Page 24 - Issue No.1366
P. 24
وداع با نویسنده خستگی ناپذیر ادبیات
سال / 23شماره - 1366جمعه 31رهم 139425
نقد و
بررسی
داریوش معمار
میتوان او را جزء نسلی دانست که حوصله پایا نناپذیر و دقیقی داشتند، نگارنده تقریباً همه آثار داستانی ب ینیاز را که از سالهای آخر دهه
این موارد او را از میان جمع بالا کشیده ،ب ینیاز برخلاف بسیاری از ۶۰منتشرشده خوانده ،میان آنها از مجموعه داستا ِن «دردناکترین
نویسندگان معاصر ما شاگرد هی چکدام از داستان نویسان بزرگ نسل داستان عالم» و رمان «اندوه رهگذران مرده» بیش از همه لذت برده
قبل نبود ،این استقلال همانطور که در ابتدای نوشته اشاره شد ،احتمالاً است .اما بینیاز چندین رمان و مجموعه داستان منتشرنشده دار د،
نتیجه دانش وسیع و تسلط او بر مبانی ادبیات داستانی جهان و آثار مهم که به قول خودش تیغ تیز ممیزی و جر حوتعدی لهای فراوان بر آنها
آن بود .او پرچمداری بود که پرچم از کسی نگرفته و بالای سر نبرد ،به فرصت انتشارشان را ضایع کرده ،پیرمرد پرتلاش ادبیات داستانی ایران
در سالهای آخر عمرش بیش از همه ،نگران آثار منتشرنشدهاش و
قول دوستی ب ینیاز پرچمدار بی مرشد بود. مشکلاتی بود که ممیزی بر سر تلاشهای قلمیاش میآورد ،او بارها در
گفتگوهای مختلف بزرگترین نقطهضعف ادبیات داستانی ایران را مبدل
* شدن نویسندگان به میرزا بنویسهایی تفننی و بیمایه م یدانست که
نم یتوانند حقیقت ایده داستانی خود را بر کاغذ بیاورند و از ترس مسائل
In touch with Iranian diversity اگر از میان کوههای بلند و مسیر عبور عشایر و کار سخت کشاورزان و
دامداران شمال خوزستان ،از محل برخورد مدرنیته و سنت ،نفت و روش پس از نوشتن استعدادشان حرام م یشود.
اجدادی زندگی به نویسندگی رسیده باشید متوجه میشوید چگونه نکته مهم دیگر در مورد تأثیر حضور ب ینیاز برم یگردد به حمایتهای
میشود قلبت را عمل کنی و حتی پیش از آنکه دوره نقاهت را کامل دائمی وی از جوایز مستقل ادبی در حوزه داستان و شعر ،طی ۲دهه
پشت سر بگذاری بروی از خانه بیرون تا در جلسه داستانی شرکت کنی، گذشته کمتر شخصی را میتوان معرفی کرد که به اندازه ب ینیاز با
آنقدر سرسخت باشی که چیزی نتواند تو را خان هنشین کند و آنوقت حضور دانشی و حمایت مادی و معنوی خود نقشی مهم در حفظ بعضی
از برنامههای مستقل ادبی و جوایز وابسته به آنها داشته باشد .ب ینیاز به
قلبت بگیرد و خداحافظ!...
معنای کامل کلمه علاقه به ادبیات و نویسندگی داشت.
[منتشر شده در مجله صدا] وقتی کسی را از دست م یدهیم مرثیه نوشتن برایش،
تمجید کردن از او و آوردن خصلتهای مثبتش روی
Vol. 23 / No. 1366 - Friday, Oct. 23, 2015 کاغذ اولین کاری است که توسط نویسندگان دیگر انجام قلبش گرفت و بیمارستان نتوانست آن قلب را متقاعد کند از تپیدن
میشود ،خوب انجام این کار بد هم نیست ،اما در کنار در سینه نویسنده ناایستد ،آقای مهندس ،آقای نویسنده ،اهل صبوری
25 اینها موارد دیگری هم هست که رخ م یدهند ،مثلًا اینکه و مهربانی؛ سفر خوش! آنها که فتحالله ب ینیاز را از نزدیک میشناختند
نویسنده در کشور ما پس از مرگ صورت نویسندگ یاش در یک نکته اتفا قنظر داشتند ،او دیر آمد ،دیر شروع به نوشتن کرد ،اما
بیشتر موردتوجه قرار م یگیرد ،آثارش سادهتر امکان مخاطبان ادبیات داستانی ایران را با تسلط فوقالعادهاش به مبانی نظری
خوانده شدن پیدا م یکنند ،این سنتی است که ب هخصوص داستا ننویسی روز دنیا و آثار نویسندگان مطرح معاصر شگف تزده کرد،
در سالهای اخیر بی شازپیش دیدهشده ،مرگ نویسنده ب ینیاز خواننده آثار نویسندگان مطرح انگلیس یزبان ،به زبا ناصلی بود ،او
برای علاقهمندان هیجانی ایجاد م یکند که رغبتشان را در نوشتن نثری روان ،روشن و اثرگذار داشت و در رفتار نویسندگیاش
برای خواندن آثار وی بیشتر کرده و تازه م یکند ،آنگاه اهل مدارا و علاقهمندی به همراهی و کمک به دیگران بود.
فرصت تجدید چاپ آثار نویسنده فراهم م یشود .از روز چند نوبتای که با این ه مولایتی خوزستان یام برخورد داشتم ،ندیدم
مرگ تا چند ماهی در مورد نویسنده درگذشته حرفهای درگیر حاشیه ادبیات باشد ،او یکی از حرف هایترین آدمهای این نسل بود
فراوان گفته م یشود و نوشته میشود و هزار راه زندگی او که وسعت دانش و توانایی نوشتن فرص تهایی عالی را برای مخاطبان
ابتدا با زبان تمجید و سپس نقد به مخاطب معرفی م یشود. وی فراهم کرد ،کمتر مجله ادبی را میتوان در سالهای گذشته سراغ
نویسنده ایرانی تقدیرش این است که پس از مرگ خوانده گرفت که نقد و تحلی لها و داستانهای ب ینیاز را منتشر نکرده باشد،
شود و شهرت و محبوبیت ب هدست آورد ،حتمان در مورد ضمن آنکه اعتبار قلم او برای نشریات موجب جلب اعتماد مخاطبان
ب ینیاز هم این اتفاق به عنوان سنتی تاریخی میافتد و بود .ب ینیاز همچنین انسانی منظم و پایبند به قول و قرار بود ،زمانی که
آثار مانده او در کنج منتشر خواهند شد ،اما او میان مجله ارمغان فرهنگی را منتشر م یکردم ،طی چند نوبت که با او برای
علاقهمندان این داستان و رمانها نخواهد بود تا کنار نوشتن مطلبی مکالمه داشتم ،چنان جدیت و دقتی در رفتارش دیدم
شخصیتها با ایشان به گفتگو بنشیند و از دست رفتن که در کمتر نویسندهای م یتوان مشاهده کرد ،این خصلت احتمالاً ناشی
از سالها کار در شغل مهندسی بوده و پرورشی که چنین کاری برای
چنین فرصتی چیز کمی نیست. ذهن و رفتار وی به ارمغان آورده ،گرچه ب ینیاز در پایان عصر میانسالی
اگر در زمان حیات بینیاز فرصت خواندن آثار منتشرنشده کار نویسندگی را آغاز کرد ،اما بهصورت خاص نقدهای راهگشا و دقیق
او به دلیل فشار ممیزی را پیاد م یکردم ،بیشک با اضافه و آثاری که بهصورت کتاب در این حوزه منتشر کرده شاخص و متمایز
شدن فرصت گفتگو با نویسنده لذتی دوچندان نصیبم است ،چنانکه وی را در لیست نویسندگان اثرگذار پس از انقلاب قرار
میشد ،اما این حال طبیعت کار در این گوشه از جهان دهد.داستانهای ب ینیاز با شگردهایی که وابستگی به وجه بومی شناخت،
است .بینیاز همانطور که اشاره کردم در میان همنسلانش زندگی شهری و درماندگی انسان معاصر دارد ،با نثری روان مخاطب را
در اراده به نوشتن ب ینظیر بود و در تلاش برای خواندن تحت تأثیر قرار م یدهند ،البته با هم هدانشی که ب ینیاز در حوزه کار خود
داشته ،آن جسارت و نبوغ جوانی نویسنده و ب یپروا نوشتن در کار وی
کمتر به چشم میآید ،اما داستا نهایش مخاطب را خسته هم نم یکنند.