرد هک دون یدور بیرت هدهع )یوروش ریهاهج داحتا .تسا ئیش یاج و لصا ایوگ
هلیسو ناونع هن "سآ" ۀژاو زا رتهک هّرمزور ِ تایندا رد دیاش
بیشن رمش زاغآ زا دور بیا .درک یم هیذغت ار "مزراوخ" هچایرد ای ،"روخ" ،دوهن میسقت شخن 3 هن ناوت یم ار "ناسارخ" ماناج
ِ
ّ
ریاس و تلاغ یلک روط هن و وج و مدنگ اجنآ رد هک یلحم ای و
رد یفلتخم ماوقا و هتشاد ندهت ِ دشر رد یهمم شقن ،رشن ندش ات دنوش ینای هشیر ،اه شخن بیا هکنآ یارن یلو ؛"نآ" و "سآ"
ِ
ۀژاو زا روظنم بیا یارن هکلن ؛دوش هدافتسا ،دننک یم مرن ار داوم
.دنا هداد لیکشت ار یددعتم یام ندهت ،دور بیا یاتلد و اه هرانک هس حیضوت ،دروآ نورین نآ زا ار "ناسارخ" ماناج ۀشیر ناوتن
ِ
هدش هتسناد هتکن بیا اّما ؛دوش یم هدافتسا "ایسآ" و "بایسآ"
مان رکذ و نآ ۀرانرد ییاه هناسفا دوجو ،"مزراوخ" یام مان عونت :تسا مزلا هتکن
ِ
ُ
هن یدییأت یگهه )تاروت صوصخ هن( سدقم یام ناتک رد نآ "دیشروخ" ینعم هن "ناسارخ" ماناج رد "روخ" ۀژاو هکنیا لّوا لیکشت ،"بآ" و "سآ" ۀژاو ود زا دوخ ،"بایسآ" ۀژاو هک تسا
ُ
هظحلام یا هراوهام ریواصت هن یهاگن ان .تسا نآ بمک خیرات هدش قتشم "روخ" ۀژاو زا دوخ ،"دیشروخ" ،عقاو رد و تسا زا یعون ،"بایسآ" هک تسا رتتسم تّیعقاو بیا ،نآ رد و هدش
ِ
ِ
ِ
ُ
یعرف یاهدور ،نوحیج ای ایردومآ ِدور زیرنآ ۀضوح رد هک دوش یم یوگ بیا ،سهش هن هراشا یارن "روخ" ۀژاو هک تفگ دیان .تسا هدافتسا ایسآ گنس ِ شخرچ یارن ،بآ یورین زا و دشان یم "سآ"
ِ
و هاگتسد هن ،ماع روط هن و عقاو رد "سآ" ۀژاو یلو .دوش یم
ناخروش ،)Panj( جنپ ،)Vakhsh( شخو هلهجزا ،یددعتم هک اریز ؛تسا "دیشروخ" ۀژاو زا رت بسانم یسن ،ناهسآ نازوس
ِ
ُ
ِ
رز( )Kyzylsuu( وس لزق ،)دور ینعم هن "ناخ"( )Shurkhān( "روخ" زا لصاح )ِ دیش( عاعش و وترپ و باتفآ ینعم هن "دیشروخ" ندرک مرن ینعی ،"ندرک سآ" یارن ،نآ زا هک دراد هراشا یا هلیسو
ِ
ِ
ِ
ُ
هاگتسیز ناوتن ور بیا زا دیاش .دنراد دوجو "ناشوآ رز" و )؟دور ."روخ" ِدوخ هن ؛تسا هدافتسا ،دشان شندرک مرن هن زاین هک رگید یا هدام ره و تلاغ
نآ دوش هدناخرچ تسد ان ،ایسآ ییلاان گنس رگا ًلاثم ؛دوش یم
.تسناد "ایردومآ" ای "نوحیج" ِدور دوجو لولعم ار "مزراوخ" "دیشروخ ندمآ لاان و ندمآرن" ینعم هن هک "سآ" ۀژاو هکنیا مّود ِ
ِ
،عقاو رد ،"ساتسد" ۀژاو هکنوچ ،دنیوگ یم "ساتسد" ار هلیسو
هن "روخ" زا یشیوگ ،"راوخ" ِ شخن ود هن ناوت یم ار "مزراوخ" مان :تسا
یارن مزلا یورین رگا .تسا "سآ" و "تسد" ۀژاو ود زا بکرم
یدنن شخن ،بیمزرس ای "بیمز" ینعم هن ،"مَز" و دیشروخ ینعم ۀموظنم رد یناگرگ دعسا بی ّ دلارخف دش هتفگ لاان رد هکنانچهه
ِ
ِ
،)دان ،سآ( "دابسآ" ،ار نآ دوش بیمأت دان زا ،ایسآ گنس ندناخرچ
ینعم هن "مزراوخ" هاگنآ دوش هتفریذپ یدنن شخن بینچ رگا .دوهن "ناسارخ" ماناج ۀشیر حرش هن هک اجنآ ،"بیمار و سیو" ۀناقشاع ِ
ِ
ِ
یقرش قطانم رد ،زین هزورما "سآ" عون بیا .دنیوگ یم "سآدان" ای
.دون دهاوخ "دیشروخ ندمآرن بیمزرس" ای و "دیشروخ بیمزرس" ینعم هن ار )؟بتسآ ای ندسآ لعف ردصم زا( ،"سآ" ۀژاو هتخادرپ
ِ
ِ
ِ
ِ
ِ
هک ناتسیس و لناز هقطنم و یوضر ناسارخ قرش هلهج زا ؛ناریا
هراشا زین هتکن بیا هن و هدروآ "دیشروخ ندرک عولط و ندمآرن" ِ
ِ
21 21 Vol. 28 / No. 1618 - Friday, Jan. 22, 2021 1399 بهمن 3 هعهج - 1618 هراهش / 28 لاس
